Portal Interoperacyjności
i Architektury

Pierwszą i najważniejszą potrzebą wszystkich obecnych i potencjalnych użytkowników danych jest dostęp (łatwy, z jednego, znanego wszystkim, zaufanego miejsca) do następujących informacji:

• Jakie dane gromadzi administracja publiczna, w jakich rejestrach publicznych, które z tych rejestrów są rejestrami referencyjnymi dla tych danych? 
• W jaki sposób i na jakich zasadach można te dane pobierać czy też sprawdzać poprawność własnych danych?

Aktualnie brak jest takiej kompletnej informacji, w jednym miejscu, „firmowanej” przez państwo. 

Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, w ramach Architektury Informacyjnej Państwa, identyfikuje, klasyfikuje oraz opisuje w jednolity sposób:

• zasoby informacyjne (zbiory danych) państwa, w szczególności te rejestry publiczne, które są - lub powinny być - źródłem danych referencyjnych dla innych systemów, rejestrów, e-usług czy procesów administracyjnych i gospodarczych,
• przechowywane w nich obiekty danych - w szczególności te najbardziej potrzebne czy najczęściej wykorzystywane w realizacji zadań publicznych drogą elektroniczną.

W ramach prac AIP zidentyfikowano do chwili obecnej ponad 1000 rejestrów publicznych i innych zasobów informacyjnych państwa. 150 z nich zaklasyfikowano jako kluczowe z punktu widzenia interoperacyjności. Lista tych rejestrów - z ogólnym wskazaniem, które z nich są referencyjne we wskazanym zakresie danych - została opublikowana na rządowym Portalu Interoperacyjności i Architektury Informacyjnej Państwa na stronie: Lista kluczowych rejestrów publicznych.

Dla interoperacyjności potrzebna jest jednak nie tylko wiedza, gdzie i jakie zasoby informacyjne posiada polska administracja publiczna. Potrzebne jest wspólne rozumienie danych. Obiekty danych reprezentujące te same obiekty rzeczywiste powinny mieć to samo znaczenie: taką samą i tak samo rozumianą definicję, atrybuty, powiązania z innymi (takimi samymi) obiektami, te same, standardowe słowniki klasyfikacyjne, formaty zapisu i zakres wartości. A jest z tym aktualnie jest bardzo duży problem. Przykładowo - istnieje kilka różnych definicji (nawet w ustawach) podmiotu publicznego, gospodarstwa rolnego czy rolnika.

Sytuacja ze słownikami danych jest jeszcze gorsza. Jeśli niemożliwe (lub niepraktyczne) jest stosowanie jednej definicji czy słownika, muszą być określone różnice w stosunku do jednej powszechnie stosowanej definicji, słownika, czy formatu danych i mapowanie (udokumentowanie) tych różnic. 

Należy jednak podkreślić, że taki standardowy, referencyjny opis (wysokopoziomowy model) najważniejszych danych państwa jest sukcesywnie tworzony, konsultowany i publikowany w ramach prac AIP. Powinien stanowić wspólny punkt odniesienia dla budowy rejestrów publicznych i korzystania z ich danych, w szczególności do wymiany danych pomiędzy różnymi systemami teleinformatycznymi.

Administracja publiczna prowadzi obecnie ponad 1000 rejestrów publicznych. Zasoby te stanowią wielki potencjał w zakresie usprawniania sposobu realizacji zadań publicznych w administracji. Pozwalają zarówno na dostarczanie coraz lepszych i kompleksowych elektronicznych usług publicznych, jak i umożliwiają stosowanie narzędzi automatyzujących i usprawniających zadania realizowane przez pracowników podmiotów publicznych. Aby w pełni wykorzystać potencjał drzemiący w danych przetwarzanych w administracji publicznej kluczowe jest zapewnienie efektywnego dostępu do tych danych.

