Laureatem Nagrody im. Tomasza Merty „Między Literaturą a Historią” został Rafał Ziemkiewicz – dziennikarz, publicysta i twórca literatury z gatunku fantastyki. Natomiast za całokształt twórczości uhonorowani zostali: wybitny skrzypek Roman Lasocki oraz ceniony reżyser teatralny, założyciel Ośrodka Praktyk Teatralnych „Gardzienice” Włodzimierz Staniewski.

 

Laureaci Dorocznej Nagrody Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego 2023

Kategoria LITERATURA

Andrzej Sapkowski – pisarz, jeden z najczęściej tłumaczonych na języki obce autorów fantastyki. Twórca postaci wiedźmina, który przyniósł mu światowy rozgłos i sławę. Pięciokrotnie otrzymał Nagrodę im. Janusza Zajdla, stanowiącą najważniejsze polskie wyróżnienie dla autorów w dziedzinie fantastyki.

Jego saga o „Wiedźminie” została uhonorowana wieloma prestiżowymi nagrodami w kraju i zagranicą, m.in. World Fantasy Award.

Twórczość Sapkowskiego doczekała się ekranizacji filmowej i serialowej, adaptacji w formie musicalu oraz serii gier komputerowych. Jego zbiór opowiadań pt. „Ostatnie życzenie" znalazł się na liście bestsellerów „New York Times".

 

Kategoria TEATR

Andrzej Mastalerz - aktor teatralny, filmowy i telewizyjny, reżyser. Ma w swoim dorobku przeszło 60 kreacji odegranych na największych polskich scenach teatralnych, ponad 100 ról filmowych, serialowych oraz w Teatrze Telewizji Polskiej, a także ponad 200 interpretacji stworzonych w Teatrze Polskiego Radia.

Jest laureatem wielu prestiżowych nagród filmowych i teatralnych, w tym przyznanej w zeszłym roku Wielkiej Nagrody Festiwalu Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej "Dwa Teatry" w Zamościu, za wybitne kreacje aktorskie.

Tomasz Man – dramatopisarz, reżyser teatralny, autor adaptacji teatralnych i słuchowisk radiowych. Ukończył polonistykę na Uniwersytecie Wrocławskim oraz reżyserię na Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie. Obecnie jako profesor Wydziału Lalkarskiego we Wrocławiu Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie jest opiekunem, mistrzem i autorytetem kolejnych pokoleń artystów.

Jest autorem blisko 20 dramatów teatralnych. Jego twórczość jest związana z Teatrem Polskiego Radia, w którym realizował słuchowiska na podstawie tekstów własnych oraz klasyki dramatu. W uznaniu zasług i osiągnięć został uhonorowany Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

 

Kategoria FILM

Dorota Kobiela-Welchman - reżyser, scenarzysta i producent filmów animowanych obsypywanych nagrodami na całym świecie, absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.

Jest twórcą pierwszej na świecie pełnometrażowej animacji malarskiej „Twój Vincent” – filmu uhonorowanego nagrodą Europejskiej Akademii Filmowej, nominowanego do Oscara, nagrody Złotych Globów oraz nagrody BAFTA. Dorota Kobiela-Welchman należy do prestiżowego grona członków Amerykańskiej Akademii Sztuki i Wiedzy Filmowej. Do kin wchodzi właśnie jej kolejny film pt. „Chłopi”, wykonany w technice animacji malarskiej.

 

Kategoria KULTURA CYFROWA

Miłosz Lodowski - grafik, ilustrator i projektant, strateg reklamowy, dyrektor kreatywny, scenarzysta, performer i producent. Pracował m.in. jako zewnętrzny art-director w zespole tworzącym Muzeum Powstania Warszawskiego, a jego prace w ramach wystawy „Nowa Sztuka Narodowa” były pokazywane w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Jest współtwórcą wielu kampanii społecznych, w tym zwiększających świadomość niebezpieczeństw grożących dzieciom w internecie.

