PLR – wynagrodzenia za wypożyczenia biblioteczne

Program wynagrodzeń za wypożyczenia biblioteczne (ang. Public Lending Right, PLR) ma na celu zrekompensowanie autorom i wydawcom potencjalnej utraty dochodów ze sprzedaży ich książek, gdy są one za darmo udostępniane czytelnikom w bibliotekach publicznych.

W Polsce system wynagrodzeń za wypożyczenia biblioteczne dla polskich pisarzy, tłumaczy, ilustratorów i wydawców został wprowadzony w 2016 roku na podstawie ustawy z 11 września 2015 roku, nowelizującej prawo autorskie. System obejmuje twórców, tłumaczy i wydawców książek powstałych lub opublikowanych w języku polskim wypożyczanych w bibliotekach publicznych. Za podział i wypłaty wynagrodzeń odpowiada Stowarzyszenie Autorów i Wydawców Copyright Polska, wyznaczone przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w drodze konkursu. Suma przeznaczona każdego roku na wynagrodzenia jest równowartością 5% kwoty wydanej na zakupy biblioteczne w roku poprzednim. Środki na wynagrodzenia pochodzą z Funduszu Promocji Kultury. Zgodnie z ustawą, 75% wynagrodzeń jest wypłacana twórcom utworu, a 25% wydawcom.

Wysokość wynagrodzeń jest obliczana na podstawie danych dot. wypożyczeń zebranych w danym roku w wybranych bibliotekach publicznych.

Dwukrotne zwiększenie wynagrodzeń za wypożyczenia

Zespół ds. pola literackiego, po konsultacjach z Departamentem Prawa Autorskiego i Filmu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz przedstawicielami Stowarzyszenie Autorów i Wydawców Copyright Polska, podjął uchwałę o przedstawieniu ministrze Hannie Wróblewskiej rekomendacji podniesienia kwoty w systemie poprzez zwiększenie podstawy wyliczenia z 5% do 10% wartości zakupów bibliotek publicznych z poprzedniego roku kalendarzowego.

Ministra Hanna Wróblewska zaakceptowała rekomendację Zespołu i podjęła decyzję o przystąpieniu do aktualizacji rozporządzenia w tej sprawie. Dzięki temu kwota, która trafi do twórców, twórczyń oraz wydawców zwiększy się dwukrotnie i wyniesie ponad 10 mln zł.

Stan prac nad aktualizacją rozporządzenia

Prace nad ewaluacją i zmianą systemu wynagrodzeń za wypożyczenia biblioteczne prowadzone są w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego od roku.

W ramach prac przeprowadziliśmy m.in. konsultacje z ekspertami z innych resortów przedstawicielami i spotkania z przedstawicielkami strony społecznej. W wyniku tych działań od 1 stycznia 2025 roku liczba bibliotek, które dostarczają informacje o wypożyczeniach, została zwiększona z 60 do 100. Dzięki podpisanej przez Hannę Wróblewską w 2024 r. aktualizacji rozporządzenia dotyczącego systemu wynagrodzeń za wypożyczenia biblioteczne, system objął wszystkie regiony Polski, zapewniając widoczność także twórcom i twórczyniom literatury regionalnej.