Polska w Indiach

• Bezpieczeństwo

Ministerstwo Spraw Zagranicznych odradza wszelkie podróże do Afganistanu, w tym do stolicy, Kabulu. Obywatele polscy przebywający w Afganistanie powinni go niezwłocznie opuścić. Więcej na temat sytuacji bezpieczeństwa: https://www.gov.pl/web/indie/afganistan-idp

• System gospodarczy i najważniejsze strategie gospodarcze

Kluczowymi elementami administracji gospodarczej Afganistanu są Ministerstwo Handlu i Przemysłu (http://moci.gov.af/en), Ministerstwo Gospodarki (http://moec.gov.af/en), Ministerstwo Finansów (http://mof.gov.af/en) i Centralny Bank Afganistanu (http://dab.gov.af/en). Istotną rolę pełni agencja ds. standaryzacji (www.ansa.gov.af) i ds. wsparcia inwestycji (www.aisa.org.af).

Obecnie jedynym wyspecjalizowanym sądem gospodarczym jest sąd arbitrażowy przy Afgańskiej Izbie Przemysłowo-Handlowej (http://www.acci.org.af/). W kwestiach własności odpowiednim jest sąd ds. własnościowych.

Afganistan należy do najsłabiej rozwiniętych gospodarczo państw świata. Rozwój hamowany jest przede wszystkim przez kwestie związane z bezpieczeństwem, co przekłada się bezpośrednio na niedorozwój infrastruktury, ubóstwo mieszkańców, ograniczony dostęp do podstawowych mediów, takich jak woda czy elektryczność oraz podstawowych usług, w tym opieki zdrowotnej. Niestabilność sytuacji politycznej w Afganistanie sprawia, że wymiana gospodarcza z tym krajem obarczona jest istotnym ryzykiem. Rynek afgański posiada jednak duży potencjał w szczególności w zakresie inwestycji w energetykę, telekomunikację, infrastrukturę, przemysł spożywczy, kosmetyczny, a także wydobywczy. Dotychczas zasoby surowców mineralnych Afganistanu były wykorzystywane w niewielkim stopniu.

Obecnie w Afganistanie realizowany jest „Afghanistan National Peace and Development Framework (ANPDF II) 2021 to 2025”. Realizowany plan bazuje na osiągnięciach pierwszego projektu „Afghanistan National Peace and Development Framework (2017-2021)” i ma na celu poprawę bezpieczeństwa żywnościowego, eliminację ubóstwa, rozwój Afganistanu w samowystarczalną i produktywną gospodarkę powiązaną z regionem Azji Środkowej i Południowej opartą na silnych instytucjach państwowych i społeczeństwie obywatelskim.

Wzrost PKB w 2023 r. wyniósł 2,7%. Dochody per capita w 2023 r. wyniosły 410,93 USD. Afganistan uzależniony jest od importu – deficyt handlowy w 2024 r. wyniósł 8,8 mld USD – jest podatny na wahania cen towarów na rynkach światowych, co wpływa na wahania inflacji (obecnie wynosi 14,4%). Wszelkie dane statystyczne pochodzą z oficjalnych źródeł, których weryfikacja w warunkach afgańskich jest trudna.

• Główne sektory gospodarki i ich udział w PKB

Około 50% afgańskiego PKB wytwarzane jest w sektorze usług, za 25% odpowiada rolnictwo, a nieco ponad 20% pochodzi z przemysłu. Sektor usług rozwinął się w dużej mierze za sprawą obecności wojsk NATO, które generowały istotną część popytu. Szacuje się, że ok. 75% mieszkańców Afganistanu zamieszkuje tereny wiejskie, gdzie działalność rolnicza jest głównym zajęciem. W rolnictwie stosuje się jednak przestarzałe metody uprawy, występuje również problem dostępu do ziemi nadającej się pod uprawę i braku nawodnienia. W efekcie udział rolnictwa w PKB nie odzwierciedla udziału ludności zamieszkującej tereny wiejskie w całej populacji. Na przemysł składa się aktywność w sektorze paliwowym, wydobywczym, cementowym, tekstylnym, obuwniczym, meblarskim i materiałów dekoracyjnych. Najbardziej znanym produktem eksportowym są ręcznie tkane dywany, a także repliki antycznych rzeźb oraz wyroby ze skóry i futer.

