Zbrojownia w nowej odsłonie - zobacz kolekcję militariów Zamku Królewskiego na Wawelu
28.11.2025
Zamek Królewski na Wawelu, po gruntownym remoncie i nowej aranżacji, otworzył Zbrojownię - jedną z najcenniejszych kolekcji militariów w Polsce. Nowa odsłona wystawy prezentuje zbiory broni i uzbrojenia w szerokim kontekście kulturowym i cywilizacyjnym. Ukazuje, jak militarny kunszt królów i ich dworów wpisywał się w historię europejskiej i światowej sztuki wojennej. Przez pierwsze trzy dni po otwarciu wystawy, tj. w dniach 28-30 listopada, zwiedzający będą mogli zobaczyć ją bezpłatnie w ramach akcji „Darmowy Listopad w Rezydencjach Królewskich”.
W uroczystym otwarciu ekspozycji „Zbrojownia – nowa odsłona” 27 listopada br. wziął udział Sławomir Rogowski, podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, który odczytał list Marty Cienkowskiej, ministry kultury i dziedzictwa narodowego. Tydzień wcześniej ministra zwiedziła Zbrojownię.
Po roku intensywnych prac Zbrojownia Zamku Królewskiego na Wawelu wraca w nowej odsłonie, bogatszej, nowocześniejszej i pełnej odkryć. To opowieść o nośnikach czasu, świadectwach cywilizacji i kultury. Już od jutra jedna z najbardziej rozpoznawalnych ekspozycji Wawelu ponownie będzie udostępniona dla zwiedzających, poszerzona o dzieła dotąd niepokazywane, o obiekty wydobyte po wielu dekadach, a także o nabytki ostatnich lat, starannie gromadzone z myślą o tej właśnie ekspozycji - napisała w liście Marta Cienkowska, ministra kultury i dziedzictwa narodowego. - Stoimy dziś w miejscu, w którym historia splata się z teraźniejszością, a przeszłość otwiera nas na nowe spojrzenia. Wierzę, że Zbrojownia w tej nowej formie będzie dla zwiedzających doświadczeniem – nie tylko estetycznym, ale i intelektualnym. Będzie lekcją o sile polskiej kultury i ciągłości tradycji, którą mamy obowiązek pielęgnować i rozwijać – dodała.
Poznaj skarby wawelskiej Zbrojowni
W sieni otwierającej ekspozycję prezentowana jest broń drzewcowa, tj. halabardy, glewie i partyzany. Reprezentacyjne halabardy, używane przez gwardie dworskie i miejskie oraz oficerów i podoficerów piechoty, stanowią jej największą część. Wyjątkowymi walorami artystycznymi odznacza się grupa broni pochodzącej ze zbrojowni elektorów Saksonii z dynastii Wettynów, na czele z glewią z ok. połowy XVI w. z postacią Lukrecji na żeleźcu. Z Polską wiąże się glewia z herbami Zygmunta III Wazy oraz grupa partyzan gwardii nadwornych Jana Kazimierza, Michała Korybuta Wiśniowieckiego, Jana III Sobieskiego oraz Augusta II Mocnego i Augusta III Sasa.
W pomieszczeniu w gotyckiej Wieży Duńskiej z przełomu XIV i XV wieku zgromadzono eksponaty, które reprezentują epokę rozkwitu rycerstwa, czyli późnego średniowiecza i wczesnej nowożytności. Bardzo licznie reprezentowane są miecze, m.in. wielkie miecze dwuręczne przeznaczone dla wysoko wykwalifikowanych zawodowych kombatantów zwanych landsknechtami. Znajdują się tam także zbroje płytowe i ich elementy. Ważne w tej części ekspozycji są też artefakty związane z kulturą turniejową m.in. koronki, czyli groty kopii znalezione na Wawelu, oraz maski turniejowe.
W kolejnej sali zebrane zostały eksponaty reprezentujące wojska Rzeczpospolitej od schyłku XVI do końca XVIII wieku. Na szczególną uwagę zasługuje znakomity zespół oręża husarskiego, należącego do najsłynniejszej polskiej formacji kawaleryjskiej, która przyczyniła się do licznych zwycięstw, m.in. pod Kircholmem (1605) i Wiedniem (1683). Do wyjątkowo rzadkich okazów uzbrojenia należą karaceny, zbroje łuskowe wzorowane na antycznych, modne w czasach króla Jana III Sobieskiego oraz za panowania dynastii saskiej. Pokazywane są także elementy oporządzeń końskich oraz wywodzące się z tradycji wschodniej szable.
Ostania sala na parterze została poświęcona ręcznej broni palnej oraz miotającej o charakterze kolekcjonerskim, myśliwskim i sportowym. Zobaczyć tu można znakomite, inkrustowane kością, zdobione trawieniem i rytowaniem strzelby, arkebuzy, petrynały i pistolety z wytwórni niemieckich, śląskich, francuskich, hiszpańskich oraz polskich (XVI w. – początek XIX w.). Interesujące są również przeznaczone do celów myśliwskich i sportowych kusze, głównie niemieckie, z pięknym egzemplarzem wykonanym w 1725 roku w Saksonii, najpewniej dla podskarbiego Stanisława Poniatowskiego.
Końcowa część ekspozycji rozmieszczona jest w trzech piwnicach: gotyckiej z XIV w. oraz dwóch z 1. połowy w. XVI wieku. W pierwszym pomieszczeniu ekspozycja obejmuje działa (armaty, haubice i moździerze) powstałe od XVII do początku XIX wieku. Wzdłuż ścian rozmieszczono reprezentatywny zespół nowożytnej broni drzewcowej, głównie halabard. Pod sklepieniem zawieszono rekonstrukcje chorągwi krzyżackich oraz ich sprzymierzeńców, zdobytych przez wojska polsko-litewskie 15 lipca 1410 w bitwie pod Grunwaldem. W kolejnych dwóch piwnicach znajduje się najcenniejsza część wawelskiej kolekcji nowożytnych luf armatnich, które zostały wykonane w takich ośrodkach ludwisarstwa, jak: Kraków, Gdańsk, Warszawa, czy Ryga. Najstarszą spośród nich jest lufa z 1506 r. odlana na polecenie króla Aleksandra Jagiellończyka. Szczególną wartością odznaczają się dwie armaty odlane ok. połowy XVI w. prawdopodobnie przez Oswalda Baldnera, ludwisarza realizującego zlecenia króla Zygmunta Augusta w Norymberdze, a następnie sprowadzonego przez władcę do Krakowa. Lufa z godłem św. Szymon z 1635 r. jest uznawana za najwcześniejszy przykład zastosowania reform artylerii wprowadzonych przez króla Władysława IV. Ostatnia chronologicznie lufa została odlana przez Johanna Zachariasa Neuberta w 1779 r. za czasów króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Dowiedz się więcej
» Szczegółowe informacje o wystawie „Zbrojownia – nowa odsłona” na Zamku Królewskim na Wawelu: https://wawel.krakow.pl/wystawa-stala/zbrojownia/zbrojownia