Jest również pomysłodawcą i współtwórcą filmu krótkometrażowego „Rotmistrz Pilecki”, który zwyciężył w konkursie 4. Międzynarodowego Festiwalu Filmowego o Totalitaryzmach „Echa Katynia”, organizowanego przez Instytut Pamięci Narodowej.    

 

Kategoria SZTUKI WIZUALNE

Ignacy Czwartos - malarz i rysownik. Założył stowarzyszenie i galerię sztuki pod nazwą „Otwarta Pracownia”.  Jest twórcą poetyckich, metafizycznych abstrakcji, w których jeden z jego mistrzów - Jerzy Nowosielski dostrzegł wielki, sugestywny podtekst emocjonalny.

Czwartos tworzy także przedstawienia figuratywne, czerpiąc w tym z bogatej tradycji rodzimego baroku sarmackiego. W tym roku w warszawskiej Zachęcie - Narodowej Galerii Sztuki odbyła się jego wystawa retrospektywna, podczas której szczególne emocje wśród widzów i krytyków wywołał cykl poświęcony Żołnierzom Wyklętym - uczestnikom zbrojnego podziemia antykomunistycznego.

 

Kategoria TWÓRCZOŚĆ LUDOWA

Zdzisław Marczuk - artysta-samouk, mieszka w Zakalinkach w powiecie bialskim. Na skrzypcach gra od 11. roku życia, do perfekcji opanował także grę na harmonii i bębenku. Jest niestrudzonym propagatorem bogactwa ludowych tradycji muzycznych Podlasia oraz nauczycielem i wychowawcą kolejnych pokoleń muzyków tradycyjnych. Występuje zarówno jako solista, jak również z kapelą i swoimi uczniami.

Za swoją twórczość otrzymał wiele prestiżowych nagród, w tym Nagrodę im. Oskara Kolberga „Za zasługi dla kultury ludowej” oraz Nagrodę Polskiego Radia „Muzyka Źródeł”.

 

Kategoria UPOWSZECHNIANIE KULTURY

Gołda Tencer - jest jedną z najwybitniejszych postaci polskiego życia kulturalnego oraz ważną animatorką polsko-żydowskiego dialogu. Od 1971 roku jest związana z  Teatrem Żydowskim w Warszawie.

Gołda Tencer jest założycielem i dyrektorem generalnym polsko-amerykańsko-izraelskiej Fundacji „Shalom”. Organizuje również Festiwal Kultury Żydowskiej „Warszawa Singera”, który na stałe zadomowił się na mapie kulturalnej nie tylko Polski, ale i całej Europy.

W uznaniu dla swych zasług została odznaczona m.in. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

Janusz Knap - promotor polskiej kultury i sztuki ludowej. Jest współorganizatorem konkursu „Jawor – u źródeł kultury", który w 2022 roku osiągnął status ogólnopolskiego festiwalu, skupiającego w swoich ramach najwybitniejszych twórców rodzimego folkloru. Janusz Knap jest także autorem jedynego w Polsce programu radiowego z muzyką ludową pt. „Folk Radio”. 

W uznaniu wysiłków nad niezwykle twórczym ubogacaniem polskiego dziedzictwa narodowego został odznaczony Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

 

Kategoria TANIEC

Henryk Konwiński - reżyser operowy, choreograf i tancerz, mający w swym artystycznym dorobku wybitne ponadczasowe dokonania zawodowe. Był stypendystą Het Nationale Ballet w Amsterdamie, Nederlands Dans Theater w Hadze, Baletu XX wieku Maurice’a Béjarta w Brukseli oraz Alicji Alonso w Hawanie.

Henryk Konwiński był wieloletnim solistą Teatru Wielkiego im. Stanisława Moniuszki w Poznaniu. Jego artystyczny dorobek obejmuje ponad 200 realizacji, przez co jest krajowym rekordzistą w liczbie wystawionych spektakli. Z kolei dorobek choreograficzny stanowi niemal wszystkie pozycje baletu klasycznego oraz wiele opracowań do muzyki współczesnej.

