To, co się tu rozpoczęło 12 lipca, nie było przypadkowe – to największa masowa zbrodnia popełniona na cywilach w Europie po II wojnie światowej aż do lat 90. Mówienie o tej zbrodni, to nasz obowiązek wobec tych, którzy oddali życie, ale także wobec przyszłych pokoleń. (…) Kultura i pamięć są nierozerwalnie ze sobą związane. To przez kulturę – przez takie miejsca jak ten Dom Pamięci – możemy przekazywać dziedzictwo przeszłości, czerpać ze świadectw jakie pozostały, budować świadomość i kształtować wrażliwość – mówiła Hanna Wróblewska, ministra kultury i dziedzictwa narodowego. – Przez dziesięciolecia Obława Augustowska była tematem tabu, szeptaną historią. Mój ojciec pochodził z Suwalszczyzny, tu mieszkali dziadkowie, padła tutaj nazwa miejscowości, z której ja pochodzę. Pamięć o obławie Augustowskiej była też częścią ich, a więc i mojej pamięci, ale już nie pamięcią pokolenia moich rówieśników z Olsztyna czy Warszawy. Możemy to zmienić. I tak dziś, dzięki wysiłkom wielu osób, to miejsce będzie przestrzenią żywą, edukacyjną, miejscem spotkań i refleksji. Miejscem, gdzie młode pokolenia będą mogły zrozumieć, czym jest wolność i jak wysoką cenę płacili za nią nasi przodkowie – dodała.

Dom Pamięci Obławy Augustowskiej

Siedzibą nowej instytucji jest „Dom Turka” – kamienica wybudowana w 1900 roku. W latach 30. XX wieku mieściła się w niej znana w Augustowie cukiernia prowadzona przez bośniackiego imigranta i muzułmanina Kamila Tiakosza, nazywanego potocznie „Turkiem”. W 1940 roku budynek został zajęty przez NKWD. W latach 1945-1956 był on siedzibą Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. W podziemnym areszcie brutalnie przesłuchiwano i torturowano przeciwników reżimu, w tym osoby zatrzymane podczas Obławy Augustowskiej.

W 2021 r. budynek został zakupiony przez Instytut Pileckiego, a następnie odrestaurowany i dostosowany do funkcji muzealnych. Autorom projektu zależało na stworzeniu spójnej kompozycji z symboliką lasu jako schronienia i domu, a także namiastki wolności, o którą walczyły i za którą poległy Ofiary Obławy Augustowskiej. Prezentowana w Domu Pamięci wystawa stała to nie tylko uhonorowanie ofiar, lecz także rezultat wielu lat obywatelskiego zaangażowania i badawczej determinacji towarzyszącej poszukiwaniu prawdy o „lipcowych”. Symboliczny podział narracji na ofiary – świadków – sprawców pozwoli odbiorcom lepiej zrozumieć historię Obławy. Integralną częścią miejsca jest Mur Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej – artystyczna instalacja symbolizująca skraj polany otoczonej drzewami, czyli ostatni widok, jaki Ofiary widziały przed egzekucją.

Nowoczesna placówka będzie pełniła również funkcję centrum badań, edukacji i kultury. W jej murach znalazły się też pracownie naukowe, sale edukacyjne oraz archiwum.

Poznaj Dom Pamięci Obławy Augustowskiej:  https://augustow.instytutpileckiego.pl/pl/idea

Obława Augustowska

W lipcu 1945 roku żołnierze Armii Czerwonej i funkcjonariusze sowieckiego aparatu bezpieczeństwa rozpoczęli obławę w lasach w rejonie Augustowa, Suwałk, Druskiennik, Jaziewa i Sejn. Podczas operacji zatrzymywano wszystkie osoby podejrzane o działalność konspiracyjną lub jej wspieranie. Przetrzymywano je i przesłuchiwano w kilkunastu miejscach na terenie powiatu augustowskiego. Jednym z takich miejsc był „Dom Turka” w Augustowie.

W wyniku obławy zatrzymano łącznie ponad 7 tys. osób. Po brutalnych przesłuchaniach Sowieci wypuścili ok. 5 tys. osób, a pół tysiąca przekazali do dyspozycji służb bezpieczeństwa litewskiej SRS. Według rosyjskich dokumentów archiwalnych, za żołnierzy „band Armii Krajowej” uznano 592 osoby. Sowieci zamordowali je w nieznanym miejscu. Całkowicie nieznane są natomiast losy kolejnych 900 osób.

Obława Augustowska była największą zbrodnią na Polakach po II wojnie światowej. W jej wyniku mogło zginąć nawet 2 tys. osób.

12 lipca obchodzimy Dzień Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej.

Zapoznaj się z programem obchodów 80. rocznicy Obławy Augustowskiej w dniach 12-19 lipca: https://augustow.instytutpileckiego.pl/pl/aktualnosci/obchody-80-rocznicy-oblawy-augustowskiej