Posiedzenie Międzynarodowej Rady Konserwatorskiej
08.06.2022
Wyzwania związane z ochroną światowego dziedzictwa oraz polsko-ukraińskiego Miejsca Światowego Dziedzictwa UNESCO - Drewnianych Cerkwi w Polskim i Ukraińskim Regionie Karpat - wobec toczącej się wojny na Ukrainie to tematy, które zostały omówione podczas posiedzenia Międzynarodowej Rady Konserwatorskiej, skupiającej przedstawicieli polskich i ukraińskich państwowych, diecezjalnych służb konserwatorskich oraz instytucji zajmujących się ochroną dziedzictwa kulturowego. W obradach, które odbyły się w Krakowie, wzięła udział wiceminister kultury Ukrainy Kateryna Chuyewa.
W posiedzeniu Międzynarodowej Rady Konserwatorskiej uczestniczyli przedstawiciele polskich służb konserwatorskich, eksperci Narodowego Instytutu Dziedzictwa oraz Instytutu „Polonika”, a także przedstawiciele Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W skład delegacji ukraińskiej weszli m.in. Prezes ICOMOS Ukraina Mykoła Hajda oraz współprzewodniczący Międzynarodowej Rady Konserwatorskiej Miejsca UNESCO „Drewniane cerkwie” i pracownik naukowy Lwowskiej Galerii Sztuk Pięknych – Włodzimierz Herycz.
Podczas spotkania, które zdominował problem zabezpieczenia cerkwi wpisanych na Listę światowego dziedzictwa UNESCO w związku z agresją rosyjską na Ukrainę, omówiona została także sytuacja dziedzictwa kulturowego na Ukrainie, jego zagrożenia i straty wobec rosyjskiej agresji, a także przedstawione zostały możliwości przyszłego wsparcia. We współpracy z Centrum Pomocy dla Kultury na Ukrainie, działającym w Narodowym Instytucie Dziedzictwa, przygotowany ma zostać program szkolenia specjalistów o różnych specjalnościach i instytucji związanych z nieruchomym dziedzictwem kulturowym oraz program współpracy badawczej. Konsultacje polsko-ukraińskie dotyczyły również wsparcia w zakresie nowych technologii, badania strat wojennych w okresie post-konfliktowym oraz opracowania założeń reformy systemu ochrony zabytków na Ukrainie.
Drewniane cerkwie w polskim i ukraińskim regionie Karpat
Szesnaście drewnianych cerkwi z terenu Polski i Ukrainy zostało wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa w 2013 roku. Są one zlokalizowane na w polskim i ukraińskim regionie Karpat, stanowiąc wyjątkowy przykład szeroko niegdyś rozpowszechnionej w krajach słowiańskich tradycji drewnianego prawosławnego budownictwa sakralnego. Architektoniczne formy cerkwi o trójdzielnych planach, kopułach brogowych wraz z wolnostojącymi dzwonnicami są odzwierciedleniem wymogów liturgii Kościoła Wschodniego. Budowle odzwierciedlają również kulturowe tradycje lokalnych społeczności. Cerkwie prezentują różnorodne typy architektury: huculski w południowo-wschodnim ukraińskim regionie Karpat w Wierbiążu Niżnym i Jasinie; halicki w północnej części Karpat, po obu stronach polsko-ukraińskiej granicy w Rohatynie, Drohobyczu, Żółkwi, Potyliczu, Radrużu i Chotyńcu; bojkowski, po obu stronach granicy polsko-ukraińskiej w pobliżu granicy ze Słowacją w Smolniku, Użoku i Matkowie oraz łemkowski w polskich Karpatach Zachodnich w Powroźniku, Brunarach Wyżnych, Owczarach, Kwiatoniu i Turzańsku.
Międzynarodowa Rada Konserwatorska Miejsca Światowego Dziedzictwa UNESCO „Drewniane cerkwie w polskim i ukraińskim regionie Karpat” została powołana w celu zapewnienia wymiany informacji i współpracy ekspertów zaangażowanych w ochronę zabytkowych obiektów na styku granic obu krajów. W jej skład wchodzą ich zarządcy, przedstawiciele państwowych i diecezjalnych służb konserwatorskich oraz instytucji zajmujących się ochroną dziedzictwa Polski i Ukrainy.
W trakcie corocznych spotkań osób zaangażowanych w opiekę cerkwi wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO prezentowane są dokonania konserwatorskie w obrębie infrastruktury 16 drewnianych cerkwi. Podczas posiedzeń Międzynarodowej Rady Konserwatorskiej omawiane są plany działań skupionych na ochronie dziedzictwa kulturowego. Towarzyszące im wizyty studialne służą praktycznej prezentacji omawianych zagadnień oraz pozwalają zapoznać się z efektami prowadzonych prac konserwatorskich. Prace Rady są koordynowane przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, który był odpowiedzialny na przygotowanie wniosku o wpis na Listę UNESCO.
Polskie wsparcie dla dziedzictwa Ukrainy
Od początku wojny Polska jest zaangażowana w ratowanie i zabezpieczenie dziedzictwa kulturowego na Ukrainie. Koordynację tych działań prowadzi Centrum Pomocy dla Kultury na Ukrainie – główny ośrodek rządowej pomocy dla ukraińskiego dziedzictwa kulturowego. Centrum zostało powołane przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w Narodowym Instytucie Dziedzictwa (NID). Kompetencje Instytutu oraz wieloletnia współpraca polsko-ukraińska od pierwszego dnia wojny stworzyły podstawy dla zorganizowania efektywnej pomocy dla zagrożonych zabytków i ratujących je instytucji kultury.