Był wielokrotnie nagradzany Złotą Maską, jest także laureatem Teatralnej Nagrody Muzycznej im. Jana Kiepury w kategorii „Najlepszy choreograf” i „Najlepsza choreografia”. Otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski oraz Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

 

Kategoria MUZYKA

Janusz Wawrowski - skrzypek, dyrektor artystyczny wielu międzynarodowych festiwali. Gra na pierwszym zakupionym w Polsce po II wojnie światowej oryginalnym Stradivariusie. Wybitny uczeń profesora Mirosława Ławrynowicza, a także profesorów Yaira Klessa oraz Salvatore Accardo.

Koncertował na wielu prestiżowych scenach muzycznych Niemiec, jak również w Wiedniu i Tel Avivie. Obecnie jest wykładowcą Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie.

W 2017 r. został laureatem nagrody Fryderyka za płytę pt. „Sequenza” w kategorii: Muzyka poważna - Album roku - Recital solowy.

 

Kategoria EDUKACJA ARTYSTYCZNA

Elżbieta Tarnawska - pianistka, finalistka IX Międzynarodowego Konkursu Chopinowskiego w Warszawie oraz laureatka Międzynarodowego Konkursu im. M. Long-J. Thibaud w Paryżu. Występowała z recitalami solowymi oraz z towarzyszeniem orkiestr we wszystkich filharmoniach w kraju i niemal wszystkich krajach europejskich, a także na Kubie i w Stanach Zjednoczonych.

Wielokrotnie pełniła funkcję jurora w konkursach pianistycznych w Polsce i za granicą, w tym podczas Eliminacji do Międzynarodowego Konkursu Chopinowskiego.

Jest profesorem Katedry fortepianu Uniwersytetu Muzycznego im. Fryderyka Chopina w Warszawie. Wcześniej swoją wiedzą dzieliła się ze studentami Akademii Muzycznej im. G. i K. Bacewiczów w Łodzi, a także pełniła funkcję wiceprezesa Rady ds. Szkolnictwa Artystycznego przy Ministrze Kultury.

Wielu z jej studentów osiąga spektakularne sukcesy na estradach koncertowych w kraju i za granicą. Za swą działalność Elżbieta Tarnawska została uhonorowana Złotym Medalem „Zasłużony kulturze Gloria Artis”.

 

Kategoria RESTYTUCJA UTRACONYCH DZIEŁ

Marta Bienias - wieloletnia główna inwentaryzator Muzeum Narodowego w Warszawie. Jej wzorowa postawa względem utraconego w wyniku II wojny światowej polskiego dziedzictwa oraz działalność muzealnika odniosła znaczący wpływ na skuteczną i efektywną restytucję utraconych dóbr kultury oraz na badania w zakresie tematyki polskich strat wojennych.

Aktywnie działa w Polskim Stowarzyszeniu Inwentaryzatorów Muzealnych, a obecnie pełni funkcję kierownika działu zbiorów i inwentarzy Muzeum Azji i Pacyfiku im. Andrzeja Wawrzyniaka w Warszawie.

 

Kategoria ARCHITEKTURA

Marek Budzyński - architekt i urbanista, profesor nauk technicznych i wykładowca Politechniki Warszawskiej. Jego realizacje podkreślają szacunek dla tradycji kulturowych oraz społecznych, stanowią wnikliwe podejście do relacji człowieka z przyrodą. Architektura Marka Budzyńskiego emanuje indywidualnym stylem łączącym fascynacje klasycyzmem z wątkami ekologicznymi i bogatą symboliką budowli. Głównym zamierzeniem tych wizjonerskich projektów jest twórcze połączenie kultury z naturą.

Szczególnie ważne w dorobku architekta są gmachy użyteczności publicznej – gmach Sądu Najwyższego w Warszawie i Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie (wspólnie ze Zbigniewem Badowskim) czy też budynek Opery i Filharmonii Podlaskiej (ze Zbigniewem Badowskim i Krystyną Ilmurzyńską).

