Konferencja odbyła się na terenie Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych w Warszawie przy ul. Chełmskiej, gdzie powstanie w ramach programu FEnIKS innowacyjny kompleks filmowy, będący jednym z dziewięciu projektów strategicznych o szczególnym znaczeniu dla polskiej wskazanych w trybie niekonkurencyjnym przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Minister kultury i dziedzictwa narodowego przypomniał, że VII Priorytet „Kultura” w ramach Programu FEnIKS pod koniec 2022 roku został zwiększony z ponad 460 do 600 mln euro. Wskazał, że jego pierwsi beneficjenci uzyskali dofinansowanie przede wszystkim na wzmocnienie potencjału instytucji kultury, instytucji zabytkowych, a także ich rozwoju turystycznego.

W poprzedniej perspektywie w sektorze kultury zrealizowaliśmy 146 projektów o wartości ponad 3 mld zł, z czego 1/3 to były środki z budżetu państwa, a 2/3 – z funduszy wspólnotowych. W tej perspektywie te środki znacznie się zwiększą – poinformował prof. Piotr Gliński.

Szef resortu kultury wskazał, że wśród pierwszych 9 dofinansowanych projektów znalazł się m.in. projekt obejmujący modernizację, w tym budowę nowych hal produkcyjnych Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych w Warszawie – instytucji znanej z produkcji wielu filmów, jednak od dawna nie rozbudowywanej.

Chcemy tę wytwórnię przenieść w XXI wiek. Pierwszy etap tej inwestycji będzie realizowany właśnie w ramach FEnIKSa. To jest etap, który dotyczy nowej przestrzeni edukacyjnej kinematografii – zaznaczył.

Prof. Piotr Gliński wymienił również pozostałe projekty, które otrzymają dofinansowanie w ramach pozakonkursowej procedury Programu FEnIKS.

Te projekty są bardzo ciekawe. Mają strategiczne znaczenie dla rozwoju polskiej kultury, ponieważ każdy z nich świadczy o wzorowej pracy naszych instytucji. Rozbudowujemy na przykład dwa przepiękne, małe polskie muzea w Nałęczowie, które są oddziałami Muzeum Narodowego w Lublinie – Muzeum Stefana Żeromskiego i Muzeum Bolesława Prusa. Obaj pisarze byli związani z Nałęczowem, gdzie znajdują się bardzo skromne przestrzenie im poświęcone. Projekt rozbudowy tych oddziałów był od lat oczekiwany – zwrócił uwagę szef resortu kultury.

Wskazał, że jeden z projektów dotyczy części inwestycji w Muzeum Getta Warszawskiego. Obejmuje jego część zabytkową, która będzie wyremontowana i dostosowana do potrzeb muzealnych. Zaznaczył także, że w podwarszawskiej Lesznowoli powstanie PANOPTIKUM - centrum kompetencji muzealniczych, bardzo potrzebne zwłaszcza muzeom, które nie posiadają odpowiedniej powierzchni magazynowej oraz specjalistycznego sprzętu do digitalizacji, cyfryzacji i inwentaryzacji.

Minister kultury i dziedzictwa narodowego przekazał, że w ramach Programu FEnIKS dofinansowanie zostanie przeznaczone też na rozbudowę Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku.

To instytucja kultury bardzo dobrze znana, świetnie funkcjonująca, od trzech lat realizująca nowy program „Rzeźba w przestrzeni publicznej”, dzięki któremu polskie państwo wspiera różne inicjatywy pomnikowe – podkreślił.

Prof. Piotr Gliński wymienił także powstające m.in. dzięki dofinansowaniu z Programu FEnIKS muzea.

