Generalna Dyrekcja
Ochrony Środowiska

Morze Bałtyckie jest akwenem stosunkowo niewielkim, intensywnie wykorzystywanym i borykającym się z wieloma problemami środowiskowymi. Dla zapewnienia jego prawidłowej ochrony niezbędna jest współpraca wszystkich państw gospodarujących tym obszarem i koordynacja prowadzonych działań.

Zagadnienie ochrony Bałtyku zyskało na znaczeniu w dobie transformacji energetycznej, gdy dostrzeżono potencjał obszarów morskich dla energetyki odnawialnej. Stało się ono dodatkowo istotne wobec konieczności budowy niezależności energetycznej Unii Europejskiej.

Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska postanowiła wykorzystać okres Prezydencji do zorganizowania spotkania w szerszym niż zazwyczaj formacie. Seminarium stanowiło forum do dyskusji o tym, jak połączyć obecne ambitne cele energetyczne z zapewnieniem dobrej jakości ekosystemu Morza Bałtyckiego i ochrony zagrożonych gatunków.

Wydarzenie, z uwagi na obszerną i ambitną agendę, zgromadziło wielu uczestników. Udział w spotkaniu przedstawicieli wielu instytucji, w tym międzynarodowych, zapewnił szeroki oddźwięk prezentacji i zainicjowanych dyskusji.

Spotkanie uroczyście otworzyli wspólnie: Piotr Otawski - Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska, George Kremlis – Przewodniczący Biura Konwencji z Espoo, Elena Santer – Sekretarz Konwencji o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym (Konwencja z Espoo) i Protokołu o strategicznej ocenie oddziaływania EKG ONZ oraz Dorota Toryfter-Szumańska – zastępca  dyrektora Departamentu Ocen Oddziaływania na Środowisko GDOŚ.

„Jako osoby zajmujące się ocenami oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym stajemy przed wyzwaniem i odpowiedzialnym zadaniem jak rozwijać  błękitną gospodarkę, która ma przeciwdziałać negatywnym zmianom klimatu, aby nie dopuścić do znaczącego negatywnego wpływu na środowisko Morza Bałtyckiego i utraty różnorodności biologicznej i to nie tylko w granicach jurysdykcji własnego państwa, ale mając na uwadze zachowanie integralności siedlisk i zapewnienie swobodnej migracji, żerowania i rozrodu gatunków ramach Morza Bałtyckiego” – powiedział Piotr Otawski otwierając spotkanie.

I dodał następnie:

„Bo przecież przyroda Morza Bałtyckiego nie zna granic administracyjnych i wszyscy ponosimy odpowiedzialność za zachowanie tego ekosystemu dla nas i przyszłych pokoleń”.

Uczestnicy „Baltic Sea Seminar”

Spotkanie miało rozszerzoną formułę i udział w nim wzięli: Punkty Kontaktowe Konwencji z Espoo, specjaliści bezpośrednio zaangażowani w prowadzenie transgranicznych ocen odziaływania na środowisko, a także przedstawiciele Biura i Sekretariatu Konwencji z Espoo, sekretariatu HELCOM, Komisji Europejskiej oraz instytucji związanych z zagospodarowaniem Morza Bałtyckiego z państw bałtyckich i instytucji naukowych.

Nasi prelegenci

•           Valentina Paderi – EKG ONZ Sekretariat Konwencji z Espoo i Protokołu strategicznego,

•           Anna Maria Maggiore – Ministerstwo Środowiska i Bezpieczeństwa Energii Włoch,

•           Florent Nicolas – Sekretariat HELCOM ,

•           Vedran Nikolic – DG ENV Komisja Europejska,

•           Laura Stockute – DG MARE Komisja Europejska,

•           Malwina Chomontowska-Koszerny – Ministerstwo Klimatu i Środowiska, Polska,

•           Adam Daniel Nagy – DG ENV Komisja Europejska,

•           Veronica Berntson – Szwedzka Agencja Zarządzania Morzem i Wodą,

•           Mari Pohja-Mykrä – Ministerstwo Środowiska Finlandii,

•           Monika Michałek – Instytut Morski, Uniwersytet Morski w Gdyni,

•           Dominik Marchowski – Stacja Ornitologiczna, Muzeum i Instytut Zoologii, Polska Akademia Nauk,

•           Aneta Zapart i Katarzyna Borzym – Uniwersytet Gdański,

•           Iwona Pawliczka vel Pawlik – Stacja Morska Instytutu Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego im. Profesora Krzysztofa Skóry,

•           Arthur Pasquale – UN Environment Programme, Konwencja barcelońska.