Jest Laureatem Honorowej Nagrody SARP. Został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

 

Kategoria OCHRONA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO

Jan Jarosz - w latach 80. drukarz i dziennikarz wydawnictw podziemnych, współorganizator i animator kultury niezależnej w Przemyślu. Od 1987 r. współpracownik nielegalnego Archiwum Wschodniego (obecnie Ośrodek „Karta"), dokumentującego relacje Polaków wywiezionych na Syberię.

Jest organizatorem szeregu imprez oraz wydarzeń kulturalnych i turystycznych organizowanych we współpracy z Muzeum Narodowym Ziemi Przemyskiej. Obecnie, od 2016 r., jest dyrektorem tej instytucji, która w szczególny sposób wyróżniła się w ostatnim czasie pełnym empatii i wrażliwości zaangażowaniem w pomoc walczącej Ukrainie i jej obywatelom.

 

Kategoria OCHRONA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO ZA GRANICĄ

Anna Sylwia Czyż - historyk sztuki, doktor habilitowany nauk humanistycznych, profesor Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Jest autorem wielu monografii poświęconych zabytkom sztuki Wielkiego Księstwa Litewskiego, w tym pałacom i świątyniom Wilna. Niestrudzona inwentaryzator i badacz zabytkowych nekropolii na historycznych ziemiach wschodnich Rzeczypospolitej oraz „Polskich świątyń” w Stanach Zjednoczonych.

Jest laureatką wielu prestiżowych nagród, m.in. Nagrody im. Józefa Maksymiliana Ossolińskiego w kategorii „Najlepsza praca doktorska z zakresu historii” oraz „Przeglądu Wschodniego” za książkę o sztuce w kręgu rodu Paców.

 

Kategoria DESIGN

Aleksandra Gaca - projektantka innowacyjnych tkanin na pograniczu sztuki, designu i architektury. Po studiach na Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Hadze, w Holandii rozpoczęła swoja karierę skupiając się na tworzeniu trójwymiarowych tkanych konstrukcji przestrzennych. Prawdziwy rozgłos na całym świecie przyniosła jej kolekcja Architextiles, wyróżniające się nie tylko fascynującą dekoracyjnością, ale również unikalnymi właściwościami pochłaniania dźwięku. Dziś dzieła laureatki można podziwiać w przestrzeni publicznej wielu miast europejskich i na świecie.

Jej trójwymiarowe tkaniny zostały niejednokrotnie uhonorowane międzynarodowymi prestiżowymi nagrodami na polu innowacyjnej tkaniny jak również designu, miedzy innymi: Best of NEOCONE 2021 i Interior design 2021 HIP Award in Chicago(USA), Dutch Design Award 2018 i Dutch Design Award 2013, w Eindhoven (Holandia).

W Polsce laureatka otrzymała nagrodę Dobry Wzór 2013, Instytutu Wzornictwa Przemysłowego w Warszawie i Wyróżnienie' Kreator Absolutny, Design Alive Awards 2012.

Jej tkaniny znajdują się w kolacjach wielu muzeów, między innymi TextielMuseum w Tilburgu (Holandia), Cooper Hewitt Design Muzeum w Nowym Jorku (USA), czy Stewart Program for Modern Design in Montreal (Canada). W Polsce można je podziwiać w Muzeum Narodowym w Warszawie.

 

Kategoria MECENAS KULTURY

Maciej Balcerak - promotor sztuki, kurator wystaw, mecenas, a przede wszystkim kolekcjoner. Jego pasją jest twórczość prymitywistów, w tym dzieł Teofila Ociepki i Erwina Sówki, których obrazy znajdują się w wielu muzeach etnograficznych w kraju, a także m.in. we Francji, Włoszech i Chorwacji. 

