Przy pełnych salach w Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki uczestnicy konferencji mieli okazję wysłuchać debat i wymienić poglądy na tak ważne dla młodych artystek i artystów tematy jak wejście na rynek pracy, jakość edukacji artystycznej, zdrowie psychiczne twórców, przedsiębiorczość oraz modele nowoczesnego mecenatu.

Dzisiejsza konferencja to szczególny moment, miejsce i temat. Przez ostatnie dwa dni Polska gościła ponad trzydziestu ministrów kultury rządów Unii Europejskiej oraz Wielkiej Brytanii, Norwegii i Islandii. Jednym z tych głównych tematów naszej prezydencji i naszych rozmów była właśnie sytuacja młodych artystów i osób z sektora kreatywnego, które dopiero wkraczają na rynek pracy. Naszym celem jest, by młodzi artyści dojrzeli i pozostali w polu sztuki i kultury – mówiła Hanna Wróblewska, ministra kultury i dziedzictwa narodowego otwierając konferencję. – Mam tutaj 11 punktów, o których powinnam Państwu powiedzieć, ale teraz jest czas na was, na ekspertów, artystki i artystów, byście podzielili się swoimi doświadczeniami i refleksjami. Serdecznie zapraszam do obrad i mam nadzieję, że skorzystają Państwo także jutro z wizyt studyjnych w przestrzeniach kultury, które wspierają pole artystyczne. Wspierają artystów i artystki. Dziękuję bardzo i życzę owocnych – dodała.

O młodych artystach w Europie i na świecie – I dzień konferencji

Konferencja zgromadziła ekspertów i artystów z całego świata, co pozwoliło na szeroką wymianę doświadczeń. Spotkanie rozpoczęły dwa wykłady inauguracyjne. Pierwszy wygłosiła Agnieszka Polska, której prace prezentowane były w prestiżowych galeriach, takich jak MoMA i Tate Modern. Artystka sztuk wizualnych i wykładowczyni na zagranicznych uczelniach artystycznych opowiedziała o budowaniu międzynarodowej kariery. Drugi wykład wygłosił Philippe Kern, doradca Komisji Europejskiej ds. polityki kulturalnej, który przedstawił europejskie strategie wsparcia twórców. Następnie, podczas serii sześciu paneli dyskusyjnych, eksperci i artyści debatowali nad kluczowymi aspektami funkcjonowania w rzeczywistości artystycznej i rynkowej.

Debatę zatytułowaną „Projektowanie ścieżki zawodowej artysty” moderowała Olga Brzezińska, wicedyrektorka Instytutu Adama Mickiewicza. W dyskusji o starcie młodych artystów na rynku pracy udział wzięli: Magda Chołyst, Rainer Kern, Andrew Manning, Tomasz Kireńczuk oraz Jagoda Szelc. Debatowano m.in. o potrzebie tworzenia programów mentoringowych, rezydencji artystycznych i inkubatorów kultury, a także konieczności sieciowania środowisk twórczych.

Dzisiejszy rynek sztuki stawia przez młodymi twórcami i twórczyniami wiele wyzwań – od łączenia pracy artystycznej z realiami ekonomicznymi, po budowanie relacji z biznesem i instytucjami kultury – mówiła Olga Brzezińska, wicedyrektorka Instytutu Adama Mickiewicza. – Młode artystki i artyści mogą rozwinąć swój potencjał przy wykorzystaniu mentoringu, odpowiedniej infrastruktury oraz troski o własną odporność psychiczną. Właśnie ta równowaga między twórczą wolnością a mądrą strategią pozwala przekuć artystyczne wizja w trwały sukces i to od nas – od instytucji i społeczeństwa – zależy, czy zbudujemy most łączący talent z realiami świata zawodowego – dodała.

