Dbamy o cmentarze wojenne za granicą

W 2024 roku objęliśmy całoroczną opieką 62 polskie cmentarze i kwatery wojenne na świecie.

28 cmentarzy znajduje się w Ukrainie. Są to m.in. Cmentarz Orląt Lwowskich, liczne miejsca pochówków żołnierzy Legionów Polskich z okresu I wojny światowej (jak np. w Kostiuchnówce czy Jeziornej), kwatery żołnierzy Wojska Polskiego w Zadwórzu, Dytiatyniu, Stryju, Busku i Firlejówce, groby polskiej inteligencji zamordowanej w 1941 roku przez Niemców w Czarnym Lesie koło Stanisławowa (Iwano-Frankiwska). Na Łotwie opieką objęliśmy 15 miejsc pochówków żołnierzy Wojska Polskiego poległych w 1919 roku w czasie tzw. kampanii łatgalskiej, które w poprzednich latach zostały wyremontowane ze środków Ministerstwa.

Od wielu lat otaczamy opieką cmentarze w Azji Centralnej i na Bliskim Wschodzie, na których spoczywają żołnierze Armii Polskiej na Wschodzie i cywilna ludność deportowana do ZSRR. Są wśród nich 22 polskie cmentarze wojenne znajdujące się w Kazachstanie, Kirgistanie i Uzbekistanie. Opieka nad cmentarzami wojennymi w Iranie (Teheran, Bandar Anzali, Meszhed, Isfahan, Ahwaz), Izraelu (Jerozolima i Jaffa) oraz Libanie (Bejrut) jest realizowana w ramach środków z Programu Ministra „Miejsca pamięci narodowej za granicą”.

We Włoszech od kilku lat koordynujemy i finansujemy sprawowanie stałej opieki konserwatorskiej nad 3 polskimi cmentarzami wojennymi żołnierzy 2 Korpusu Polskiego: na Monte Cassino, w Loreto i Bolonii. Pod opieką resortu kultury znajduje się też kwatera na cmentarzu w Santa Maria Capua Vetere koło Neapolu, w której spoczywają ochotnicy zmarli podczas formowania oddziałów polskich, wcielonych później w skład Błękitnej Armii gen. J. Hallera.

Wspieramy projekty związane z ochroną i opieką nad grobami wojennymi

W ramach Programu Ministra „Groby i cmentarze wojenne w kraju” przekazaliśmy prawie 6 mln zł na realizację 65 projektów. Prace konserwatorskie zostały przeprowadzone na zabytkowym cmentarzu wojennym nr 60, położonym na Przełęczy Małastowskiej w Beskidzie Niskim, gdzie spoczywają żołnierze armii austro-węgierskiej polegli w pierwszych miesiącach 1915 roku. Konserwacji poddano też m.in. żołnierskie nagrobki wykonane z drewna i kamienne ogrodzenie. Na terenie cmentarza parafialnego w Zakroczymiu przeprowadzono prace konserwatorskie przy kwaterze zbiorowej oraz indywidualnych grobach żołnierzy poległych w kampanii 1939 roku. Na cmentarzu wojennym Rotunda w Zamościu wykonano prace przy 16 mogiłach: wymieniając betonowe krzyże i obramowania mogił na granitowe. Dodatkowo przeprowadzono renowację wykonanych z piaskowca kamiennych płyt z inskrypcjami.

» Dowiedz się więcej: https://www.gov.pl/web/kultura/wyniki-naboru-do-programu-groby-i-cmentarze-wojenne-w-kraju-2025-2

W ramach Programu Ministra „Miejsca pamięci narodowej za granicą” wsparliśmy realizację 18 projektów na łączną kwotę ponad 3,8 mln zł. Dotyczyły one miejsc pochówków żołnierzy Wojska Polskiego poległych w wojnie polsko-bolszewickiej, które znajdują się na terenie Ukrainy. Były to m.in. konserwacja i renowacja kwater w Brzeżanach i w Winnikach (k. Lwowa), rekonstrukcja kwatery w Haliczu, restauracja kwater w Żółtańcach i Nowym Jaryczowie, konserwacja Mogiły Nieznanego Żołnierza w Kopyczyńcach oraz konserwacja grobu i pomnika w Rohatyniu. W Niemczech sfinansowaliśmy imienne upamiętnienia Polaków pochowanych na cmentarzu Wilmersdorfer Waldfriedhof w Güterfelde (k. Berlina): więźniów obozu koncentracyjnego Sachsenhausen oraz polskich robotników przymusowych.

» Dowiedz się więcej: https://www.gov.pl/web/kultura/wyniki-naboru-do-programu-miejsca-pamieci-narodowej-za-granica2

Sfinansowaliśmy prace ekshumacyjno-badawcze w Puźnikach na Ukrainie

W wyniku prac przeprowadzonych od 23 kwietnia do 10 maja 2025 r. eksperci z Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego, we współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej i archeologami ukraińskimi, ekshumowali szczątki 42 osób, zamordowanych przez UPA w nocy z 12 na 13 lutego 1945 r. Uroczysty pogrzeb ofiar odbył się 6 września br. z udziałem rodzin i przedstawicieli władz państwowych Polski i Ukrainy.