To budowa Muzeum ks. Jerzego Popiełuszki w jego rodzinnej wsi Okopach, które będzie oddziałem Muzeum Podlaskiego w Białymstoku. Innym projektem jest natomiast poświęcony taternictwu i narciarstwu oddział Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem, który powstanie w zabytkowym budynku, wymagającym adaptacji do potrzeb muzeum. Z Programu FEnIKS zrealizujemy także wystawę stałą i wyposażenie zbudowanego już Muzeum Archeologii Podwodnej i Rybołówstwa Bałtyckiego w Łebie – oddziału Narodowego Muzeum Morskiego – wskazał szef resortu kultury.

Na zakończenie szef resortu kultury zwrócił uwagę na ciekawy projekt pięciu szkół muzycznych, przy których zostaną wybudowane sale koncertowe.

W ostatnich ośmiu latach zbudowaliśmy 25 nowoczesnych sal koncertowych w szkołach muzycznych w całej Polsce, teraz w ramach projektu FEnIKS powstanie pięć kolejnych, m.in. w Krośnie, Zielonej Górze, Gdańsku Wrzeszczu, Koninie i Przeworsku. Szkoły muzyczne muszą mieć piękne, duże sale koncertowe, ponieważ ich poziom nauczania jest wysoki i uczniowie powinni koncertować w odpowiednich warunkach. Poza tym te sale koncertowe w mniejszych miejscowościach bardzo często pełnią rolę sal koncertowych dla całego miasta, dla społeczności lokalnej – podsumował prof. Piotr Gliński.

Niekonkurencyjny tryb wyboru projektów w ramach FEnIKS

W ramach VII priorytetu „Kultura” programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko przewidziano dwa sposoby wyboru projektów do dofinansowania tj. w sposób konkurencyjny (podstawowa forma wyboru projektów) i w sposób niekonkurencyjny (w uzasadnionych przypadkach, po spełnieniu ściśle określonych warunków). W związku z tym Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego wskazał 9 projektów strategicznych o szczególnym znaczeniu dla polskiej kultury. Projekty te zostały zaakceptowane przez Ministra Funduszy i Polityki Regionalnej. Łączna wartość dofinansowania z EFRR dla wybranych projektów wynosi ponad 341 mln zł, co stanowi ponad 85% alokacji dla projektów niekonkurencyjnych na 2023 r.

Lista projektów finansowanych w ramach FEnIKS w trybie niekonkurencyjnym

1. „Modernizacja infrastruktury przygotowania, produkcji i postprodukcji filmowej poprzez stworzenie innowacyjnego kompleksu filmowego WFDiF, zlokalizowanego na terenie Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych w Warszawie przy ul. Chełmskiej 21. Etap I – Strefa Edukacji Filmowej – edukatorium z parkiem filmowym” - projekt Wytworni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych w Warszawie

Projekt WFDiF ma na celu udostępnienie szerokiej grupie odbiorców nowoczesnej, unikatowej przestrzeni do prowadzenia działalności kulturalnej i edukacyjnej, a tym samym nadanie nowego kierunku rozwoju edukacji filmowej i sektora audiowizualnego w Polsce.

Strefą edukacji filmowej będzie przestrzeń Edukatorium wraz z parkiem filmowym – innowacyjne centrum edukacji kulturalnej i filmowej o programie skierowanym do szerokiego grona odbiorców. Nowoczesna infrastruktura kultury zapewni użytkownikom komfortowe i bezpieczne warunki korzystania z oferty, a także będzie sprzyjała zaangażowaniu społecznemu m.in. poprzez eliminację barier w dostępie do kultury dla osób ze szczególnymi potrzebami.

2. „PANOPTIKUM – centrum kompetencji dla muzeów - wspomaganie muzeów w procesie innowacji i na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczego” - projekt Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów

Motywem przewodnim prowadzonych działań kulturalno-edukacyjnych będzie ukazanie różnych aspektów działalności muzealnej. Odwiedzjący będą mogli poznać nie tylko nowoczesne metody przechowywania różnorodnych zbiorów, ale również zawód muzealnika.

