Plecionkarstwo jest siódmą polską tradycją wpisaną na listę UNESCO. W poprzednich latach wpisem wyróżnione zostały: szopkarstwo krakowskie (2018), kultura bartnicza (2020), sokolnictwo (2021), tradycja dywanów kwiatowych na procesje Bożego Ciała (2021), flisactwo (2022) i polonez – tradycyjny taniec polski (2023).

Plecionkarstwo – wielowiekowa polska tradycja

Plecionkarstwo należy do najstarszych dziedzin rękodzieła w Polsce. Wyplatane kosze, naczynia i pojemniki od wieków towarzyszyły codziennemu życiu – od królewskich folwarków, przez wiejskie gospodarstwa, aż po współczesne domy i przestrzenie publiczne. Często była to praca wykonywana na marginesie innych prac gospodarskich. W regionach o słabo rozwiniętym przemyśle i mało żyznej ziemi z czasem stało się jednak głównym zajęciem. Przykładem są okolice Nowego Tomyśla, gdzie od XVIII wieku rozwijano uprawę wikliny, stwarzając warunki do rozwoju plecionkarstwa jako zawodu. Początek szkolnictwa w zakresie plecionkarstwa w Polsce dała Szkoła Koszykarska w Rudniku nad Sanem, utworzona w 1878 roku.

Tradycja plecionkarstwa opiera się na dwóch filarach: kunszcie ręcznej pracy przekazywanej z pokolenia na pokolenie oraz głębokiej wiedzy o naturze, pozwalającej pozyskiwać i odpowiednio przygotowywać naturalne surowce – wiklinę, słomę czy korzenie drzew.

Podstawowym surowcem wykorzystywanym w tej sztuce zawsze były materiały pochodzenia roślinnego – łodygi traw, słomy, korzenie sosny czy jałowca. Tym, co wyróżnia polskie plecionkarstwo, jest dominacja wikliny jako materiału podstawowego. To element głęboko zakorzeniony w lokalnej historii i kulturze rzemiosła. Jej silne powiązanie z rzekami sprawiło, że tradycje plecionkarskie są silnie związane z ekologią i dziedzictwem nadrzecznych krajobrazów.

Kształty i wielkości wyplatanych koszy były różne. Do popularnych należały koszyki o dnach płaskich, okrągłych, owalnych lub półkolistych z pałąkami. Używano ich do przechowywania ziemniaków, warzyw, owoców i drobnych sprzętów. W koszach magazynowano także drewno lub węgiel. W plecionkarstwie dużą uwagę zwracano też na estetykę przedmiotów, dzięki czemu formy plecionkarskie właściwie się nie zmieniały.

Wpis na Listę UNESCO

Wniosek o wpis plecionkarstwa został przygotowany we współpracy z depozytariuszami tradycji oraz licznymi partnerami, w tym organizacjami pozarządowymi, instytucjami kultury i przedstawicielami samorządów lokalnych. Szczególną rolę odegrali twórcy z regionów o silnych tradycjach plecionkarskich, m.in. Nowego Tomyśla, Rudnika nad Sanem i okolic Łowicza, gdzie sztuka ta wciąż jest praktykowana i przekazywana kolejnym pokoleniom.

Wpis plecionkarstwa na listę UNESCO to szansa na rozwój tego unikalnego rękodzieła poprzez warsztaty, wystawy i projekty edukacyjne, które pozwolą młodszym pokoleniom odkrywać jego bogactwo i zapewnią międzypokoleniowy przekaz tej tradycji.

Dowiedz się więcej o polskich wpisach na listę UNESCO

» Polonez – tradycyjny taniec polski

» Flisactwo

» Tradycja dywanów kwiatowych na procesje Bożego Ciała

» Polskie sokolnictwo

» Kultura bartnicza

» Szopkarstwo krakowskie