Panel pod tytułem „Jak lepiej kształcić twórców?” poprowadziła Marta Cienkowska, podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Profesorowie Marek Krajewski i Dorota Ilczuk podzielili się wnioskami, jakie wynikają z przeprowadzonych przez nich badań sektora kultury. W debacie wzięli również udział Andrzej Bednarczyk i Magnus Pind. Uczestnicy zgodzili się, że współczesne kształcenie artystyczne powinno być bardziej zintegrowane z realiami zmieniającego się rynku kultury. Rozmawiano również o konieczności zapewnienia równych szans w dostępie do edukacji artystycznej – niezależnie od pochodzenia społecznego czy miejsca zamieszkania – oraz o roli edukacji kulturowej już na etapie szkolnym jako kluczowym fundamencie przyszłych karier artystycznych.

Rozmawiałam z młodymi ludźmi – uczniami szkół artystycznych. Ci młodzi artyści w wieku 15 lat, którzy wchodzą na ścieżkę kariery, są w stanie dokładnie powiedzieć czego chcą, czego od nas oczekują. Ministerstwo uważnie słucha tych głosów, ważne jest, żeby system edukacji również miał świadomość potrzeb młodych ludzi i żeby potrafił na nie reagować – podkreślała wiceministra Marta Cienkowska.

„Przyszłość zawodów twórczych” była tematem dyskusji, którą moderowała Natalia Hatalska, CEO i założycielka infuture.institute. O swoich doświadczeniach opowiedzieli Jowita Michalska, Aleksandra Szymańska, Agnieszka Pilat, Wojtek Urbański oraz Maria Iglesias. Uczestnicy zgodzili się, że zawody twórcze znajdują się w fazie dynamicznych przemian, które wynikają z szybkiego rozwoju technologii cyfrowych oraz rosnącej roli sztucznej inteligencji. Zwrócono uwagę na konieczność zapewnienia sprawiedliwego wynagradzania twórców oraz rozwoju narzędzi pozwalających na skuteczne egzekwowanie praw autorskich w środowisku cyfrowym. 

Dyskusja o przyszłości zawodów twórczych jest tak istotna, bo dawno nie było takiego wpływu technologii na dynamikę i specyfikę pracy zarówno artystów jak i innych zawodów w kulturze i sektorze kreatywnym. Część zawodów w branżach kreatywnych będzie zastępowalna, część jest zupełnie nowa, czego przykładem są choćby zmiany w sektorze audiowizualnym – mówiła Aleksandra Szymańska, dyrektorka Centrum Rozwoju Przemysłów Kreatywnych. – Potrzebujemy spojrzenia ponadsektorowego na kulturę, na kompetencje przyszłości istotne także dla twórców, które mogą być tak samo kompetencjami społecznymi, jak technologicznymi czy przedsiębiorczymi. W systemach i politykach musimy szukać rozwiązań, które będą szybciej nadążać za zmianami – zwłaszcza w obszarach wsparcia, edukacji i legislacji – dodała.

Czwarty panel „Przedsiębiorczość Twórcy” poprowadził Lars Ebert, sekretarz generalny Culture Action Europe. Paneliści: Mads Ravnsbæk Sørensen, Zuzanna Stańska, Ian Ronald Fillis oraz Maria (Maja) Drabczyk omówili kwestię przedsiębiorczości w sektorze twórczym. Zgodzili się, że we współczesnych realiach artysta coraz częściej pełni jednocześnie rolę twórcy i menedżera własnej kariery, a skuteczne funkcjonowanie na rynku wymaga nie tylko talentu, ale również znajomości mechanizmów ekonomicznych, prawnych i technologicznych.

„Zdrowie twórców” było tematem dyskusji, którą poprowadziła Ana Zão, założycielka i dyrektorka Międzynarodowego Centrum Medycyny Artystycznej. Uczestniczki debaty: Susanna Mäki-Oversteyn, Nils Fietje, Monica Urian i Kasia Pietrzko zwróciły uwagę na specyfikę pracy w sektorze kultury. Niepewność zatrudnienia, presja związaną z kreatywnością, nieregularność dochodów oraz brak systemowego wsparcia dla zdrowia psychicznego to tylko niektóre z problemów artystów. Wskazano na potrzebę budowania mechanizmów wsparcia zdrowotnego – zarówno psychicznego, jak i fizycznego – skierowanych do artystów, pracowników sektora kultury i wolnych zawodów twórczych.

