1. Czy projekt jest zgodny z art. 28 Konstytucji?

Definicje wszystkich symboli, o których mowa w ustawie, opierają się na zapisach art. 28 Konstytucji, który stanowi:

Art. 28

1. Godłem Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek orła białego w koronie w czerwonym polu.

2. Barwami Rzeczypospolitej Polskiej są kolory biały i czerwony.

3. Hymnem Rzeczypospolitej Polskiej jest Mazurek Dąbrowskiego.

4. Godło, barwy i hymn Rzeczypospolitej Polskiej podlegają ochronie prawnej.

5. Szczegóły dotyczące godła, barw i hymnu określa ustawa.

Uwaga! Z punktu widzenia heraldyki w Konstytucji jest błąd, bo godło to sama figura, czyli orzeł, a figura na tarczy to herb. Obecny projekt ustawy tak definiuje herb, aby zapis był zgodny z zasadami heraldyki, ale jednocześnie nie wymagał zmiany Konstytucji:

Art. 2. Symbolami państwowymi Rzeczypospolitej Polskiej, zwanymi dalej „symbolami

państwowymi”, są:

1) godło Rzeczypospolitej Polskiej przedstawiające wizerunek orła białego w złotej koronie

otwartej na głowie zwróconej w prawo, z rozpostartymi skrzydłami, z dziobem i łapami

złotymi umieszczone w czerwonym polu tarczy stanowiące herb państwowy

Rzeczypospolitej Polskiej; (…)

2. Dlaczego symbole państwowe a nie narodowe?

Przez lata zaborów, wojny oraz komunizmu symbole jednoczyły wokół siebie naród wobec obcego czy narzuconego panowania. Po 32 latach suwerenności warto dostrzec, że są one przede wszystkim wyrazem majestatu Rzeczypospolitej Polskiej, która jest „dobrem wspólnym wszystkich obywateli” – stąd termin „państwowe”, podkreślający suwerenność, jest właściwszy.

3. Dlaczego herb państwowy a nie godło?

Ustawa porządkuje nazewnictwo heraldyczne, które – z uwagi na nieścisłości w art. 28 Konstytucji – prowadziło do nieporozumień (por. pyt. 1). Dlatego mówi o „godle w czerwonym polu tarczy stanowiącym herb państwowy”

4. Po co dwie flagi?

 Ustawa rozróżnia „flagę państwową” (dziś nazywaną „flagą państwową z godłem RP”) od „flagi narodowej” (dziś „flagi państwowej”). To rozróżnienie (ang. „state”/ „civil”) jest obecne w systemach symboli państwowych wielu państw pozwalając na rozróżnienie symboli zastrzeżonych dla instytucji państwowych i do powszechnego użytku.

Takie nazewnictwo ma również charakter porządkujący, choć pozostaje wbrew utrwalonej dotychczas tradycji nazewniczej.

5. Czemu nie korona zamknięta, korona z krzyżem, tarcza inna niż francuska, orzeł z 1919 r?

Zgodnie z badaniami Kantar (2021), dla 90% Polaków wyrazem patriotyzmu jest szacunek dla symboli państwowych. Zmiany wprowadzane w ustawie mają charakter odświeżenia symboli, a nie rewolucji, która mogłaby wywołać jedynie dalsze podziały społeczne. Orzeł Biały ma łączyć Polaków, stąd decyzja o tym, by dokonywać zmian o charakterze graficznym, a nie ideologicznym.

6. Czy mogę wywiesić w swoim sklepie herb Rzeczypospolitej Polskiej?

Tak, ustawa zawiera katalog instytucji, które powinny używać herbu. Są to instytucje reprezentujące Państwo (administracja rządowa, samorządowa, służby, szkoły, itd.). Nie zabrania jednak wywieszania herbu przez osoby prywatne czy inne instytucje. Ważne, aby zapewnić mu należyty szacunek.

7. Co to jest Chorągiew Rzeczypospolitej?

Chorągiew Rzeczypospolitej jest symbolem urzędu prezydenta. W większości krajów świata głowa państwa posługuje się własnym sztandarem odmiennym od flagi państwowej czy narodowej. W Polsce Prezydent posiadał własne insygnium – Chorągiew Rzeczypospolitej przed II wojną światową a następnie na uchodźstwie. Po 1989 r. Chorągiew nie została przywrócona. Jest to też realizacja pojawiąjących się od lat postulatów niektórych środowisk patriotycznych.

8. Czy inny odcień czerwonego jest barwą narodową?

Nie jest możliwe, aby państwo chroniło czy ograniczało użycie wszystkich połączeń barwy białej i czerwonej. Część odcieni jest zresztą już zastrzeżona, jako element identyfikacji wizualnej firm prywatnych. Ustawa precyzuje, który konkretnie – określony współrzędnymi w systemach graficznych – odcień jest polską barwą narodową chronioną przez państwo.

W projekcie ustawy barwa czerwieni, która podlega ochronie, została opisana za pomocą współcześnie stosowanych współrzędnych standaryzujących identyfikację kolorów (Pantone©, Cmyk itp.), co jest szczególnie istotne w dobie poligrafii cyfrowej. Dotychczas brak zdefiniowania współrzędnych uniemożliwiał tak wykonanie symboli państwowych w jednolitych barwach, jak i ich należną ochronę.

