Sejm Rzeczpospolitej Polskiej, realizując zamysł śp. prezydenta Lecha Kaczyńskiego, 10 lat temu ustanowił dzień 1 marca Narodowym Dniem Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”. Tym sposobem ofiara, odwaga i poświęcenie Ojczyźnie bohaterów antykomunistycznego podziemia doczekały się godnego upamiętnienia w wymiarze symbolicznym, państwowym i wspólnotowym.

Dekada kultywowania pamięci bohaterów powojennych walk o wolność przyniosła niezliczone inicjatywy lokalne, społeczne, instytucjonalne i  międzypokoleniowe, które korzystając z rozmaitych form przekazu, opowiadały Polakom i światu, historię tych, którzy w imię wolnej Polski zapłacili najwyższą cenę. Wielowymiarowy i sieciowy, bo oparty zarówno o instytucje państwowe, jak i oddolne inicjatywy obywatelskie charakter Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych sprawił, że losy walczących o wolną Polskę bohaterów na trwale wpisały się w pamięć zbiorową Polaków. 

Zachęcamy wszystkich do uczczenia Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych i udziału w wydarzeniach artystycznych i kulturalnych przygotowanych przez instytucje kultury prowadzone, współprowadzone czy nadzorowane przez Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu.

Program wydarzeń

26 lutego

Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku

Od 26 lutego dla zwiedzających udostępniona zostanie prezentacja eksponatów należących do Janiny Wasiłojć-Smoleńskiej ps. Jachna (ur. 07.02.1926 roku) – sanitariuszki 5 Wileńskiej Brygady AK.

Więcej informacji na temat Jachny tutaj.

27 lutego

Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku

Piosenki z partyzanckiego notesu „Leszka” i „Lufy”  (27 lutego, godz. 17:00)

Koncert piosenek partyzanckich został osnuty wokół szczególnego eksponatu – notesu Olgierda Christy, pseud. Leszek, prezentowanego na wystawie głównej Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.  Na warstwę artystyczną koncertu złożą się utwory wojenne i partyzanckie zanotowane w notesie Olgierda Christy – żołnierza i dowódcy szwadronu 5 Brygady Wileńskiej AK, który prowadził zapiski w 1946 r. w czasie walk na Pomorzu. Większość tekstów to piosenki żołnierskie i wojskowe powstałe w latach 1942–1944. Notes, będący ważną pamiątką związaną z walką wileńskich partyzantów z okupacją sowiecką na terenie północnej Polski w 1946 r., zawiera wiele cennych informacji. Zapiski utworów świadczą o tym, że partyzanci znali i śpiewali piosenki, które powstały w różnych regionach okupowanej Polski, dostosowywali teksty do ówczesnej rzeczywistości i błyskawicznie przyswajali utwory, między innymi takie jak sławiące żołnierzy 2 Korpusu Polskiego gen. Władysława Andersa „Czerwone maki na Monte Cassino”. Z kolei w dzienniku ppor. Henryka Wieliczko „Lufy” (dowódcy w 5 Brygadzie Wileńskiej AK) czytamy o tym, że pod koniec maja 1946 r. partyzanci uczyli się nowego utworu „Więc naprzód” (mowa o wierszu K. K. Baczyńskiego „Pocałunek”, który stał się żołnierską piosenką).

Na scenie Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku wykonane zostaną m.in. piosenki takie jak: „Poszedł w bój krwawy hufiec żołnierzy”, „Marsz UBK” (Wymarsz Uderzenia), „Po partyzancie dziewczyna płacze”, „Dziś do ciebie przyjść nie mogę”, „Monte Cassino”, „W sierpniowy skwar”, a także zamykający koncert utwór „Więc naprzód”, o którym w swoim Dzienniku napisał Henryk Wieliczko „Lufa”.

W wydarzeniu Piosenki z partyzanckiego notesu „Leszka” i „Lufy” wezmą udział: Jakub Kornacki, gdański aktor i wokalista oraz Mateusz Otczyk, gitarzysta związany z trójmiejską sceną muzyczną. Śpiew i muzykę dopełni scenografia powstała w oparciu o rekwizyty i artystyczną wizualizację, opracowaną w nawiązaniu do działalności 5 Brygady Wileńskiej AK oraz postaci ppor. „Lufy” i „Leszka”.

Biogramy Olgierda Christy, pseud. Noc, Leszek (1923-2004) oraz ppor. Henryka Wieliczko, psed. Lufa (1922-1949) dostępne tutaj.

28 lutego

Teatr Wielki w Łodzi

Koncert w wykonaniu artystów Teatru Wielkiego w Łodzi pn. „Chłopcy z tamtych lat. Cześć ich pamięci” (28 lutego, godz. 19:00)  na antenie TVP3 Łódź. Od 1 marca nagranie koncertu  zostanie udostępnione na stronie www.operalodz.com w zakładce VOD.

1 marca

Archiwa Państwowe: Archiwum Akt Nowych

Wystawa online „Listy dzieci Żołnierzy Wyklętych" - https://www.aan.gov.pl/.

