Główny Inspektorat
Sanitarny

Osoby przebywające na terenie RP są zobowiązane do poddania się szczepieniom ochronnym przeciwko chorobom zakaźnym, jak również do poddania się szczepieniom w sytuacjach szczególnych, tj. wskutek ogłoszenia stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego.

Na rodzicach lub opiekunach prawnych spoczywa odpowiedzialność za realizację obowiązku zaszczepienia dzieci [1].

Główny Inspektor Sanitarny podaje w formie komunikatu publikowanego do 31 października program szczepień ochronnych na kolejny rok [2]. Program ten zawiera szczegółowy schemat stosowania poszczególnych szczepionek oraz wskazania do szczepień obowiązkowych i zalecanych. Dokument stanowi wytyczne dla lekarzy i innych pracowników medycznych, którzy realizują szczepienia.

Program Szczepień Ochronnych składa się z czterech części:

I. Szczepienia obowiązkowe.

A. Szczepienia obowiązkowe dzieci i młodzieży według wieku – kalendarz szczepień.

A.1. Wariant szczepień z użyciem szczepionki wysokoskojarzonej (DTaP-IPV-Hib).

B. Szczepienia obowiązkowe osób narażonych w sposób szczególny na zakażenie w związku z przesłankami klinicznymi lub epidemiologicznymi.

C. Szczepienia poekspozycyjne.

II. Szczepienia zalecane

III. Informacje uzupełniające

IV .Ogólne zasady przeprowadzania i organizacji szczepień

Nadzór nad prawidłowością ustalania zakresu i terminów szczepień ochronnych oraz sprawowanie nadzoru w tym zakresie  prowadzi Państwowa Inspekcja Sanitarna.

Aktualny  Program Szczepień Ochronnych na rok 2025  został ogłoszony 31 października 2024 r. w formie komunikatu Głównego Inspektora Sanitarnego.

Szczepienia ochronne chronią nie tylko dzieci

Szczepienia dorosłych są tak samo ważne jak szczepienia dzieci. W przypadku wielu chorób zakaźnych, nieuodpornieni dorośli są narażeni na zachorowania i powikłania w większym stopniu niż dzieci. Dodatkowo, w przypadku osób starszych, zmiany związane ze starzeniem się układu odpornościowego wraz z upływem czasu powodują, że organizm jest coraz bardziej podatny na choroby, np. zakażenia pneumokokowe, grypę, czy półpasiec.

 W przypadku takich chorób jak błonica, tężec czy krztusiec, odporność nabyta poprzez szczepienia zrealizowane w przeszłości zmniejsza się z upływem czasu po podaniu ostatniej dawki szczepionki. Dlatego wskazane są dawki przypominające. W przypadku innych chorób (np. krztuśca) dorośli mogą łagodnie chorować lub jako bezobjawowi nosiciele narażać swoje dzieci i wnuki, które jeszcze nie wykształciły odpowiednich mechanizmów obronnych.

Osoba dorosła powinna sprawdzić swój stan uodpornienia. Historia szczepień zapisana w książeczce szczepień i/lub karcie uodpornienia pozwala ocenić, jakie szczepienia otrzymaliśmy w przeszłości, czy podano wszystkie wymagane dawki, i jeżeli to konieczne, uzupełnić brakujące szczepienia.

W Polsce szczepienia obowiązkowe, bezpłatne realizowane są do 19 roku życia.

Osobom dorosłym zalecane są następujące szczepienia [4]:

• szczepienie przeciw WZW B (wszyscy nieszczepieni, 3 dawki),
• szczepienie przeciw grypie (raz w roku, na początku sezonu grypowego, 1 dawka),
• szczepienie przeciw COVID-19 (wszyscy nieszczepieni, szczepienie podstawowe+ wymagane dawki przypominające) ,
• szczepienie przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi szczepionką dTap z obniżoną zawartością antygenów błonicy i krztuśca (dawka przypominająca co 10 lat),
• szczepienie MMR przeciw odrze, śwince i różyczce (wszyscy nieszczepieni, 1 lub 2 dawki),
• szczepienie przeciw ospie wietrznej (wszyscy, którzy nie chorowali i nie byli szczepieni, 2 dawki),
• szczepienia przeciw półpaścowi (osoby starsze oraz osoby dorosłe o zwiększonym ryzyku zachorowania na półpasiec, 2 dawki)
• szczepienie przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu (3 dawki, dawka przypominająca co 3 do 5 lat),
• szczepienie przeciw meningokokom grupy B (2 dawki) oraz meningokokom grupy grupy A, C, W, Y (1 dawka),
• szczepienie przeciw WZW A (wszyscy nieszczepieni, 2 dawki).
• szczepienie przeciw pneumokokom (szczepionka skoniugowana, 1 dawka).
• szczepienie przeciw RSV (osoby w 60. roku życia i starsze oraz osoby w wieku 50–59 lat ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na chorobę wywoływaną przez RSV, kobiety w ciąży, 1 dawka)

 

[1] Podstawą prawną do nałożenia obowiązku szczepień przeciw wybranym chorobom zakaźnym jest art. 5 ust. 1 pkt 2 i ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. z 2024 r., poz. 924) oraz rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 września 2023 roku w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych (Dz.U. z 2023 r. poz. 2077).

[2] Zgodnie z art. 17 ust. 11 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi

[3] Zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej

[4] Więcej na Kalendarze szczepień dorosłych

 

Więcej:

Szczepienia chronią - zaufaj nauce

Historia szczepień ochronnych