9. Czy mogę kibicować flagą z herbem Rzeczypospolitej Polskiej?

Nie, ustawa ogranicza możliwości użycia flagi państwowej (obecnie „flaga państwowa z godłem Rzeczypospolitej Polskiej”) do określonych instytucji. Flaga państwowa jest symbolem państwa i jego suwerenności. Dlatego też powinna być zrobiona z lepszej jakości tkaniny. Zachęcamy do kibicowania z flaga narodową czy kokardą narodową.

10. Czy mogę wywiesić flagę narodową, kiedy chcę?

Tak. Obecna ustawa po wielokrotnych nowelizacjach daje prawo do używania barw Rzeczypospolitej Polskiej. Nowa ustawa podkreśla, że „każdy obywatel Rzeczypospolitej Polskiej ma prawo podnosić lub wywieszać flagę narodową w celu wyrażenia swojej przynależności państwowej lub narodowej”, czyli kiedy chce – pod warunkiem, że czyni to z należytym szacunkiem dla flagi.

11. Jestem dyrektorką szkoły. Czy mam wywiesić flagę?

Wszystkie instytucje uprawnione do używania herbu państwowego, w tym szkoły, powinny stale wywieszać flagę narodową.

12. Jestem właścicielem piekarni. Czy mam wywiesić flagę?

Jak każdy obywatel może Pan/Pani wywieszać flagę narodową. W dni świąt państwowych zaleca się jej wywieszenie na budynkach lub przed budynkami, w których prowadzi się działalność gospodarczą, kulturalną lub sportową. Nie jest to jednak obowiązek: ustawodawca nie chce nakładać nowych obciążeń na przedsiębiorców.

13. Czy mogę na fladze narodowej umieścić napis?

Nie. Szacunek dla symboli państwowych oznacza także, że nie powinny być one traktowane jako miejsce do pisania. Jedynym symbolem, który historycznie, na stałe zagościł na fladze narodowej jest symbol „Polski Walczącej”. Zachęcamy do pisania na transparentach i powiewania flagą narodową bez żadnych napisów.

14. Moja flaga wyblakła. Czy mogę ją wyrzucić do śmieci?

Nie. Symbole państwowe powinny być otaczane szacunkiem. Jeśli flaga nie nadaje się do użytku powinna zostać wycofana w godny i dyskretny sposób.

15. Dlaczego zmieniony został układ zwrotek w Hymnie?

Układ zwrotek w tekście literackim został zmieniony zgodnie z chronologią opisywanych w nim wydarzeń. Jest to zgodne z pierwszym tekstem literackim autorstwa Józefa Wybickiego.

16. Czy zawsze trzeba śpiewać wszystkie zwrotki?

Ustawa nie precyzuje tego z uwagi na różne okoliczności wykonywania Hymnu (np. ograniczenie czasowe przed meczem). Pozwala natomiast wykonywać hymn w innej niż określona tonacji, jeśli jest taka potrzeba, co jest znaczącym ułatwieniem.

17. Mam sklep z artykułami patriotycznymi. Czy mogę odtwarzać w nim Hymn?

Nie. Hymn nie może być używany w celach komercyjnych (np. w reklamie czy jako muzyka tła).

18. Czy mogę produkować kubeczki z herbem?

Nie. Herb państwowy, zgodny ze wzorem ustawowym, nie może być odwzorowywany na produktach w obrocie handlowym.

19. Czy mogę sprzedawać koszulki reprezentacji z herbem?

Tak. Wyjątkiem od zasady odnoszącej się do herbu w obrocie handlowym, są odwzorowania symboli państwowych na koszulkach reprezentacji sportowych.

20. Czy kilim z herbem państwowym w urzędzie gminy jest zgodny z ustawą?

Kilim jest pracą artystyczną, ale nie może być traktowany jako symbol państwowy w rozumieniu ustawy. Instytucje używające herbu państwowego powinny umieścić jego wizerunek zgodny z załącznikami do ustawy.

21. Ile to będzie kosztowało?

Proces wdrożenia, a więc i jego koszty zostały rozłożone na wiele lat. Ustawa obniża swoje koszty poprzez m.in. brak obowiązku wymiany symboli przed ich naturalnym zużyciem, długi czas na wprowadzenie nowych wzorów dokumentów czy uznanie, że dotychczasowe sztandary są zgodne z ustawą.

22. Ile to będzie trwało?

Przepisy ustawy zakładają, ze wszystkie materiały z wizerunkiem symboli państwowych będące w obiegu (np. dokumenty, formularze, pieczęcie, pieniądze) pozostają ważne do czasu ich naturalnego zużycia i określenia nowych wzorów. Wyjątek stanowią tablice urzędowe, które podlegają wymianie do końca 2025. Nowe wzory mundurów muszą być z kolei określone do końca 2028, ale te będące w użyciu pozostają ważne. Z kolei sztandary i ordery pozostają bez zmian. W ten sposób wprowadzone zmiany nie będą w żaden sposób uciążliwe dla obywateli.