• Polityka kursowa

Oficjalną walutą jest Afgani (AFN) = 100 Pul. Kurs wymiany jest płynny. Oficjalne kursy publikowane są codziennie przez Centralny Bank Afganistanu. Kurs AFN do USD wg Banku Centralnego Afganistanu (http://dab.gov.af) na dzień 24.01.2025 r. wynosił 75, 62. Nie ma ograniczeń w dokonywaniu wymian walut. Można ich dokonywać w bankach lub u licencjonowanych przez Bank Centralny kantorach wymiany waluty zagranicznej. Należy zwrócić uwagę na fakt, że w Afganistanie dominuje obrót gotówkowy (ponad 80%). W niektórych przypadkach (szczególnie w regionach przygranicznych) w obrocie stosowane są inne waluty – USD, PKR lub IRR.

• Surowce i technologie krytyczne

W Afganistanie występują złoża ropy naftowej i gazu ziemnego (głównie na północy kraju), węgla kamiennego, rudy żelaza, miedzi i ołowiu, cynku, berylu, chromu, litu, złota, srebra, lapisu lazuli (lazurytu) i siarki. Zasadnicza część złóż do niedawna nie była eksploatowana. Dopiero w ostatnich latach władze afgańskie rozpoczęły realizację przetargów na przeprowadzenie projektów wydobywczych.

Afganistan nie posiada technologii krytycznych.

• Stan infrastruktury

Infrastruktura lotnicza

W Afganistanie istnieje 9 lotnisk, z czego 4 są lotniskami międzynarodowymi: Kabul International Airport, Herat - Khwaja Abdullah Ansari International Airport w Guzara, Mazar-i-Sharif International Airport oraz Ahmad Shah Baba International Airport w Kandaharze.

Infrastruktura drogowa

Sieć dróg i autostrad ma łączną długość 34.903 km. 17.903 km to drogi asfaltowe.

Linie kolejowe

W Afganistanie istnieją 4 linie kolejowe, a ich długość wynosi 225 km.

Infrastruktura morska

Afganistan nie ma dostępu do morza. Długość dróg wodnych wynosi 1.200 km.

• Kalendarz dni wolnych od pracy

-Nowy Rok – 20 lub 21 marca,

-Dzień Zwycięstwa Mudżahedinów – 28 kwietnia,

-Międzynarodowy Dzień Pracy – 1 maja,

-Dzień Niepodległości – 19 sierpnia (1919).

Pozostałe dni świąteczne (Święto Ofiarowania, Islamski Nowy Rok, Urodziny Proroka, Zakończenie Ramadanu) to święta ruchome, uzależnione są od kalendarza lunarnego.

Ponadto urzędy afgańskie pracują krócej w czasie głównych świąt muzułmańskich: Eid ul-Adha, Ashura, Maulid an-Nabi oraz Świętego Miesiąca Ramadan. W tygodniu dniami wolnymi od pracy są piątek i sobota.

Tymczasowy rząd talibów w maju 2024 r. zatwierdził trzeci roczny budżet dla Afganistanu. Jednakże, problemem pozostawał brak jakichkolwiek oficjalnych danych dotyczących ustawy budżetowej – opinia publiczna nie została poinformowana o jego jakichkolwiek założeniach, co budzi obawy o rzeczywisty stan finansów państwa i gospodarki kraju. Potwierdzać to mogą widoczne problemy sektora bankowego, w tym problemy z płynnością kilku banków.

Dane międzynarodowe wskazują na rosnącą skalę ubóstwa w Afganistanie. Według UNDP 85% Afgańczyków żyje za mniej niż jednego dolara dziennie, spadek realnego PKB Afganistanu o 29% od 2020 r., a same ograniczenia praw kobiet i możliwości ich zatrudnienia spowodowały straty gospodarcze w wysokości od 600 mln USD do nawet 1 mld USD.

• Najważniejsi partnerzy handlowi

Wg danych Banku Światowego w roku 2023 eksport Afganistanu wyniósł 1,9 mld USD (wzrost w porównaniu z rokiem 2022 o 0,4%). Najważniejszymi odbiorcami eksportu Afganistanu są: Pakistan (46,0% całości eksportu), Indie (21,8%), Chiny (2,2%), ZEA (1,9%) oraz Turcja (1,5%).

