Generalna Dyrekcja
Ochrony Środowiska

Skuteczność działań nieletalnych jest niestety ograniczona. Utrzymywanie zwierząt w warunkach odpowiadających ich potrzebom biologicznym generuje ogromne koszty. Dodatkowo zwierzęta przetrzymywane w niewoli żyją dużo dłużej niż w środowisku naturalnym. Oznacza to, że liczba zwierząt jaka może być przetrzymywana przez najbliższe 10, 20 czy 30 lat jest ograniczona, co wiąże się z koniecznością wdrożenia rozwiązań letalnych.

Przepisy prawne

Ustawa o gatunkach obcych wprost wskazuje, w jaki sposób powinny być one podejmowane, tzn. w przypadku zwierzęcia domowego i zapasu IGO uśmiercenia powinien dokonać lekarz weterynarii z wykorzystaniem metod niepowodujących możliwego do uniknięcia bólu, dystresu lub cierpienia (art. 11 ust 4 i 5 oraz art. 12 ust. 5 ustawy o gatunkach obcych).

W przypadku IGO występujących w środowisku, co do których mają być przeprowadzane działania zaradcze, stosuje się przepisy ustawy z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie (Dz. U. z 2025 r. poz. 539). Art. 3a ustawy Prawo łowieckie jednoznacznie wskazuje, że ochrona, zachowanie różnorodności i gospodarowanie populacjami zwierząt łownych polegają w szczególności na eliminowaniu ze środowiska ptaków i ssaków należących do IGO, w drodze polowań.

Dodatkowo w § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 grudnia 2022 r. w sprawie listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii i listy inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Polski, działań zaradczych oraz środków mających na celu przywrócenie naturalnego stanu ekosystemów (Dz. U. poz. 2649) wskazano dozwolone metody przeprowadzania działań zaradczych.

W § 4 ust. 1 pkt 2 wśród metod stosowanych w odniesieniu do zwierząt dopuszcza się środki fizyczne takie jak:

• elektropołów,
• odstrzał z broni palnej,
• dekapitacja po uprzednim ogłuszeniu - w przypadku ryb,
• zamrażanie - w przypadku skorupiaków lub mięczaków,
• porażanie prądem - w przypadku ryb, skorupiaków lub mięczaków

oraz metody chemiczne w postaci podania środków farmakologicznych przez lekarza weterynarii.

Odstrzału z broni palnej może dokonać tylko osoba posiadająca uprawnienia do posługiwania się bronią.

Absolutnie nie przewiduje się praktyk takich jak błędnie powtarzane w przestrzeni medialnej miażdżenie czaszek, czy stosowanie pułapek topiących. Jest to manipulacja informacjami. Wspomniana metodyka pochodzi z publikacji „A manual for the management of vertebrate invasive alien species of Union concern, incorporating animal welfare”, tłumaczonej jako „Zarządzanie populacjami obcych i inwazyjnych kręgowców stwarzających zagrożenie dla Unii z uwzględnieniem dobrostanu zwierząt” i nie została przewidziana w przepisach krajowych.

Uwaga! Nielegalne przetrzymywanie IGO!

Chęć pomocy zwierzętom IGO oraz działania na rzecz ochrony przyrody poprzez przeprowadzanie działań zaradczych polegających na przetrzymywaniu IGO w obiekcie izolowanym nie powinny prowadzić do łamania przepisów i narażać na niepotrzebne konsekwencje.

Wobec gatunków IGO obowiązują m.in. zakaz przetrzymywania (w tym, w obiekcie izolowanym), zezwalania na ich rozmnażanie, uprawę lub hodowlę (w tym w obiekcie izolowanym) czy wprowadzania do obrotu. To tylko niektóre z zakazów.

Lista zakazów

Pełną listę zakazów w stosunku do IGO stwarzających zagrożenie dla Unii i Polski można znaleźć na stronie:

https://www.gov.pl/web/gdos/zakazy-w-stosunku-do-igo-stwarzajacych-zagrozenie-dla-uniipolski

Zezwolenia na przetrzymywanie IGO

Ustawa o gatunkach obcych wprowadza m.in. katalog sytuacji, w których można uzyskać zezwolenie na przetrzymywanie, jak i na inne czynności zakazane w stosunku do IGO stwarzających zagrożenie dla Unii/Polski.

Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska wydaje zezwolenie w przypadku IGO stwarzających zagrożenie dla Unii oraz w przypadku przywozu lub wywozu IGO stwarzających zagrożenie dla Polski i pozostałych czynności zakazanych z tym związanymi.

Regionalny dyrektor ochrony środowiska wydaje zezwolenie w przypadku IGO stwarzających zagrożenie dla Polski w sytuacjach innych niż przywóz lub wywóz IGO.

Co ważne, przepisy karne ustawy o gatunkach obcych wyraźnie wskazują, że każdy kto narusza zakazy w stosunku do IGO stwarzających zagrożenie dla Unii/Polski, wykonuje czynności niezgodnie z otrzymanym zezwoleniem na odstępstwo od tych zakazów, sprzedaje albo przekazuje IGO stwarzające zagrożenie dla Unii/Polski z zapasu IGO podmiotowi, który nie uzyskał odpowiedniego zezwolenia, po upływie okresu przejściowego, w którym możliwa była sprzedaż lub przekazanie IGO stwarzających zagrożenie dla Unii/Polski z zapasu IGO lub nie poddał uśmierceniu zwierzęcia, w warunkach uniemożliwiających rozprzestrzenienie się tego zwierzęcia podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Jeżeli sprawca tych czynów działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Ponadto, podmiot, który narusza zakazy w stosunku do IGO stwarzających zagrożenie dla Unii/Polski podlega administracyjnej karze pieniężnej w wysokości do 1 000 000 zł. Karę tę nakłada Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska uwzględniając warunki i okoliczności określone w ustawie.

Niezależnie więc od intencji, przetrzymywanie (nawet krótkotrwałe) gatunków uznanych za IGO stwarzających zagrożenie dla Unii/Polski wiąże się z koniecznością posiadania przez każdego (a zatem nie tylko przez osobę prywatną, ale także przez organizację pożytku publicznego, fundacje czy stowarzyszenia) ważnego zezwolenia na odstępstwo od odpowiednich zakazów.

Zakres wniosku znajduje się pod linkiem:

https://www.gov.pl/web/gdos/zawartosc-wniosku-o-wydanie-zezwolenia.