Zmiana kolejności zwrotek hymnu państwowego

Zmiana kolejności zwrotek hymnu państwowego, proponowana w skierowanym przez Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu do konsultacji społecznych projekcie ustawy o symbolach państwowych, przywraca sens utworu zgodny z rękopisem Józefa Wybickiego – autora słów „Pieśni Legionów Polskich we Włoszech”. Dzięki temu łatwiej zrozumieć tekst „Mazurka Dąbrowskiego” i fragment historii Polski, o którym opowiada.

Faksymile rękopisu Pieśni Legionów Polskich we Włoszech fot. Muzeum Hymnu Narodowego w Będominie

Pieśń Legionów Polskich we Włoszech, będąca pierwowzorem Mazurka Dąbrowskiego, była utworem o bardzo dokładnie przemyślanej treści – zawierała bowiem najważniejsze punkty planu Dąbrowskiego, zakładającego wykorzystanie Legionów w walce o niepodległość Rzeczpospolitej Polskiej.

Józef Wybicki starał się zawrzeć w Pieśni… cały program legionowy. Odwołując się do powszechnie znanych wzorców, zarówno z historii (Czarniecki), jak i wówczas współczesnych (Kościuszko i Bonaparte), Wybicki przedstawił drogę, jaką Legiony mają do przejścia, aby wyzwolić Ojczyznę. Z Półwyspu Apenińskiego miały zostać przerzucone drogą morską na Bałkany. Stamtąd szlak miał wieść do Galicji, która stanowiła południowo-wschodnie rubieże dawnej Rzeczypospolitej. Po przeprawieniu się kierujących się na północny zachód Legionów przez Wisłę, a następnie przez Wartę, cała Ojczyzna zostałaby wyzwolona.

Ten właśnie plan, zapisany w Pieśni Legionów przez Wybickiego, był zrozumiały dla legionistów i im współczesnych, jednak z czasem pamięć o nim zanikła. Po upadku Napoleona i likwidacji Księstwa Warszawskiego utwór dość szybko został uznany za pieśń wywrotową i zakazany. Kolejne pokolenia śpiewały zakazaną przez zaborców pieśń, ale brak jej formalnego zapisu powodował przeinaczanie tekstu i powstawanie kolejnych wersji.

Z biegiem czasu treść, odnosząca się do sytuacji Legionów w 1797 roku, była coraz mniej zrozumiała. Trudno dokładnie określić, kiedy dokładnie dokonano zmiany kolejności zwrotek. Gdy w latach 1926 i 1927 kolejne ministerstwa publikowały okólniki, na mocy których pieśń Jeszcze Polska nie zginęła została ustanowiona hymnem państwowym, posłużono się wtedy tekstem o zmienionej kolejności zwrotek, niezgodnym z pierwowzorem. Kolejne akty prawne powielały ten błędny zapis.

Nowa ustawa o symbolach państwowych Rzeczypospolitej Polskiej, przywracając pierwotną kolejność zwrotek, ukazuje sens utworu zgodny z zamysłem autora.

W załączeniu przedstawiamy skan rękopis tekstu Pieśni Legionów Polskich we Włoszech znajdującego się w Muzeum Hymnu Narodowego.