Po prawie 150 latach akt lokacyjny Zamościa powraca do domu
01.07.2022
„Ten bezcenny dokument, datowany na 10 kwietnia 1580 r. i podpisany przez założyciela Zamościa – kanclerza i hetmana wielkiego koronnego Jana Zamojskiego – stanowi wspaniałe świadectwo formalnych początków miasta idealnego, będącego perłą Rzeczypospolitej doby renesansu” - napisał wicepremier prof. Piotr Gliński w liście odczytanym przez Kacpra Sakowicza, szefa Gabinetu Politycznego Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, podczas dzisiejszej uroczystości przekazania aktu lokacyjnego miasta do Archiwum Państwowego w Zamościu.
Minister kultury i dziedzictwa narodowego przypomniał zagadkowe losy przywileju lokacyjnego, który początkowo przechowywany był w zamojskim Ratuszu, następnie relokowany do Szczebrzeszyna i później Lublina, od 2 połowy XIX w. uchodził za zaginiony.
Jego rozpoznanie podczas prac inwentaryzacyjnych w zasobie Archiwum Narodowego w Krakowie stało się sensacyjną niespodzianką i sprawiło radość wielu archiwistom i historykom – powiedział prof. Piotr Gliński.
Wicepremier podkreślił, że wracający po 150 latach dokument znajdzie się pod znakomitą pieczą pracowników zamojskiego Archiwum. Dokument będą mogli także obejrzeć wszyscy zainteresowani, zostanie on bowiem zaprezentowany publiczności w zamojskim Ratuszu.
Szef resortu kultury podziękował wszystkim, którzy przyczynili się do organizacji tego wyjątkowego wydarzenia.
W szczególny sposób pragnę podziękować tym, którzy podjęli inicjatywę oraz trud realizacji idei powrotu dokumentu lokacyjnego do Zamościa – dodał wicepremier.
Uroczystości towarzyszy Ogólnopolska Konferencja Naukowa „Powrót do domu. Akt lokacyjny Zamościa z 10 IV 1580 r.”, której współorganizatorem jest Akademia Zamojska. Biorą w niej udział historycy, archiwiści, badacze, muzealnicy i regionaliści oraz politycy i samorządowcy.
O dokumencie:
Akt lokacyjny do 1811 roku był przechowywany w zamojskim Ratuszu. Gdy podjęto decyzję o rozbudowie zamojskiej twierdzy, trafił do Szczebrzeszyna, a stamtąd – w 1843 r. do Archiwum Akt Dawnych w Lublinie. Ostatnio przechowywany był w zbiorze pergaminów w Archiwum Narodowym w Krakowie skąd, kilka dni temu, został przetransportowany do Archiwum Państwowego w Zamościu.
To jednak niejedyny dokument przechowywany w Archiwach Państwowych świadczący o barwnej historii Zamościa i okolicznych terenów. W 1589 r. miasto zostało stolicą założonej przez jego właściciela Ordynacji Zamojskiej – kompleksu dóbr ziemskich, który w szczytowym okresie funkcjonowania obejmował 371 tys. ha, w tym 8 miast (Zamość, Goraj, Janów, Kraśnik, Krzeszów, Szczebrzeszyn, Tarnogród, Tomaszów) i 157 innych miejscowości. Akta Ordynacji Zamojskiej – oryginalne, prywatne archiwum gospodarcze Zamoyskich – przechowywane są w Archiwum Państwowym w Lublinie i w 2021 roku zostały wpisane na Polską Listę Krajową Programu UNESCO Pamięć Świata.