W przeszłości sektor kultury i sektor zdrowia były obszarami, które nie miały ze sobą wiele wspólnego. Od wielu lat istnieje koncepcja zwana „zdrowiem w każdym sektorze”, zgodnie z którą zdrowie jest ważnym czynnikiem we wszystkich obszarach, niezależnie od tego, czy chodzi o transport, wymiar sprawiedliwości czy edukację. Ale nigdy nie dotyczyło to kultury. Musimy to zmienić i znaleźć sposób, aby oba sektory komunikowały się ze sobą, biorąc pod uwagę to, co wiemy o ich wzajemnych powiązaniach – mówił Nils Fietje.

Panel „Jak skutecznie wspierać twórców (nowoczesny mecenat kultury)” moderował Robert Piaskowski, dyrektor Narodowego Centrum Kultury. Podczas debaty Barbara Stacher, Corinne Sadki, Karolina Sajniak – Drzyzga, Natalia Bradbury i Kacper Dworniczak rozmawiali o tym, jak państwo, samorządy oraz sektor prywatny mogą skutecznie wspierać rozwój działalności artystycznej. Podkreślono znaczenie transparentnych programów grantowych, zwiększenia inwestycji w niezależne inicjatywy kulturalne oraz rozwoju partnerstw publiczno-prywatnych.

Żeby wiedzieć, jak wspierać dany sektor, trzeba wiedzieć jak on działa. Trzeba wykonać ten krok i pójść do konkretnych artystów, zobaczyć jak pracują i jakie mają potrzeby – wskazywała Corinne Sadki.

W panelu wrócił także wątek szerokiego spektrum kompetencji, których od artystów i artystek wymaga dzisiejszy rynek:

Ciągle słyszymy, że artyści muszą zdobywać wiedzę o zarządzaniu, o systemie podatkowym, o komunikacji i personal brandingu. Muszą na co dzień doskonale poruszać się w tych obszarach. A jeśli tak, to kiedy mają mieć czas na sztukę, na twórczość? Potrzebne jest dzisiaj zbudowanie struktur finansowanych ze środków publicznych, które będą wspierały artystów w działaniach niezwiązanych ze sztuką, ale niezbędnych do funkcjonowania na rynku pracy – mówiła Barbara Stacher, specjalistka w Wydziale ds. polityki kulturalnej w Dyrekcji Generalnej ds. Edukacji i Kultury (DG EAC) w Komisji Europejskiej.

Wizyty studyjne – II dzień konferencji

Ostatnim etapem konferencji były wizyty studyjne w kluczowych instytucjach wspierających rozwój artystów: Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, Teatrze Wielkim – Operze Narodowej, Instytucie Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego, Centrum Rozwoju Przemysłów Kreatywnych, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski oraz Fundacji Sztuki Polskiej ING. Podczas wizyt uczestnicy mieli okazję zapoznać się z działającymi programami wsparcia i zdobyć praktyczną wiedzę o możliwościach finansowania działalności artystycznej. Dzięki interdyscyplinarnemu charakterowi wydarzenia uczestnicy mogli skonfrontować różne podejścia do funkcjonowania w świecie sztuki wynikające z doświadczeń artystycznych, jak i instytucjonalnych.

Konferencja „Młode artystki i młodzi artyści – wyzwania i rzeczywistość” pokazała, że dynamiczne zmiany na rynku sztuki wymagają nowych strategii wsparcia twórców. Panele dyskusyjne, spotkania i wizyty studyjne stworzyły przestrzeń do dialogu i współpracy, które mogą przyczynić się do budowania stabilniejszej przyszłości dla młodych artystów w Polsce i Europie.

» Link do strony prezydencji https://polish-presidency.consilium.europa.eu/pl/

» Link do pełnej galerii zdjęć na FLICKR