W ramach projektu powstanie obiekt wielofunkcyjny, odpowiadający wszystkim rodzajom działalności prowadzonej przez muzea - nazwany segmentem B. Segment A PANOPTIKUM dotyczy budowy magazynu muzealnego i jest finansowany ze środków krajowych.

PANOPTIKUM będzie również miejscem promującym wielokulturowość poprzez ukazanie niezwykle zróżnicowanego zasobu dziedzictwa zgromadzonego w polskich muzeach.

3. „Rozbudowa i modernizacja budynku Muzeum Rzeźby Współczesnej wraz z zagospodarowaniem terenu w ramach rewitalizacji społecznej Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku” - projekt Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku

Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku to jedyny ośrodek rzeźby w Polsce – wyjątkowa instytucja w skali regionu, kraju i Europy. Dzięki realizacji projektu Centrum mocniej zaakcentuje swoją pozycję mediatora pomiędzy różnymi środowiskami m.in. twórców, naukowców, teoretyków i grupami odbiorców, stając się swego rodzaju „hubem” kompetencyjnym. Instytucja wzmocni też swoje strategiczne znaczenie w regionie, jak i w skali całego kraju, będąc ważnym animatorem o działalności oddziałującej na różne gałęzie kultury, sztuki, nauki i gospodarki.

4. „Rozbudowa, przebudowa i remont sal koncertowych szkół artystycznych w Polsce” - projekt partnerski szkół muzycznych: Państwowej Szkoły Muzycznej I i Il stopnia im. Mieczysława Karłowicza w Zielonej Górze, Szkoły Muzycznej I i Il stopnia w Koninie, Państwowej Szkoły Muzycznej I stopnia w Przeworsku, Zespołu Szkół Muzycznych w Krośnie oraz Zespołu Szkół Muzycznych w Gdańsku-Wrzeszczu

W ramach projektu, realizowanego przez szkoły z terenu całego kraju, powstaną wyposażone w niezbędny sprzęt wzorcowe sale koncertowe.

Przedsięwzięcie jest odpowiedzią na potrzeby współczesnego muzycznego szkolnictwa artystycznego I i II stopnia, jak również społeczności lokalnych. Ma zachęcać do uczestnictwa w kulturze i integracji ze sferą edukacji artystycznej.

5. „Budowa wystawy stałej w Muzeum Archeologii Podwodnej i Rybołówstwa Bałtyckiego w Łebie – oddziale Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku” - projekt Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku

Projekt jest częścią większego przedsięwzięcia – budowy Muzeum Archeologii Podwodnej i Rybołówstwa Bałtyckiego w Łebie, będącego oddziałem Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku. Nowy oddział Muzeum będzie unikatowym obiektem w skali kraju, łączącym funkcje kulturalne, naukowe i edukacyjne. Został zaprojektowany z myślą o zachowaniu dla przyszłych pokoleń polskiego dziedzictwa związanego z Bałtykiem.

Głównymi założeniami wystawy stałej, planowanej do realizacji w ramach projektu, będzie chronologiczno-tematyczne przedstawienie szerokiego spektrum zagadnień związanych z archeologicznymi badaniami podwodnymi, prowadzonymi przez Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku, jak również prezentacja tematyki polskiego rybołówstwa bałtyckiego.

6. „Utworzenie Muzeum Taternictwa i Narciarstwa” – projekt Muzeum Tatrzańskiego im. Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem

Muzeum Taternictwa i Narciarstwa - nowa filia Muzeum Tatrzańskiego będzie poświęcona bogatej historii rozwoju taternictwa i narciarstwa. Realizacja projektu pozwoli stworzyć w sercu najwyższych polskich gór miejsce skupione wokół trzech głównych tematów: Tatr, narciarstwa i zdobywania przez Polaków najwyższych gór świata. Każdy z tych obszarów stanowi niezwykle istotny, powiązany ze sobą wątek budowania imaginarium narodowego.

Zabytkowy budynek dawnej Szkoły Muzycznej, w którym planowane jest utworzenie Muzeum, jest obiektem o wysokich wartościach architektonicznych, o których zachowanie od wielu lat zabiega lokalna społeczność.

