Alergia na pyłek brzozy
19.04.2023
Alergia na pyłek brzozy stanowi główną przyczynę zimowych i wiosennych pyłkowic. Alergeny pyłku brzozy są w Europie, po alergenach pyłku traw, najczęstszą przyczyną objawów okresowego alergicznego nieżytu nosa, zapalenia spojówek czy atopowej astmy pyłkowej. Pojawiają się w powietrzu głównie na przełomie kwietnia i maja, ale mogą wystąpić już w marcu. Przy ładnej pogodzie mogą uczulać przez 4-5 tygodni, natomiast przy złej krócej, lecz silniej.
Gwałtowny początek pylenia brzozy sprawia, że objawy alergii na pyłki brzozy pojawiają się nagle, bez objawów wstępnych. Już w pierwszych dniach pylenia brzozy, stężenie pyłku osiąga bardzo wysokie wartości, a w pobliżu kwitnącego drzewa może przekraczać 16,2 miliona ziaren w 1m3 powietrza. Lotne pyłki przemierzają z wiatrem duże odległości. Poziom, przy którym pojawiają się objawy alergii na pyłek brzozy u ponad 95% uczulonych w Polsce to około 80 ziaren w 1m3 powietrza. Stwierdzono, że brzozy rosnące na terenach miejskich w pobliżu ruchliwych ulic wydzielają więcej alergenów niż drzewa rosnące z dala od ruchu ulicznego.
W dniach szczytowego pylenia brzozy wielokrotnie wzrasta liczba przyjęć do szpitali w stanach znacznej niewydolności oddechowej. U osób uczulonych lekko lub umiarkowanie objawy ograniczają się zazwyczaj do alergicznego nieżytu nosa czy zapalenia spojówek. U silnie nadwrażliwych mogą pojawiać się napady astmy, a także obrzęk ust lub pokrzywka na skórze. Równolegle rozwija się alergia pokarmowa, u podłoża której znajdują się pyłkowo-pokarmowe reakcje krzyżowe, bowiem będąc pod wpływem działania jednego alergenu chorzy zdecydowanie silniej reagują na inny alergen. Osoby uczulone na alergeny pyłków drzew mogą być narażone na nietolerancję niektórych owoców, warzyw czy orzechów. Reakcje krzyżowe najczęściej występują na jabłka, gruszki, czereśnie, wiśnie, śliwki, brzoskwinie, kiwi, morele, melony, arbuzy, pomarańcze, banany, orzechy laskowe, orzechy arachidowe, marchew, seler, kolendrę, anyż, soję, pszenicę i wiele innych. Większość uczulonych na pyłek brzozy ma także dodatnie odczyny natychmiastowe na inne alergeny wziewne. Astmatycy uczuleni na pyłek brzozy mogą mieć zwiększoną reaktywność oskrzeli jeśli są eksponowani np. na pyłek olszy, leszczyny czy traw.
Charakterystycznym objawem alergii na brzozę i alergeny pokarmowe reagujące krzyżowo jest zespół alergii jamy ustnej OAS (ang. oral allergy syndrome). U chorych pojawiają się charakterystyczne zmiany w postaci pokrzywki kontaktowej, obrzęku w obrębie jamy ustnej, pieczenia, mrowienia języka, uczucia bólu i przeszkody w gardle, chrypki, duszności, łzawienia i zapalenia spojówek. Opisane objawy mogą występować pojedynczo, a więc nietypowo np. tylko zapalenie spojówek bądź jedynie świąd jamy ustnej i palców, gdzie nastąpił bezpośredni kontakt z alergenem. Z uwagi na wrażliwość cieplną alergenów odpowiedzialnych za reakcje miejscowe na błonie śluzowej jamy ustnej, objawy występują najczęściej po spożyciu świeżych owoców i warzyw. Zwykle nie występują po spożyciu produktów przetworzonych termicznie (pieczone owoce, kompoty, ciasta i przetwory owocowe, pasteryzowane soki). Największa ilość alergenów zlokalizowana jest pobliżu skórki owoców, obrane zaś wywołują słabiej nasilone objawy. Istnieją też różnice pomiędzy różnymi odmianami tego samego gatunku owoców.
Chorzy z rozpoznaną alergią na pyłki brzozy powinni być pod opieką lekarza alergologa i stosować się do jego zaleceń.
Opracowano na podstawie:
Buczyłko K. Nie tylko alergeny: pyłek brzozy. Alergia, 2017, 1; 15-19
May K. Uczulenie na pyłek brzozy – niedoceniana etiologia astmy atopowej w miastach. Pneumonologia i Alergologia Polska, 2000, 68; 478-485
https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/alergia-na-pylki-drzew-i-zywnosc-reakcje-krzyzowe/