Zabytkowy inkunabuł powrócił do Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej w Kaliszu
23.04.2025
Zbytkowy starodruk powrócił dziś do zbiorów Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej w Kaliszu dzięki działaniom restytucyjnym Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Późnośredniowieczny inkunabuł, zawierający zbiór traktatów religijnych oraz kazań, został przekazany Marcinowi Magdzińskiemu, dyrektorowi Muzeum.
Inkunabuły to książki wydane od momentu wynalezienia druku, czyli od 1445 roku, do końca 1500 roku. Cenny starodruk należał pierwotnie do zbiorów księdza Jana Sobczyńskiego (1861-1942), który jeszcze przed II wojną światową przekazał kaliskiemu muzeum część swojego księgozbioru, w tym inkunabuł wraz z traktatem Mikołaja z Błonia „Tractatus sacerdotalis de sacramentis deque divinis officiis et eorum administrationibus”. O tym, że wspomniany traktat przed wojną znajdował się w zbiorach publicznych, świadczy artykuł Jana Fedeckiego opublikowany w 1930 r. w lokalnej gazecie „ABC – wiadomości kaliskie”. Fedecki, opisując zawartość działu historycznego biblioteki Muzeum Ziemi Kaliskiej, wskazał datę – 1490 r., początek tytułu „Tractatus sacerdotalis” i drukarza Martina Flacha.
W 2024 r. na aukcji internetowej warszawskiego antykwariatu został wystawiony na sprzedaż inkunabuł zawierający traktaty religijne oraz kazania, w tym m.in. „Tractatus sacerdotalis de sacramentis deque divinis officiis et eorum administrationibus” Mikołaja z Błonia, Argentine (Strasburg) 1490, wydrukowany przez Martina Flacha. Zabytek odnalazł na aukcji dr Przemysław Pawlak z Biblioteki Teatru Narodowego w Warszawie, który powiadomił o swoim odkryciu Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Pracownicy Ministerstwa przeprowadzili oględziny obiektu i zrekonstruowali jego proweniencję. Nawiązali także kontakt z posiadaczem inkunabułu – artystą plastykiem Krzysztofem Burnatowiczem, który – po zapoznaniu się z historią zabytku – podjął decyzję o jego zwrocie do macierzystych zbiorów muzealnych.
Powrót odzyskanego obiektu do Kalisza ma ogromne znaczenie, ponieważ w czasie I i II wojny światowej miasto zostało doszczętnie obrabowane, także z księgozbiorów. Ziemia kaliska w czasie II wojny światowej została przyłączona bezpośrednio do Rzeszy i weszła w skład Kraju Warty (niem. Wartheland). W pierwszym roku okupacji zniszczeniu uległo ponad 80 proc. zbiorów muzealnych, a książkami z kaliskich księgozbiorów w 1942 r. zasypano kanał Babinka. W 1978 r. na pamiątkę tych tragicznych wydarzeń na kaliskich Plantach postawiono pomnik książki.