„Państwo polskie potrzebuje spójnej, przemyślanej i długofalowej polityki historycznej. Opartej na prawdzie, nawet, jeśli bywa ona trudna. Ale ważna jest też dla mnie przyszłość, dlatego ministerstwo opracuje i wdroży strategię dla kultury do roku 2050” – mówiła ministra Marta Cienkowska podczas konferencji.

Obserwujemy rosnące zainteresowanie społeczeństwa przeszłością. Wzrasta liczba i popularność muzeów historycznych, a różnorodne praktyki upamiętnienia stają się coraz ważniejszym symbolem wspólnoty i celebrowania tożsamości. Historia inspiruje projektantów, inspiruje twórców popkultury i wszyscy możemy się zgodzić z tym, że pamięć po prostu łączy pokolenia – mówiła ministra Marta Cienkowska. – Jednak trwający bum na pamięć niesie także za sobą zagrożenia – zarówno ze strony podmiotów zewnętrznych, także tych chcących osłabienia pozycji Polski na arenie międzynarodowej, jak i w kraju, gdzie stosunek do przeszłości zamiast łączyć, staje się źródłem polaryzacji. Te dwa zagrożenia splatają się, a w najbliższych latach – z bardzo dużym prawdopodobieństwem – będziemy obserwowali sztuczne podsycanie konfliktów wokół pamięci. Dlatego państwo polskie potrzebuje strategii przemyślanej, spójnej i długofalowej – dodała.

Nowy podział kompetencji kierownictwa resortu kultury

Ministra Cienkowska rozpoczęła konferencję od przedstawienia nowego podziału kompetencji między członków kierownictwa resortu:

• Bożena Żelazowska, sekretarz stanu: Departament Ochrony Zabytków oraz Departament Współpracy z Zagranicą,
• Maciej Wróbel, sekretarz stanu: Departament Dziedzictwa Kulturowego, Departament Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Miejsc Pamięci, Departament Nadzoru Właścicielskiego oraz Departament Prawa Autorskiego i Filmu,
• Sławomir Rogowski, podsekretarz stanu: Departament Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego, oraz Departament Szkolnictwa Artystycznego
• Dorota Żebrowska, dyrektor generalna: Biuro Audytu Wewnętrznego i Kontroli, Biuro Dyrektora Generalnego, Biuro Finansów i Księgowości Biuro Kadr i Szkoleń oraz Departament Prawny,
• Marta Cienkowska, ministra kultury i dziedzictwa narodowego: Biuro Ministra, Centrum Informacyjne, Departament Finansowy, Departament Funduszy i Spraw Europejskich, Departament Legislacyjny, Departament Mecenatu Państwa, Departament Mediów i Sektorów Kreatywnych, Departament Narodowych Instytucji Kultury. 

Strategia Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego kształtująca politykę kulturalną będzie konsekwentnie realizowana poprzez sieć instytucji nadzorowanych przez resort, w tym m.in. Instytut Adama Mickiewicza, Narodowe Centrum Kultury, Centrum Rozwoju Przemysłów Kreatywnych, Filmotekę Narodową – Instytut Audiowizualny, Polski Instytut Sztuki Filmowej, Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, Instytut Książki i Instytut Teatralny, Polskie Wydawnictwo Muzyczne i Narodowy Instytut Dziedzictwa.

Strategia działania w obszarze pamięci

Podczas konferencji zaprezentowany został dokument „Strategia działania w obszarze pamięci. Analiza stanu zastanego i mapowanie najważniejszych obszarów”. Dokument przygotowany został we współpracy z Muzeum Historii Polski. Pięć głównych obszarów, na których skoncentruje się nowa polityka historyczna, to:

1. Koordynacja działań w obszarze pamięci – lepsze wykorzystanie istniejących zasobów, ustalenie priorytetów i regularna ewaluacja działań na podstawie badań.
2. Wspieranie wartości i postaw obywatelskich – kształtowanie patriotyzmu opartego na szacunku, włączaniu i prawach człowieka.
3. Dialog, depolaryzacja, decentralizacja – odejście od narracji narzucanych z góry na rzecz wielogłosowej debaty, wspieranie inicjatyw lokalnych i regionalnych.
4. Konteksty międzynarodowe – wykorzystanie pamięci w dyplomacji kulturalnej i przeciwdziałanie dezinformacji.
5. Rozszerzanie pola pamięci – uwzględnienie m.in. pamięci mniejszości, pamięci środowiskowej i historii lokalnych społeczności.

Dalsze plany związane z dokumentem przedstawił dyrektor Muzeum Historii Polski – Marcin Napiórkowski.

Ten dokument to pierwszy, ważny krok. Przed nami kolejne, w tym seria debat i otwarte konsultacje dokumentu, który jest już dostępny publicznie. Strategia ma nam służyć przez lata. Jeśli chcemy dobrej przyszłości, musimy zadbać o naszą przeszłość. Musimy podejść do niej w sposób strategiczny i odpowiedzialny – mówił dyrektor Napiórkowski.