7. „Budowa Muzeum Błogosławionego Księdza Jerzego Popiełuszki” - projekt Muzeum Podlaskiego w Białymstoku

Celem Muzeum Błogosławionego Księdza Jerzego Popiełuszki będzie gromadzenie, przechowywanie, opracowanie i udostępnianie materiałów związanych z życiem, działalnością i spuścizną błogosławionego, jak również prowadzenie badań naukowych i działań edukacyjnych poświęconym czasom jego życia. W Muzeum zostaną przedstawione: życie i działalność duszpasterska ks. Jerzego Popiełuszki oraz jego tragiczna śmierć i percepcja idei „Zło dobrem zwyciężaj", która stała się mottem dążeń opozycji antysocjalistycznej w Polsce w latach 80. XX w.

Muzeum będzie obiektem o ponadczasowej formie - przestrzenią do zadumy i przemyśleń, budowania wspólnoty, upowszechniania ponadczasowych wartości, spotkań lokalnej społeczności, kształtowania środowiska naukowego i opiniotwórczego, a także celem wizyt indywidualnych i zorganizowanych. Połączenie tradycji architektonicznej z nowoczesnością nastąpi dzięki nawiązaniu do piękna i prostoty lokalnych wzorców. Współczesna w formie bryła budynku zespoli się z krajobrazem okolicy.

8. „Tworzenie nowych ekspozycji w Muzeum Literackim w Nałęczowie – oddziale Muzeum Narodowego w Lublinie w celu budowy kulturowego centrum aktywności społecznej” - projekt Muzeum Narodowego w Lublinie

Muzeum Literackie w Nałęczowie, będące oddziałem Muzeum Narodowego w Lublinie, tworzą dwa muzea literackie poświęcone pisarzom związanym z Nałęczowem. Pierwszym z nich jest założone w 1928 roku Muzeum Stefana Żeromskiego w Nałęczowie, które znajduje się w wybudowanej w 1905 roku letniej pracowni pisarza, zwanej Chatą. Z kolei Muzeum Bolesława Prusa, które istnieje od 1961 roku, jest jedyną w Polsce placówką muzealną poświęconą jednemu z najwybitniejszych polskich pisarzy. Obecnie znajduje się ono w zabytkowym budynku Ochronki im. Adama Żeromskiego.

Dla prowadzenia działalności Muzeum Literackiego w Nałęczowie niezbędne jest wybudowanie nowego budynku, który połączy oba muzea. Nowe muzeum stanie się centrum aktywności społecznej, prowadzonym we współpracy z lokalną społecznością. Będzie to pierwsze muzeum literackie, wchodzące w skład Muzeum Narodowego w Lublinie, poddane kompleksowej rozbudowie.

9. „Renowacja i rozbudowa zabytkowych budynków d. Szpitala Dziecięcego Bersohn i Bauman przy ul. Siennej 60/Śliskiej 51 w Warszawie wraz z ich adaptacją na cele wystawiennicze i edukacyjne oraz realizacja mediateki – części wystawy stałej Muzeum Getta Warszawskiego” - projekt Muzeum Getta Warszawskiego

Projekt dotyczy upamiętnienia getta żydowskiego w Warszawie – największego getta w okupowanej Europie. Obejmuje rewitalizację i rewaloryzację zabytkowych budynków dawnego szpitala oraz laboratorium na nową funkcję – siedzibę Muzeum Getta Warszawskiego.

Dzięki realizacji inwestycji trwałej ochronie poddane zostanie materialne dziedzictwo polskiej kultury, a wieloformatowy sposób jego zachowania i udostępnienia w ramach działań instytucji kultury, zapewni dostęp różnorodnym grupom odbiorców. Efektem realizacji projektu poza poprawą stanu zabytków o znaczeniu europejskim będzie także wzrost atrakcyjności kraju dla mieszkańców i turystów.