W uroczystości przekazania odzyskanej monety do zbiorów numizmatycznych Muzeum Okręgowego w Toruniu uczestniczyła Marta Cienkowska, podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Zarówno pochodzenie, jak i historia powrotu monety Holey Dollar do toruńskich zbiorów to dobitne dowody na to, że kultura jest wspólna. Restytucja zbiorów numizmatycznych jest szczególnie trudna ze względu na specyfikę obiektów: ich powtarzalność, łatwość transportu i ogrom aukcji numizmatycznych na całym świecie. Ten obiekt o wyjątkowym znaczeniu zarówno dla polskiej, jak i australijskiej kultury, jest przykładem tego, jak wiele w walce o utracone dobra kultury zależy od dobrej współpracy. Dlatego jesteśmy wdzięczni za pomoc naszym polskim i australijskim partnerom – policji, prokuraturze , pracownikom muzeów, ekspertom oraz wszystkim osobom zaangażowanym w tę sprawę. Cieszę się, że możemy wspólnie świętować początek kolejnego etapu historii monety Holey Dollar w toruńskich zbiorach – mówiła Marta Cienkowska, podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Przekazanie monety w Ambasadzie RP w Canberze

W 2022 roku dzięki informacjom od policji, prokuratury oraz pracowników Muzeum Okręgowego w Toruniu pracownicy Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego odnaleźli zabytkową monetę Holey Dollar z 1813 r. w Australii.

W 2024 roku, po negocjacjach i wymianie informacji z australijskim Ministerstwem Sztuki oraz dzięki pomocy i współpracy australijskiej policji, potwierdzona została tożsamość monety. Uroczyste przekazanie odbyło się w lutym br. w Ambasadzie RP w Canberze. Wzięli w nim udział Marta Cienkowska, podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Tony Burke, minister sztuki Australii, który podjął decyzję o zwrocie monety do polskich zbiorów.

» Dowiedz się więcej

Historia monety Holey Dollar

Moneta Holey Dollar powstała w 1813 r. w Nowej Południowej Walii, stanowiącej część angielskich kolonii w Australii. Jej wybicie było odpowiedzią na niedobór środków płatniczych (zwłaszcza waluty angielskiej) w rozwijającej się kolonii. Moneta została wykonana poprzez wycięcie i przebicie srebrnego dolara hiszpańskiego Karola III, pochodzącego z meksykańskich mennic z 1777 r. Jest najstarszym środkiem płatniczym wytworzonym w Australii. Stanowi zatem symbol australijskiej numizmatyki.

Zewnętrzny pierścień Holey Dollar tworzy monetę o nominale 5 szylingów. Wewnętrzny element (tzw. Dump) o bardziej klasycznym kształcie małej monety srebrnej miał wartość rynkową 15 pensów. Idealny stan zachowania monety wskazuje jednak na to, że nigdy nie znajdowała się ona w regularnym obrocie płatniczym. Mogła być elementem podarunku przekazywanego pomiędzy ważnymi osobistościami we wczesnej Australii. Nie wiadomo jednak w jaki sposób opuściła ten kontynent.

W 1914 roku w Amsterdamie monetę zakupił polski kolekcjoner Walery Amrogowicz. Wzbogaciła ona jego kolekcję, która obejmowała około 2 tys. numizmatów, ponad 200 miedziorytów, jak również zbiór akwarel i znaczków pocztowych. Tuż przed swoją śmiercią w 1931 roku Amrogowicz przekazał swoje zbiory Towarzystwu Naukowemu w Toruniu. Następnie trafiły one do Muzeum Okręgowego.

Moneta Holey Dollar w toruńskich kolekcjach przetrwała dwie wojny światowe i upadek komunizmu. Między 2008 a 2017 rokiem została skradziona wraz z kilkuset innymi numizmatami i znalazła się na międzynarodowym rynku aukcyjnym.

Działania restytucyjne MKiDN

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego prowadzi obecnie ponad 180 spraw restytucyjnych w 20 krajach. Dzięki działaniom restytucyjnym do dziś odzyskaliśmy 789 dóbr kultury.

Holey Dollar jest kolejną monetą, skradzioną ze zbiorów toruńskich i odzyskaną dzięki współpracy Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego z organami ścigania. W listopadzie 2023 roku do Muzeum Okręgowego w Toruniu powróciło 8 zabytkowych monet z XVI - XIX w. z 400 numizmatów skradzionych w latach 2008 - 2017.