Archiwa Państwowe: Archiwum Państwowe w Kaliszu

Uroczystości upamiętniające Żołnierzy Wyklętych zamordowanych w kaliskim więzieniu (1 marca, godz. 12) - https://www.archiwum.kalisz.pl/.

Centralne Muzeum Jeńców Wojennych

Wykład online pt. „Rotmistrz Witold Pilecki (1901– 1948)” (1 marca, godz. 9.00) - https://www.youtube.com/watch?v=hp tjZFu25Lw.

Filharmonia Podkarpacka

Koncert pod hasłem „NIEZŁOMNI  Ja odchodzę, Ty zostajesz...” (1 marca, godz. 19:00). 

Podczas koncertu wykonane zostaną utwory muzyczne do wierszy Jana Kochanowskiego, Marii Konopnickiej, Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Agnieszki Przywary, Kazimierza Treli, Marka Szczerbińskiego, Jadwigi Kupiszewskiej. Fragmenty grypsów Łukasza Cieplińskiego, jako swoisty i uniwersalny testament dla Polaków, stanowią spoiwo całego programu - http://www.filharmonia.rzeszow.pl/repertuar/dzien,01-03-2021.html.

Instytut Pileckiego

Debata z cyklu „Ad vocem" poświęcona Żołnierzom Podziemia Niepodległościowego (1 - 2 marca, godz. 11 – 15) .

„Ad vocem” to cykl debat oksfordzkich prowadzonych przez Instytut Pileckiego z udziałem uczniów szkół licealnych. W formule debat oksfordzkich dyskutowane są zagadnienia i dylematy polskiej historii XX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem doświadczeń dwóch totalitaryzmów.

Zmagania drużyn można oglądać on-line na platformie zoom.us, zgłaszając się mailowo na adres: advocem@instytutpileckiego.pl

Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk” im. Stanisława Hadyny

Koncert online z okazji Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych (1 marca, godz 18: 30.)

Koncert dostępny będzie na kanale Facebook i Youtube Zespołu "Śląsk".

Link do wydarzenia na FB: https://fb.me/e/29dWsb9Ze lub https://www.facebook.com/events/1565803393612371.

Muzeum Żołnierzy Wyklętych w Ostrołęce

Msza Święta w intencji Żołnierzy Wyklętych w kościele pw. Świętego Antoniego Padewskiego w Ostrołęce (1 marca, godz. 18:00). Bezpośrednio po mszy odbędzie się złożenie kwiatów pod Pomnikiem Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Ofiar Terroru Komunistycznego i zapalenie zniczy na mogiłach Żołnierzy Wyklętych.

Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza

„Rycerze. Dzieci Niepodległej” – wystawa internetowa.  Od 1 marca br. Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza zamierza przedstawić sylwetki dziewiętnastu postaci – poetów, poetek i prozaików walczących piórem i czynem o polską niepodległość.

Więcej informacji: http://rycerze.muzeumliteratury.pl/.

Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku

„Grypsy z celi śmierci”. Koncert słowno-muzyczny poświęcony pamięci płk. Łukasza Cieplińskiego ( 1 marca, godz. 18.00). Zapis koncertu zostanie udostępniony w mediach społecznościowych (FB, YT) Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku (https://www.facebook.com/events/832329234016087).

Na warstwę słowną koncertu złożą się zapiski z więzienia, jakie do swojej żony Jadwigi i syna Andrzeja skierował ppłk. Łukasz Ciepliński „Pług” – dowódca IV Komendy Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, żołnierz niezłomny. Jest to zapis testamentu katolika i patrioty z ponadczasowym, uniwersalnym przesłaniem, chwytający za serce każdego, komu bliskie są wartości takie jak Bóg, honor i ojczyzna.

W wydarzeniu wezmą udział aktor Marcin Kwaśny (znany z takich filmów o Żołnierzach Niezłomnych jak „Historia Roja”, „Pilecki” czy „Wyklęty”), saksofonista, uznany muzyk i kompozytor Marcin Świderski oraz Marek Lipski – pianista, ceniony kompozytor, aranżer.

Słowo i muzykę dopełni prezentacja oparta na archiwalnych zdjęciach przybliżających postać ppłk. Łukasza Cieplińskiego.

Łukasz Ciepliński – niezłomny dowódca Armii Krajowej i Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. Walczył z Niemcami, a następnie z sowieckim okupantem. Więzień komunistycznej katowni, zamordowany strzałem w tył głowy. Pośmiertnie awansowany do stopnia pułkownika. Stał się symbolem nieugiętej postawy wobec komunistycznej władzy. Postać Łukasza Cieplińskiego znalazła się na marginesie historii – ważnym jest nauczanie i przypominane o tych zapomnianych żołnierzach, którzy stawiali zbrojny opór przeciwko komunistycznemu zniewoleniu i sowietyzacji Polski.

3 marca

Muzeum – Dom Rodziny Pileckich (w organizacji) w Ostrowi Mazowieckiej

„Płk Łukasz Ciepliński. Żołnierz z powołania” – spotkanie online ( 3 marca, godz. 18) http://www.muzeumpileckich.pl/.

Ponadto w sferze wirtualnej i społecznościowej związanej z instytucjami kultury i pamięci zostało przewidziane wiele działań o charakterze edukacyjnym i popularyzatorskim.