Import do Afganistanu wyniósł 7,8 mld USD i pochodził głównie z Iranu (23%), Pakistanu (19%), Chin (15%), ZEA (15%), Kazachstanu (12,%) oraz Uzbekistanu (8%).

• Podstawowe produkty i usługi importowe i eksportowe

Głównymi produktami eksportowymi były: brykiety węgla (17,7% całości eksportu), bawełna (10,2%), winogrona (8,2%), rodzynki (6,6%) oraz orzechy (5,9%).

Afganistan importuje głównie mąkę pszenną (10,8% całości importu), olej palmowy (4,8%), tytoń (4,5%), pszenicę (2,7%) oraz farmaceutyki (2,4%).

• Główni inwestorzy

Napływ BIZ do Afganistanu w roku 2023 wyniósł 200 mln USD i pochodził głównie z Chin. Podstawowe sektory BIZ do Afganistanu to inwestycje w kopalnie złota, węgla, rudy żelaza oraz cementownie. Skumulowane BIZ w Pakistanie na koniec 2022 r. wynosiły 1,9 mld USD.

• Główne kierunki inwestycji zagranicznych

Wg oświadczenia pełniącego obowiązki Ministra Przemysłu i Handlu Afganistanu z grudnia 2023 r. kraj ten zainwestował ponad 150 mld USD, głównie w Turcji (95 mld USD), ZEA (55 mld USD oraz Turcji (3 mld USD).

Pozycja Afganistanu jako uczestnika w wielostronnych porozumieniach gospodarczych nie jest dokładnie określona. Z uwagi na niestabilną sytuację w państwie, zdefiniowanie zasad członkostwa Afganistanu może być problematyczne. Pomimo braku oficjalnych stanowisk państw odnośnie do prawomocności uczestnictwa państwa w tychże organizacjach, Afganistan de facto pozostaje stroną szeregu wielostronnych porozumieniach gospodarczych.

Od 1992 r. Afganistan jest członkiem Organizacji Współpracy Gospodarczej (Economic Cooperation Organization – ECO) (http://www.eco.int/). ECO założona została w 1985 r. przez Iran, Pakistan i Turcję, zaś w 1992 r. przyjęto do organizacji środkowoazjatyckie republiki b. ZSRR i Afganistan. Od 2003 r. Afganistan jest stroną porozumienia o wolnym handlu o nazwie ECO Trade Agreement – ECOTA. Pozostałym członkami są Iran, Pakistan, Tadżykistan, Azerbejdżan, Kazachstan, Kirgistan, Turkmenistan, Uzbekistan i Turcja.

Afganistan przystąpił w 2007 r. do Południowoazjatyckiego Stowarzyszenia Współpracy Regionalnej (South Asian Association for Regional Cooperation – SAARC http://www.saarc-sec.org/). Obecnie członkami organizacji są jeszcze: Bangladesz, Bhutan, Indie, Malediwy, Nepal, Pakistan i Sri Lanka. W ramach tego ugrupowania zawarto porozumienie o Strefie Wolnego Handlu Azji Południowej (South Asia Free Trade Area – SAFTA), które Afganistan ratyfikował w 2011 r. Zgodnie z dokumentem do 2016 r. uczestnicy porozumienia mieli obniżyć taryfy celne do poziomu zerowego. Porozumienie skonstruowano w taki sposób, że kraje rozwijające się (Indie, Malediwy, Pakistan i Sri Lanka) są zobowiązane do szybszego obniżania swych ceł, niż kraje najmniej rozwinięte (Afganistan, Bangladesz, Bhutan, Nepal).

Afganistan ma status obserwatora w Szanghajskiej Organizacji Współpracy (Shanghai Cooperation Organisation – SCO www.sectsco.org). Jest również uczestnikiem inicjatywy Azjatyckiego Banku Rozwoju – Centralnoazjatycka Regionalna Współpraca Ekonomiczna (Central Asia Regional Economic Cooperation – CAREC http://www.carecprogram.org/), której zadaniem jest wspieranie rozbudowy połączeń transportowych i logistycznych między partnerami oraz współpraca w zakresie energetyki. Partnerami projektu są: Afganistan, Azerbejdżan, ChRL, Kazachstan, Kirgizja, Mongolia, Pakistan, Tadżykistan, Turkmenistan i Uzbekistan. Projekt wspierany jest przez EBOiR, MFW, UNDP, BŚ oraz Islamski Bank Rozwoju.