Swe bogate zbiory udostępnia placówkom muzealnym w Polsce, m.in. Galerii Sztuki w Łodzi, przyczyniając się do niesłabnącego zainteresowania sztuką naiwną, zarówno wśród koneserów, jak i nowych wzrastających pokoleń jej odbiorców.

 

Laureat  NAGRODY IM. TOMASZ MERTY „MIĘDZY LITERATURĄ, A HISTORIĄ”

Rafał Ziemkiewicz - publicysta, dziennikarz, autor literatury z gatunku fantastyki. Pracował m.in. dla radia Wawa, PR IV i „Gazety Polskiej”. Był też gospodarzem programu publicystycznego Radia Tok FM oraz felietonistą czasopisma „Wprost”. Od kilku lat jest niezależnym publicystą. Od 2005 roku jest Członkiem Honorowym Stowarzyszenia KoLiber. W latach 2007-2011 występował z polskim kabaretem satyrycznym "Pod Egidą". Jako pisarz zadebiutował w 1982 r. opowiadaniem "Z palcem na spuście" w tygodniku "Odgłosy".

 

Kategoria CAŁOKSZTAŁT TWÓRCZOŚCI

Roman Lasocki - skrzypek, profesor nauk o sztukach pięknych. Ukończył z wyróżnieniem Państwową Wyższą Szkołę Muzyczną w Łodzi, w klasie Franciszka Jamrego.  Był uczniem takich mistrzów jak: André Gertler, Henryk Szeryng, Tadeusz Wroński czy Stanisław Lewandowski. Występował na najznakomitszych estradach koncertowych, m.in. w paryskiej Salle Gaveau, wiedeńskiej Bősendorfer Saal i nowojorskiej Carnegie Hall. Brał udział w renomowanych festiwalach muzycznych na całym świecie.

Nagrał ponad 20 płyt dla wytwórni polskich i zagranicznych. Wiele z nich zdobyło znaczące nagrody. 

Jego wieloletnia współpraca z Telewizją Polską zaowocowała cyklami programów, m.in.: „Fantazja na smyczki”, „Mistrzowie wiolinistyki”, „Historie smyczkiem pisane”. Zrealizował ponad 250 audycji, sam grając oraz komentując i przeprowadzając rozmowy z najwybitniejszymi polskimi skrzypkami, altowiolistami i wiolonczelistami.        

Od 1970 roku pełnił funkcję pedagoga w Akademii Muzycznej w Katowicach i Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie. Swe kursy mistrzowskie prowadzi poza Polską także w wielu krajach Europy, w Japonii, Korei Południowej, USA i Kanadzie. Był jurorem i przewodniczącym jury na wielu międzynarodowych konkursach skrzypcowych.

Odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim i Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym i Srebrnym Krzyżem Zasługi, Medalem Komisji Edukacji Narodowej oraz Srebrnym i Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

Włodzimierz Staniewski - reżyser teatralny, wykładowca, autor międzynarodowych projektów kulturalnych, a także założyciel i wieloletni dyrektor Ośrodka Praktyk Teatralnych „Gardzienice”. W latach 1970-1971 był aktorem Teatru STU, gdzie zadebiutował w spektaklu „Krajobrazy”.

W latach 1971-1975 współpracował z Jerzym Grotowskim w Teatrze Laboratorium. Następnie był związany z lubelskim teatrem „Scena 6” Henryka Kowalczyka. W 1977 roku założył Ośrodek Praktyk Teatralnych „Gardzienice”, gdzie wykreował niepowtarzalny styl prezentowanych spektakli oraz własną metodę pracy aktorskiej. Ośrodek ten w ciągu ponad 40 lat działalności zyskał międzynarodową renomę i uznanie.

Wybitne osiągnięcia i działalność Włodzimierza Staniewskiego zostały uhonorowane wieloma ważnymi nagrodami i odznaczeniami, m.in. Nagrodą im. Konrada Swinarskiego, Nagrodą podczas Międzynarodowego Festiwalu Teatrów Eksperymentalnych w Kairze, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.