Wicepremier Gliński zaznaczył, że zakup kolekcji pasów kontuszowych jest kolejnym elementem procesu budowy ekspozycji Muzeum Historii Polski.

Takiej kolekcji jak ta jeszcze w Polsce nie ma. To kolekcja, która została zbudowana poza Polską i zakupiona przez nas we Francji. Przygotowywanie do tego zakupu trwało kilka lat – podkreślił wicepremier. - Dzisiejsze wydarzenie wpisuje się w budowę kolekcji Muzeum Historii Polski, którego siedzibę budujemy na Cytadeli Warszawskiej. Tam będzie największa wystawa stała, pokazująca historię Polski. I te pasy znajdą tam swoje miejsce - podsumował.

Szef MKiDN zapowiedział także dalsze plany dotyczące zbiorów MHP, m.in. dotyczące Funduszu Obrony Narodowej powołanego w 1936 r., który przetrwał wojnę i w latach siedemdziesiątych wrócił do Polski, a obecnie jest przechowywany w Muzeum Narodowym w Poznaniu.

Chcemy, aby ten wielki dar narodu polskiego, zbierany kiedyś w celach obrony Rzeczpospolitej, znalazł się w Muzeum Historii Polski, ale mamy nadzieję, że będzie udostępniony także w wielu innych instytucjach - zapowiedział wicepremier Piotr Gliński.

Pas kontuszowy symbol statutu społecznego

Pasy kontuszowe, zwane także pasami polskimi lub słuckimi, stanowią jeden z najbardziej charakterystycznych i najważniejszych elementów polskiego stroju szlacheckiego. Szczyt popularności tego elementu ubioru przypada na XVIII w., kiedy ustaliła się jego typowa forma. Importowane ze wschodu przez Ormian (m.in. z Persji i Turcji) zaczęły być wytwarzane w Rzeczpospolitej w I połowie XVIII w.

W czasach stanisławowskich powstawały kolejne polskie manufaktury – najsłynniejsza z nich, słucka persjarnia Radziwiłłów, działała od 1767 r. Innymi ważnymi ośrodkami produkcji pasów były m.in. manufaktury Paschalisa Jakubowicza (Warszawa i Lipków), manufaktura w Kobyłce, niewielkie persjarnie w Krakowie. Pasy wytwarzano również w królewskiej manufakturze w Grodnie. Duży zagraniczny ośrodek wytwarzania pasów znajdował się w Lyonie, gdzie tworzono tkaniny kopiujące motywy zdobnicze z polskich persjarni.

Wyjątkowa kolekcja w zbiorach Muzeum Historii Polski

W zbiorze zakupionym przez Muzeum Historii Polski znajdują się zarówno wytwory polskich persjarni, jak i zagranicznych pracowni. Do pierwszej grupy należą pasy z manufaktury Radziwiłłów w Słucku (5 egzemplarzy), manufaktury grodzieńskiej (2), Kobyłki (2) oraz 4 pasy wytworzone w manufakturach Paschalisa Jakubowicza. Wśród pasów wykonanych poza terytorium Rzeczpospolitej przeważają importy francuskie (6 pasów lyońskich). W zbiorze znajdują się również pojedyncze egzemplarze z Indii, Turcji i Rosji.

Większość pasów ze zbioru powstała w drugiej połowie XVIII w., dwa lub trzy z nich pochodzą z XIX w. Najstarszym pasem w zbiorze jest dwustronny pas kontuszowy wykonany w jednej z ormiańskich pracowni w Stambule, w I poł. XVIII w.

Oprócz dwóch pasów lyońskich, wykonanych z jedwabiu, wszystkie pozostałe utkano z użyciem srebrnych i złotych nici. Pasy reprezentują również różne style i motywy dekoracji. Cztery pasy mają bardzo ciekawą proweniencję, pochodzą bowiem z kolekcji Władysława Augusta Kościelskiego (1886-1933), wydawcy, poety i mecenasa sztuki. Trzy z nich, na co wskazują doszyte metki, mogły być zgłoszone na prestiżową Międzynarodową Wystawę Sztuki Perskiej w Londynie w 1931 r. Można przypuszczać, że ostatecznie na ekspozycję trafił tylko jeden z nich – indyjski pas, ponieważ pozostałe nie figurują w katalogu wystawy.

Całość zbioru, ze względu na różnorodność wytwórców, typów i motywów dekoracyjnych, stanowi doskonałą ilustrację jednego z najważniejszych elementów polskiego stroju szlacheckiego i stanowi o wyjątkowości zbioru. Część zakupionych pasów znajdzie się na wystawie stałej i będzie eksponowana rotacyjnie w galerii Dawna Rzeczpospolita oraz w galerii XIX wieku.