Wiceminister Lewandowski przypomniał wezwanie Marszałka Józefa Piłsudskiego skierowane do narodu o dobrowolną służbę w armii podczas wojny polsko-bolszewickiej, które spotkało się ze zrozumieniem i spowodowało masowe zgłaszanie się do służby.

Wśród tych, którzy odpowiedzieli na odezwę Marszałka i ruszyli do walki z bolszewikami znaleźli się również ludzie pióra: dziennikarze, krytycy, prozaicy i poeci. Ich świadectwa literackie są dziś nieocenionym źródłem tego, jak podczas tamtej wojny wyglądał los żołnierza – podkreślił wiceminister.

Paweł Lewandowski zwrócił uwagę, że listy, które żołnierze pisali do bliskich z okopów i z linii frontu są unikalnym, cennym dla historyków zapisem wydarzeń tamtych dni, a dzięki zapisowi przeżyć, emocji, doświadczeń ich autorzy nie są anonimowymi bohaterami, ale żywymi ludźmi ze swoimi uczuciami, słabościami i zwątpieniami. Jednocześnie podkreślił, że choć na froncie i na propagandowym zapleczu polskiej armii nie brakowało ludzi pióra, a polski zwycięstwo było jednym z najważniejszych wydarzeń w historii Polski i Europy XX w., to wojna polsko-bolszewicka nie doczekała się - poza prozą Stanisława Rembeka, Józefa Mackiewicza czy Eugeniusza Małaczewskiego – zbyt szerokiego ujęcia literackiego.

Dzisiaj przywracamy pamięć o wydarzeniach sprzed 100 lat, przywracamy pamięć o bohaterach, nadrabiamy dziesiątki lat zapomnienia. Wypełniamy białe plamy polskiej pamięci – w piątek otworzyliśmy jedną z najważniejszych inwestycji realizowanych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Muzeum Józefa Piłsudskiego, tu, blisko Zamku Królewskiego, na warszawskiej Cytadeli, powstaje Muzeum Historii Polski, a w Teatrze Polskim i w TVP1 trwa właśnie premiera „Wojny Światów” – filmu opartego na materiałach archiwalnych sprzed 100 lat. Powstają nowe publikacje, które przypominają tamten czas. Spłacamy nasz dług wobec naszych dziadków i pradziadków, wobec pokolenia, które za wolność musiało płacić cenę największą – powiedział wiceminister Lewandowski.

Podczas koncertu, nad którym patronat honorowy objęło Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, widzowie wysłuchali wariacji Paderewskiego w wykonaniu wybitnego młodego pianisty Aleksandra Dębicza, który zagrał również skomponowany przez siebie specjalnie na tę okazję utwór VICTORIA 1920. W programie wykorzystano także wiersze i listy bardzo młodych uczestników wojny oraz wiersze Stanisława Młodożeńca i Władysława Broniewskiego, a także wybrane teksty Juliana Przybosia. Dla podkreślenia globalnego znaczenie zwycięstwa nad bolszewikami, przytoczone zostały wypowiedzi wybitnych dyplomatów, polityków, strategów, historyków, w tym lorda Vincenta D’Abernona, Charlesa de Gaulle’a, Maxime’a Weyganda i Generała Louisa Faury’ego, który porównał Bitwę Warszawską do Odsieczy pod Wiedniem. Lord D’Abernon, angielski dyplomata, ambasador Wielkiej Brytanii w Odrodzonej II Rzeczpospolitej podkreślał, że mimo wielkości tej bitwy, jednej z dwudziestu najważniejszych w historiach ludzkości, jest ona na świecie nieznana, niedoceniana.

Stronę wizualną koncertu wzbogaciły zaprezentowane na tablicach multimedialnych animowane archiwalne zdjęcia, dokumenty, plakaty i listy z bogatych zasobów Narodowego Archiwum Cyfrowego i Centralnej Biblioteki Wojskowej. Układ chronologiczny wydarzenia poprowadził widzów od odzyskania niepodległości przez Polskę, przez najazd sowiecki, patriotyczny zryw narodowy, wojnę, aż do zwycięstwa Polaków w 1920 r.

Za oprawę artystyczną wydarzenia, którego mecenasem był KGHM S.A., odpowiadał wnuk żołnierza biorącego udział w wojnie polsko-bolszewickiej – Piotr Młodożeniec, a za dyrekcję muzyczną – Aleksander Dębicz.

Podczas oficjalnej części, otwierającej koncert, wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego Paweł Lewandowski wręczył – wraz z ministrem Michałem Dworczykiem oraz prezesem KGHM S.A. Marcinem Chludzińskim nagrody zwycięzcom hackathonu historycznego „1920 jam Bitwa Warszawska”, który odbył się pod patronatem Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.