Przez efektywny dostęp do danych administracji publicznej należy rozumieć dostęp:

• nieskomplikowany – jak najbardziej uproszczony w zakresie organizacyjnym i technicznym,
• powszechny – wszystkie podmioty potrzebujące dane do realizacji swoich zadań ustawowych powinny mieć dostęp do tych danych,
• dostosowany – zakres i sposób udostępniania danych jest dostosowany do potrzeb konsumenta,
• nowoczesny – wspierających wykorzystanie nowych technologii w procesie przetwarzania danych,
• wydajny – pozwalający na obsłużenie całego wolumenu danych potrzebnego do sprawnego działa administracji,
• optymalny kosztowo – wykorzystujący rozwiązania horyzontalne i sprawdzone narzędzia, pozwalające obniżyć koszty wdrożenia i utrzymania,
• bezpieczny – zapewniający poufność (dostęp tylko dla podmiotów i/lub osób które zostały uprawnione), integralność (brak możliwości nieautoryzowanego wytworzenia, modyfikacji i usunięcia), dostępność (dostęp do uprawnionego zakresu informacyjnego z żądanym czasie) informacji,
• rozliczalny – zapewniający, że dane były przetwarzane zgodnie z prawem,
• ustandaryzowany – realizowany za pomocą tych samych lub kompatybilnych rozwiązań zgodnych z określonymi standardami.

Wiele podmiotów publicznych zapewnia dostęp do danych przetwarzanych w rejestrach publicznych prowadzonych przez te podmioty. W większości przypadków dostęp do tych rejestrów odbywa się za pośrednictwem usług sieciowych, który aktualnie jest najbardziej efektywnym sposobem zapewniania dostępu do danych.

Niemniej podmioty publiczne potrzebujące dostępu do danych przetwarzanych w rejestrach publicznych za pośrednictwem usług sieciowych napotykają na wiele barier, które w znacznym stopniu utrudniają opracowanie optymalnych rozwiązań do realizacji zadań publicznych - a nierzadko to uniemożliwiają.

Brak informacji o dostępnych zasobach
Brak jest jednoznacznej bazy danych o wszystkich zasobach informacyjnych państwa. Podmioty publiczne mają trudność w zidentyfikowaniu zasobów, z których mogą obecnie skorzystać. Funkcjonują już wprawdzie rozwiązania, które katalogują informację o zbiorach danych przetwarzanych w państwie.

Gestorzy podmiotów z założenia nie zapewniają dostępu do całości zbiorów, a tylko do ich części za pośrednictwem usług sieciowych. Brak jest jednego miejsca, w którym podmioty publiczne mogą uzyskać informację o już dostępnych usługach sieciowych zapewniających dostęp do danych, z których mogli by skorzystać. 

Problemy organizacyjne
Podmioty publiczne są zobowiązane do udostępniania danych z rejestrów publicznych innym podmiotom na warunkach, w sposób, w zakresie i terminie określonym w przepisach, na podstawie których jest prowadzony dany rejestr publiczny (podstawa prawna: Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie sposobu, zakresu i trybu udostępniania danych zgromadzonych  w rejestrze publicznym, wydane na podstawie art. 15 ust. 3 ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz.U. z 2017 r. poz. 570)). 

Brak jest jednak standardów określających, jak powinny przebiegać procedury uzyskiwania dostępu do rejestrów publicznych. Poszczególni gestorzy udostępniający dane z rejestrów wielokrotnie sami muszą opracowywać standardy i narzędzia wspierające procesy wnioskowania, zarządzania i kontroli dostępu do ich rejestrów. Podmioty uzyskujące dostęp do rejestrów muszą w związku z tym przechodzić różne procedury, które nie zawsze są wystarczająco precyzyjnie określone. Brakuje opracowanych jednoznacznych procedur oraz narzędzi teleinformatycznych do obsługi wnioskowania o dostęp do danych, z których korzystali by zarówno konsumenci, jak i gestorzy rejestrów publicznych.

Problemy techniczne
Analogiczne problemy można zidentyfikować na poziomie technicznym dostępu do danych zgromadzonych w rejestrach państwowych. Zazwyczaj dostęp do danych zapewniany jest za pomocą usług sieciowych. Pomimo, iż najczęściej usługi te implementują ogólnie przyjęte standardy, to jednak mnogość tych standardów powoduje, że każda integracja z rejestrem publicznym stanowi wyzwanie dla konsumentów tych usług.

Dodatkowo najczęściej stosowaną metodą komunikacji pomiędzy konsumentem a rejestrem publicznym jest synchroniczne udzielanie odpowiedzi przez rejestr na zapytanie konsumentów. Dla wielu rozwiązań nie jest to optymalne rozwiązywanie przekazywania informacji w administracji.