» Strategia działania w obszarze pamięci muzhp.pl/strategia-dzialania-w-obszarze-pamieci

Podczas konferencji prasowej zapowiedziano przyspieszenie prac nad odbudową Pałacu Saskiego. Odbudowany obiekt będzie pełnił funkcje użyteczności publicznej, udostępniając przestrzeń zarówno instytucjom, jak i organizacjom oraz mieszkańcom. Ministra zapowiedziała przeprowadzenie szerokich konsultacji celu i formy funkcjonowania Pałacu Saskiego.

Pałac Saski jest symbolicznym końcem odbudowywania Polski po wojnie. Będzie też początkiem – nowym otwarciem dla nas wszystkich. Chcemy, żeby Pałac pełnił funkcje użyteczności publicznej dla Polek i Polaków, ale także dla coraz liczniej odwiedzających nas turystów – podkreśliła ministra Cienkowska. 

Priorytetem działań Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pozostaje godny pochówek ofiar wojen i represji. Polska kontynuuje współpracę z Ukrainą w zakresie ekshumacji. Na wrzesień tego roku zaplanowano pochówek ekshumowanych ofiar w Puźnikach, organizowany przez Fundację Wolność i Demokracja. Trwają również ekshumacje w Zboiskach, kontynuowane przez Instytut Pamięci Narodowej. Wznowienie prac ekshumacyjnych było możliwe dzięki staraniom Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, ich kontynuacja jest przykładem dobrze działającego państwa.

Strategia rozwoju kultury do 2050 roku

Jednym z kluczowych priorytetów ministerstwa jest konsekwentne wzmacnianie mechanizmów, które pozwolą na rozwój i upowszechnienie kultury. Pierwszym krokiem w tym kierunku będzie powołanie Departamentu Analiz i Strategii. Ma on odpowiadać za współpracę z samorządami i planowanie zrównoważonego rozwoju, oraz za przygotowanie i wdrożenie „Strategii dla kultury do 2050 roku”. Dokument wyznaczy długofalowy kierunek rozwoju sektora, odpowiadający na zmieniające się potrzeby społeczne i technologiczne.

Resort pracuje nad nowymi mechanizmami wsparcia dla organizacji pozarządowych. Do tej pory współpraca finansowa Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego z organizacjami pozarządowymi (NGOs) opierała się głównie na dofinansowywaniu projektów w ramach Programów Ministra. Choć były one ważnym narzędziem, ich regulaminy uniemożliwiały finansowanie bieżącej działalności organizacyjno-administracyjnej, co sprawiało, że wiele organizacji nie było w stanie funkcjonować długofalowo. We współpracy z Narodowym Instytutem Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego uruchomiony zostanie pilotażowy priorytet w Rządowym Programie Rozwoju Organizacji Obywatelskich, który pozwoli to zmienić.

Ważnym obszarem będzie także upowszechnianie dziedzictwa polskiej kultury. Szczególne miejsce zajmuje w tym obszarze promocja twórczości Fryderyka Chopina. Ministerstwo już rozpoczęło działania lokalne, takie jak cykl koncertów „Chopin Lokalnie” we wschodniej Polsce, realizowany wspólnie z Narodowym Centrum Kultury. Projekt będzie rozwijany, a we wrześniu zaprezentowany zostanie pełen program działań związanych ze wzmacnianiem marki Chopina w kraju i za granicą w kontekście tegorocznej edycji Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina.

Przed nami uruchomienie naborów w Programach Ministra. Pierwsze z nich ruszą już w październiku – o miesiąc wcześniej, niż dotychczas. Będą to nabory do programów: Badanie polskich strat wojennych, Miejsca pamięci narodowej za granicą, Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą, Wspieranie działań muzealnych oraz Ochrona zabytków archeologicznych. We wrześniu otwarty zostanie nabór wniosków do stypendiów ministra, a do 30 października tradycyjnie ogłoszony zostanie program „Ochrona Zabytków”.

Praca na rzecz rozwiązań systemowych

Jednym z priorytetów Ministerstwa Kultury na najbliższe miesiące jest doprowadzenie do końca rozpoczętych procesów legislacyjnych. Ministra wymieniła m.in.:

• ustawę o socjalnym zabezpieczeniu osób wykonujących zawód artystyczny
  » Za nami kolejny etap prac nad ustawą o zabezpieczeniu socjalnym osób wykonujących zawód artystyczny

• ustawę medialną
  » Prezentujemy raport z konsultacji społecznych założeń do ustawy medialnej

• nowelizację ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej
  » Zebraliśmy uwagi do ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej

Kultura jednym z najtrwalszych fundamentów tożsamości i państwa

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego prowadzi spójną i długofalową politykę, której celem jest zarówno wzmocnienie tożsamości narodowej, jak i zapewnienie równego dostępu do kultury oraz stabilnych warunków dla twórców i instytucji. Prace legislacyjne, rozwój infrastruktury, wsparcie organizacji pozarządowych, promocja dziedzictwa i twórczości, a także konsekwentnie realizowana strategia w obszarze pamięci świadczą o tym, że resort podejmuje konkretne i systemowe działania. To plan, który łączy troskę o przeszłość z odpowiedzialnością za przyszłość polskiej kultury, a zarazem wzmacnia jej rolę jako fundamentu bezpieczeństwa i wspólnoty.