Pelplin w pierwszym skojarzeniu nieodmiennie przywodzi na myśl zakon cystersów i opactwo, funkcjonujące tu od 1274 r. (…) Zakon cystersów odegrał ogromną rolę w rozwoju kultury i gospodarki tamtych czasów. Opactwa cysterskie stanowiły ważne centra nauki, medycyny i kultury – przypomniał wiceminister Sellin.

Generalny konserwator zabytków zwrócił uwagę, że najważniejsze pamiątki cysterskie i pocysterskie leżą na turystycznym Szlaku Cysterskim, wytyczonym decyzją Rady Europy w 1990 roku. W Polsce szlak ten obejmuje kilkadziesiąt zabytkowych zespołów klasztornych, wśród których Pelplin należy do najwartościowszych założeń kościelno-klasztornych i ogrodowych.

Sercem każdego zgromadzenia zakonnego jest świątynia, ale w przypadku cystersów niemal równie ważną rolę odgrywały ogrody. W nich znakomicie realizowało się słynne „Ora et Labora”, czyli „Módl się i pracuj” – dewiza św. Benedykta – założyciela klasztoru benedyktynów, przejęta przez cystersów. Ogrody sprzyjały kontemplacji, modlitwie w trakcie pracy przy pielęgnacji upraw ogrodowych – podkreślił wiceminister.

Nawiązując do historii, sekretarz stanu w MKiDN przypomniał, że pod koniec pierwszej połowy XIX w. w domenie pelplińskiej powstał nowy układ urbanistyczno-przestrzenny, składający się z założenia cysterskiego i pałacu biskupiego wraz z barokowym ogrodem.

Pałacowi biskupiemu, wzniesionemu w latach 1837-1838 z inicjatywy biskupa chełmińskiego Jana Stanisława Kutowskiego, towarzyszył ogród z siatką alejek i kwater, wzbogacony o nowe budynki (kancelarię biskupią, wozownię, bramę) i urządzenia parkowe (pergolę różaną, altanę, mostek, labirynt i tunel wierzbowy), który został przekomponowany z dawnego barkowego ogrodu opackiego w typie francuskim. Jego nieodłącznym elementem był staw rybny.

Wiceminister poinformował, że dzięki dofinansowaniu ze środków unijnych, przekazanych przez MKiDN, w ogrodach biskupich w Pelplinie, przeprowadzone zostały prace remontowe i konserwatorskie, które objęły m.in. wykonanie alejek i dróg wraz z zielenią, nawodnienia oraz oświetlenia, instalację monitoringu, odnowienie budynku bramnego, gruntowny remont wozowni i adaptację na „Galerię Ogrody Cystersów” oraz wyposażenie jej w sprzęt do prowadzenia działalności kulturalno-edukacyjnej, stworzenie kawiarni i kiosku z pamiątkami, a także sceny na terenie parku.

Z całego serca dziękuję wszystkim, którzy przyczynili się do rewitalizacji Barokowego Zespołu Parkowego i Galerii „Ogrody Cysterskie” w Pelplinie, którzy – nie szczędząc sił i środków – podjęli dzieło rewitalizacji tego unikalnego zabytku dla dobra ogółu społeczeństwa, turystów i polskiego dziedzictwa kulturowego. „Finis coronat opus” – to zawołanie Owidiusza niech będzie przesłaniem dzisiejszej podniosłej uroczystości – zakończył wiceminister Sellin.

Inwestycja pn. „Barokowy zespół parkowy w Pelplinie – udostępnienie poprzez zagospodarowanie terenu oraz nadanie nowej funkcji wystawienniczo-kulturalnej” została zrealizowana ze środków unijnych w ramach VIII osi priorytetowej POIiŚ 2014-2020. Całkowity koszt projektu wyniósł ponad 20,5 mln zł, w tym dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego – 17,4 mln zł.

Ogrody Biskupie są cennym zabytkiem o kilkusetletniej historii. Stanowią część zespołu pocystersko-katedralnego, wpisanego w 2014 r. na listę Pomników Historii. Układ przestrzenny Ogrodów powstał w I połowie XIX wieku na terenie dawnego klasztornego ogrodu użytkowego i choć zachowały się one w prawie niezmienionej formie, to jednak wymagały gruntownej rewitalizacji.

Wśród prac przeprowadzonych w ramach projektu były m.in: rewaloryzacja zieleni, modernizacja alejek i dróg, instalacja systemu do nawadniania, zamontowanie oświetlenia i monitoringu, wykonanie sceny na terenie parku oraz stworzenie naturalistycznego placu zabaw w przestrzeni wypoczynku dla rodzin z dziećmi. Zamontowano także infokiosk oraz makiety Opactwa i Ogrodów z brązu, a także plakiety przedstawiające najbardziej atrakcyjne obiekty w parku. Wykonano również remont obiektów z XIX w. – budynku bramnego oraz dawnej wozowni, w której przeprowadzono także adaptację wnętrz do nowej funkcji Galerii „Ogrody Cystersów” wraz z jej wyposażeniem w sprzęt do prowadzenia działalności kulturalno-edukacyjnej.

Obecnie na terenie Ogrodów można podziwiać geometryczny układ alejek parkowych, liczne szpalery grabowe, kasztanowcowo-lipowe oraz staw. Działalność kulturalna będzie prowadzona zarówno na terenie budynku dawnej wozowni jak i samego parku (lekcje tematyczne i warsztaty w plenerze, gra edukacyjna dla dzieci i młodzieży „Poszukiwacze przyrody”, wystawy plenerowe, imprezy plenerowe, zwiedzanie Ogrodów). Bezpłatna oferta jest skierowana do szerokiego grona odbiorców (dzieci w wieku przedszkolnym, dzieci i młodzieży w wieku szkolnym, osób dorosłych) z uwzględnieniem potrzeb osób z niepełnosprawnością.