Data prezentacji wystawy nie jest przypadkowa. 23 sierpnia przypada 80. rocznica zawarcia paktu Ribbentrop–Mołotow, który przypieczętował współpracę dwóch totalitarnych mocarstw: III Rzeszy i Związku Sowieckiego. Tego dnia obchodzimy także Europejski Dzień Pamięci Ofiar Stalinizmu i Nazizmu, a to właśnie ludobójcza polityka tych zbrodniczych systemów była powodem podjęcia przez Rafała Lemkina pracy, która istotnie zmieniła prawo międzynarodowe. Otwarcie wystawy w samej siedzibie ONZ stanowi symboliczny powrót do miejsca, w którym Lemkin zrealizował najważniejszą misję swojego życia.

- Delegaci prawie 200 narodów świata będą mogli oglądać wystawę aż do dnia 80. rocznicy wybuchu II wojny światowej. To znamienne, bo przecież historia i praca Rafała Lemkina są żywotnie związane z losami Polski podczas tego konfliktu– powiedział Wojciech Kozłowski, dyrektor Instytutu Pileckiego. Przesłanie Lemkina pozostaje nadal aktualne dla całej wspólnoty międzynarodowej i cieszymy się, że możemy je pokazać nie tylko w bardzo prestiżowym, ale i najwłaściwszym do tego miejscu.

Rafał Lemkin był jednym z najważniejszych prawników XX wieku. Jego staraniom świat zawdzięcza nie tylko samo pojęcie ludobójstwa, lecz także Konwencję w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa, przyjętą przez Narody Zjednoczone 9 grudnia 1948 roku. Był to pierwszy po II wojnie światowej traktat międzynarodowy dotyczący praw człowieka.

Rafał Lemkin w nierozłączny sposób związany był z przedwojenną Polską i jej środowiskiem intelektualnym. Inspiracje z kręgu lwowskiej szkoły prawa, zakorzenienie w tradycji wielonarodowej i wielokulturowej Rzeczypospolitej, doświadczenie konfrontacji z dwoma totalitaryzmami w XX wieku – to wszystko stanowi podstawę jego koncepcji ludobójstwa. Jest ona jedną z najważniejszych odpowiedzi na wielkie tragedie XX wieku, która została sformułowana na płaszczyźnie prawa i filozofii politycznej.

Otwarcie wystawy wpisuje się w wiele innych działań Instytutu mających na celu popularyzację dziedzictwa Lemkina. Ciesząca się dużym zainteresowaniem wystawa „Lemkin. Świadek wieku ludobójstwa” miała swoją premierę w grudniu 2018 roku. Pod kierunkiem prof. Piotra Madajczyka Instytut Pileckiego prowadzi także projekt badawczy, w ramach którego co roku w grudniu organizowane są międzynarodowe konferencje naukowe oraz została wydana autobiografia Rafała Lemkina.

Instytut Pileckiego

Instytut Pileckiego jest instytucją badawczą, która została powołana, aby prowadzić międzynarodowe badania nad historią XX wieku, a także tworzyć archiwum cyfrowe gromadzące dokumenty z Polski i archiwów zagranicznych. Instytut służy upamiętnianiu, dokumentowaniu i badaniu historii XX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem polskiego doświadczenia i losów obywateli polskich. To miejsce stworzone na potrzeby interdyscyplinarnej i międzynarodowej refleksji nad kluczowymi zagadnieniami XX-wiecznych totalitaryzmów.