W listopadzie 2004 r. Afganistan złożył aplikację o członkostwo w Światowej Organizacji Handlu. W tym samym roku w WTO utworzono grupę roboczą ds. Afganistanu. 26 lipca 2016 r. Afganistan został 164 członkiem WTO.

Dwustronne relacje handlowe i inwestycyjne

Obroty handlowe w 2024 r. (dane za 11 miesięcy 2024 r.) wyniosły ponad 8,8 mln EUR, w tym eksport wyniósł ponad 7,8 mln EUR, a import 968 tys. EUR. Największą część eksportu stanowiły pojazdy nieszynowe oraz części (34,27% całości polskiego eksportu do Afganistanu), maszyny i urządzenia elektryczne (16,87%), produkty mleczarskie, miód naturalny, jadalne produkty pochodzenia zwierzęcego (14,18%) oraz kauczuk i wyroby z kauczuku (12,08%). W imporcie największy udział miały kawa, herbata oraz przyprawy (32,3% całości importu z Afganistanu), maszyny i urządzenia elektryczne (20,39%), owoce i orzechy (13,06%) oraz odzież i obuwie (13,08%).

*dane GUS za 11 miesięcy 2024 r.

Wzajemne inwestycje

Dane Narodowego Banku Polskiego nie odnotowują, by firmy zarejestrowane w Afganistanie  dokonywały bezpośrednich inwestycji w Polsce. Podobnie dane NBP nie wykazują inwestycji polskich podmiotów gospodarczych w Afganistanie.

Relacje z UE

Zgodnie z konkluzjami Rady UE z września 2021 r. i marca 2023 r. Unia Europejska podtrzymuje swoje zaangażowanie we wspieraniu narodu afgańskiego, jednakże współpraca rozwojowa z Afganistanem jest tymczasowo zawieszona.

Według bazy danych ONZ COMTRADE dotyczącej handlu międzynarodowego eksport z Unii Europejskiej do Afganistanu w 2022 r. wyniósł 282,48 mln USD. Głównymi towarami eksportowymi były: farmaceutyki (41,8% całości eksportu krajów UE do Afganistanu), artykuły spożywcze (30,3%), pojazdy mechaniczne (10,3%), maszyny i urządzenia mechaniczne (3,3%) oraz maszyny i urządzenia elektryczne (3,2%).

W tym samym roku import krajów UE z Afganistanu wyniósł 33,0 mln USD. Głównymi towarami w imporcie były: owoce i orzechy (33,0% całości importu krajów UE z Afganistanu), dywany (22,7%), kawa i herbata (8,5%) oraz wełna (7,9%).

Baza traktatowa (między Afganistanem a Polską i UE).

Wśród umów o charakterze gospodarczym status obowiązujący posiada Umowa pomiędzy Rządem PRL a Rządem Królestwa Afganistanu o międzynarodowej cywilnej komunikacji lotniczej z dnia 26 czerwca 1986 r. Jej treść oraz wszystkich pozostałych umów RP z Afganistanem dostępna jest w bazie traktatowej MSZ (https://www.gov.pl/web/dyplomacja/baza-traktatowa).

W dniu 15 grudnia 2012 r. w Kabulu podpisano Umowę ramową o współpracy między Rzeczpospolitą Polską a Islamską Republiką Afganistanu, która ma stanowić podstawę wzajemnych relacji politycznych i gospodarczych. Dokument w preambule zawiera odwołanie do zasad WTO we wzajemnej współpracy gospodarczej. Zawarto w nim także oddzielny artykuł poświęcony współpracy gospodarczej. Tekst umowy – http://traktaty.msz.gov.pl/umowa-1). Umowa została ratyfikowana w październiku 2018 r.

W 2014 r. podpisano umowę o wzajemnej współpracy pomiędzy Krajową Izbą Gospodarczą, a jej afgańskim odpowiednikiem, Afgańską Izbą Handlowo-Przemysłową (Afghanistan Chamber of Commerce and Industry).

W 2017 r. została podpisana Umowa o współpracy między UE a Afganistanem „EU-Afghanistan Cooperation Agreement on Partnership and Development (CAPD)”.