» Dowiedz się więcej: https://www.gov.pl/web/kultura/pogrzeb-ofiar-zbrodni-wolynskiej-w-puznikach

Zlokalizowaliśmy zapomniany cmentarz Polaków z 1942 r. w Kirgistanie

W miejscowości Błagowieszczanka w Kirgistanie pracownicy Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, wraz z ekspertem z Wojskowej Akademii Technicznej, odnaleźli zapomniane miejsce pochówku Polaków z 1942 r. Do tej pory istnienie cmentarza było znane jedynie z archiwalnych szkiców i przekazów. Nekropolia powstała w okresie formowania się 5 Dywizji Piechoty Armii gen. Andersa. Spoczywa na niej 11 Polaków: 3 żołnierzy oraz 8 cywilów. W wyniku poszukiwań archiwalnych ustalono nazwiska 10 pochowanych osób. Zlokalizowanie cmentarza umożliwia opracowanie planu uporządkowania miejsca i godnego upamiętnienia poległych.

» Dowiedz się więcej: https://www.gov.pl/web/kultura/zlokalizowalismy-zapomniany-cmentarz-polakow-z-1942-r-w-kirgistanie

Przywróciliśmy pamięć o Polakach spoczywających w szwedzkim Helsingborgu

W Helsingborgu upamiętniliśmy 40 Polaków zmarłych w 1945 roku - więźniów niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych ewakuowanych do Szwecji w ramach tzw. Akcji Białych Autobusów, zorganizowanej przez Szwedzki Czerwony Krzyż oraz transportów UNRRA. Dane personalne, zweryfikowane przez pracowników Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego na podstawie źródeł archiwalnych, umieszczono na nowych tabliczkach nagrobnych na cmentarzu Pålsjö.

Odnowiliśmy nagrobki polskich robotników fabryki zbrojeniowej w Wielkiej Brytanii

Na cmentarzu w Grantham w Wielkiej Brytanii, z inicjatywy Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz dzięki działaniom Konsulatu Generalnego RP w Manchesterze, odnowione zostały nagrobki trzech pracowników fabryki zbrojeniowej poległych w wyniku niemieckich bombardowań w styczniu i lutym 1941 r. Kamienne nagrobki Stanisława Jojczyka, Henryka Bednarskiego i Stefana Zielezińskiego zostały wystawione przez kolegów pracujących w tej samej fabryce.

Odsłoniliśmy tablicę upamiętniającą Marię Pawlikowską-Jasnorzewską w Manchesterze

W ramach obchodów ustanowionego przez Senat RP Roku Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przeprowadziło renowację nagrobka poetki na cmentarzu Southern Cemetery oraz ufundowało tablicę poświęconą jej pamięci. Uroczystość odsłonięcia tablicy na fasadzie kościoła pw. Miłosierdzia Bożego w Manchesterze odbyła się 19 września br. Wydarzenie zorganizował Konsulat Generalny RP w Manchesterze we współpracy z Polską Parafią w Manchesterze i Związkiem Pisarzy Polskich na Obczyźnie.

» Dowiedz się więcej: https://www.gov.pl/web/kultura/odslonilismy-tablice-upamietniajaca-marie-pawlikowska-jasnorzewska-w-manchesterze

Instytut POLONIKA dba o polskie groby i nekropolie na świecie

Zabytkowe nekropolie, kwatery cmentarne i obiekty sztuki sepulkralnej na całym świecie szczególną opieką otacza Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA.

W 2025 r. środki finansowe z realizowanego przez Instytut Programu Ministra „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą” umożliwiły przeprowadzenie projektów inwentaryzacyjnych i dokumentacyjnych na wielu cmentarzach, jak również kompleksową konserwację cennych dzieł sztuki cmentarnej. Prace objęły m.in. nagrobek Matyldy Jaroszyńskiej na cmentarzu Les Champeaux (zw. Panteonem Emigracji Polskiej) w podparyskim Montmorency. W tym roku zakończony został 3-letni projekt remontu i konserwacji kaplicy Dybusiów-Jaworskich na cmentarzu Łyczakowskim. W piątym sezonie prac prowadzonych na cmentarzu św. Michała w Rydze na Łotwie konserwacji poddawana jest kaplica rodu Puzynów. Środki finansowe z Programu Ministra pozwoliły również na przeprowadzenie prac konserwatorskich na cmentarzach na Litwie, Łotwie oraz Ukrainie. 

Ważnym zadaniem są też prace porządkowe i zabezpieczające na cmentarzach w ramach Programu Instytutu POLONIKA „Polskie dziedzictwo kulturowe za granicą – wolontariat”. Dofinansowanie w wysokości ponad 720 tys. zł uzyskało 16 projektów, obejmujących prace porządkowe i inwentaryzacyjne na zabytkowych nekropoliach w Brazylii, Czechach, Francji, Litwie, Mołdawii, Niemczech, Ukrainie i Wielkiej Brytanii.

» Odwiedź stronę Instytutu POLONIKA: https://polonika.pl/