Agenda

Poszczególne sesje trzydniowego spotkania objęły:

•           wymianę doświadczeń na temat ochrony ekosystemów morskich,

•           łączenie wymogów ochrony środowiska morskiego i bezpieczeństwa energetycznego,

•           wyzwania i korzyści związane z oceną oddziaływań na środowisko przy tworzeniu planów zagospodarowania przestrzennego obszarów morskich,

•           ocenę oddziaływań skumulowanych realizacji tych planów,

•           oraz narzędzia podejmowania decyzji dotyczących obszarów morskich.

W ramach każdego panelu odbywały się liczne dyskusje oraz sesje Q and A, w tym dyskusja Punktów Kontaktowych na temat aktualnych postępowań z zakresu transgranicznych ocen oddziaływania na środowisko i innych bieżących zagadnień istotnych dla prowadzonych postępowań i współpracy.

Na zakończenie wydarzenia delegaci opracowali wspólne podsumowanie ustaleń i sformułowali propozycje dalszych działań.

Zajęcia terenowe

W drugim dniu seminarium uczestnicy wzięli udział w prezentacji, którą przeprowadziła Iwona Pawliczka vel Pawlik na terenie Stacji Morskiej Instytutu Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego im. Profesora Krzysztofa Skóry, na Półwyspie Helskim. Jej tematem były działania i rozwój Stacji. Korzystając z obecności na Helu, delegaci mieli okazję zaobserwować również zasady funkcjonowania tamtejszego fokarium.

Znaczenie współpracy międzynarodowej

Współpraca subregionalna jest istotnym elementem wdrażania Konwencji z Espoo i Protokołu strategicznego. Ponadto dzielenie się praktycznymi doświadczeniami i informacjami odgrywa ważną rolę w doskonaleniu krajowych praktyk ocen oddziaływania na środowisko.

Spotkania w ramach Konwencji EKG ONZ o ocenach oddziaływania na środowiskowo w kontekście transgranicznym (Konwencja z Espoo) i Protokołu strategicznego odbywają się cyklicznie. Ich uczestnikami są przede wszystkim osoby pełniące rolę Punktów Kontaktowych Konwencji z Espoo.

W trakcie spotkań dominują tematy z zakresu prowadzenia transgranicznych ocen oddziaływania na środowisko dla planowanych przedsięwzięć oraz projektów dokumentów.

 

***

Konwencja z Espoo

Międzynarodowym instrumentem prawnym poświęconym ocenom oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym dla planowanych przedsięwzięć mogących znacząco negatywnie oddziaływać na terytorium innego państwa jest Konwencja z Espoo (Konwencja o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym sporządzona w Espoo 25 lutego 1991 r.).

Konwencja jest dokumentem prawa międzynarodowego, wyznaczającym ramy proceduralne dla wykonywania ocen oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym dla przedsięwzięć mogących negatywnie oddziaływać na środowisko. Konwencja ma swoje zastosowanie wówczas, gdy jedno państwo (Strona pochodzenia) planuje realizację przedsięwzięcia, którego oddziaływanie, może wywołać potencjalnie odczuwalne skutki na terytorium drugiego państwa (Strona narażona).

Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska, jako organ właściwy, jest odpowiedzialny za wykonanie zadań określonych w Konwencji z Espoo.

Do powyższej konwencji został podpisany Protokół Strategiczny (Protokół w sprawie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko do Konwencji o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym sporządzony w Kijowie 21 maja 2003 r.), którego postanowienia stosuje się w odniesieniu do projektów dokumentów strategicznych czyli planów, programów, polityk.

Dotyczy to również sytuacji, gdy skutki realizacji takiego dokumentu mogłyby ujawnić się na terytorium innego państwa. Polska jest Stroną tych instrumentów prawnych.

W 2020 r. ratyfikowana została Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Federalnej Niemiec w zakresie ocen oddziaływania na środowisko i strategicznych ocen oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym, podpisana w Neuhardenberg dnia 10 października 2018 r.

Umowa w sposób kompleksowy reguluje procedury ocen oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym w odniesieniu do relacji polsko – niemieckich. Zastąpiła ona umowę z 2006 r., tj. Umowę między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Federalnej Niemiec o realizacji Konwencji o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym z dnia 25 lutego 1991 r., podpisaną dnia 11 kwietnia 2006 r. w Neuhardenberg.

Ponadto, w zakresie ocen oddziaływania na środowisko, obowiązuje umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Litewskiej o realizacji Konwencji o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym, podpisana w Warszawie dnia 27 maja 2004 r.