Szef resortu kultury przypomniał, że gromadzenie dzieł zlecił w 1790 r. w czasie pobytu w Londynie prymas Michał Poniatowski, brat Stanisława Augusta. Jednak obrazy, które miały wzbogacić królewską kolekcję w stolicy naszego kraju, z powodu historycznych perturbacji nigdy tutaj nie dotarły.

Wszystkie prezentowane w Podchorążówce arcydzieła, m.in. „Portret damy” Petera Paula Rubensa czy „Madonna z Dzieciątkiem” Anthony'ego van Dycka, zostały dobrane tak, by z jednej strony połączyć wątek warszawski i londyński, a z drugiej porównać dzieła mające znaleźć się w kolekcji polskiego monarchy z tymi, które istotnie posiadał w swoich zbiorach – wskazał prof. Piotr Gliński.

Wicepremier podkreślił, że Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie jest doskonalą placówką do zaprezentowania polskiej publiczności wyboru arcydzieł z kolekcji Dulwich Picture Gallery z dwóch powodów – po pierwsze jako miejsce, w którym król zdecydował się umieścić najcenniejszą część swojej kolekcji, a po drugie – jako ośrodek badań nad Galerią Obrazów Stanisława Augusta.

Na otwieranej dzisiaj ekspozycji publiczność będzie miała okazję poznać bliżej między innymi warsztat Rubensa - jednego z najwybitniejszych artystów epoki baroku, wybitnego portrecisty, wirtuoza malarstwa, który pracował na zlecenie największych europejskich władców i dworów we Włoszech, Paryżu, Brukseli, Madrycie i Londynie, i którego wielkoformatowe dzieła odznaczają się barokowym rozmachem oraz bogatą i soczystą kolorystyką. Ale na wystawie zaprezentowane będą też arcydzieła Davida Teniersa Młodszego, Anthony'ego van Dycka, Adriaena van der Werffa czy Salvatora Rosy. Dzięki temu wystawa prezentuje się więc niezwykle interesująco – podkreślił szef resortu kultury.

Dziękując dyrekcji i całemu zespołowi Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie zaangażowanemu w organizację wystawy, prof. Piotr Gliński wyraził przekonanie, że sposób doboru dzieł spowoduje, iż będzie się ona cieszyła wysoką frekwencją i zostanie entuzjastycznie przyjęta przez każdego, nawet najbardziej wymagającego widza.

---

O wystawie

Na wystawie „Arcydzieła dla Króla? Rubens, Van Dyck, Teniers II ze zbiorów Dulwich Picture Gallery” wyeksponowanych zostało pięć arcydzieł XVII i XVIII-wiecznego malarstwa europejskiego.

• „Portret damy” Petera Paula Rubensa

Peter Paul Rubens (1577-1640), jeden z najwybitniejszych artystów epoki baroku, pracował na zlecenie największych europejskich władców i dworów we Włoszech, Paryżu, Brukseli, Madrycie i Londynie. Jego wielkoformatowe obrazy religijne i mitologiczne odznaczają się barokowym rozmachem, wirtuozerią techniki malarskiej, bogatą, soczystą kolorystyką. Był również wybitnym portrecistą.

Nie ma pewności, kim jest przedstawiona przez niego na obrazie dama. Część badaczy uważa, że może to być księżna Catherine Manners (ok. 1603-1649), żona George'a Villiersa, księcia Buckingham. Elementy kostiumu każą jednak datować portret na ok. 1625 r. Catherine była wówczas młodsza. W XVIII w. obraz, który Desenfans nabył z myślą o kolekcji Stanisława Augusta, uchodził za wizerunek Katarzyny Medycejskiej.

• „Madonna z Dzieciątkiem” Anthony’ego van Dycka

Anthony van Dyck (1599-1641), malarz flamandzki, uczeń i współpracownik Rubensa, pracował w Antwerpii, Genui, Florencji i Rzymie, a od 1632 r. na stałe w Londynie dla Karola I Stuarta. Był wybitnym twórcą wyrafinowanych, wirtuozersko malowanych dworskich portretów, a także obrazów historycznych.

„Madonna z Dzieciątkiem” powstała tuż po powrocie malarza z Italii; są w niej wyraźnie czytelne inspiracje malarstwem Tycjana. Obraz był zapewne własnością wybitnej paryskiej kolekcjonerki Madame de Julienne, a potem słynnego marszanda Jeana Baptiste’a Lebruna, od którego najprawdopodobniej w 1791 r. odkupił go Desenfans z myślą o kolekcji Stanisława Augusta.

• „Rozmawiający wieśniacy na tle pejzażu z kościołem” Davida Teniersa Młodszego

David Teniers Młodszy (1610-1690), jeden z najbardziej cenionych malarzy flamandzkich XVII w., niezwykle popularny także wśród osiemnastowiecznych amatorów sztuki. Działał w Antwerpii i Brukseli, gdzie pełnił funkcję nadwornego malarza i kustosza galerii arcyksięcia Leopolda Wilhelma Habsburga.

Obraz „Rozmawiający wieśniacy na tle pejzażu z kościołem” przedstawia w środkowym planie dwóch wieśniaków pogrążonych w rozmowie i żywo gestykulujących. Trzeci, odwrócony tyłem. Towarzyszy im mały piesek. Ta malownicza, niepozbawiona humoru scenka wpisuje się w otaczającą ich, niezwykle przekonująco ukazaną naturę.

• „Sąd Parysa” Adriaena van der Werffa

Adriaen van der Werff (1659-1722), malarz holenderski czynny w Rotterdamie i od 1696 r. w Düsseldorfie na dworze elektora Palatynatu Jana Wilhelma II.

Van der Werff łączył tzw. gładką manierę z inspiracjami sztuką klasyczną, które pojawiły się na początku XVIII w. W jego obrazach odnajdujemy liczne cytaty zaczerpnięte ze słynnych starożytnych rzeźb, obrazów Rafaela, Guida Reniego czy włoskich rycin. „Sąd Parysa” jest tego znakomitym przykładem.

• „Żołnierze grający w kości” Salvatora Rosy

Salvator Rosa (1615- 1673), malarz neapolitański, czynny w rodzinnym mieście, a od 1635 r. osiadły na stałe w Rzymie. Najbardziej cenione przez współczesnych były jego sceny rodzajowe z pustelnikami, włóczęgami i żołnierzami ukazanymi na tle dzikich, romantycznych krajobrazów. Indywidualny, oryginalny styl malarski Rosy odznacza się ekspresją, fakturalną i szkicową techniką malarską, nerwowym duktem pędzla.

Obraz z Dulwich uważany jest za jeden z najlepszych w dorobku Rosy i wyjątkowy, gdyż ukazane tu postaci żołnierzy nie są dopełnieniem pejzażu, lecz stanowią temat obrazu same w sobie.

Historia obrazów dla króla

W 1790 r. w czasie pobytu w Londynie prymas Michał Poniatowski, brat Stanisława Augusta, zlecił Noelowi Desenfansowi kupowanie obrazów, które wzbogaciłyby królewską kolekcję w Warszawie. W ciągu kilku lat londyński marszand zgromadził z myślą o polskim królu zbiór wybitnych dzieł holenderskich, flamandzkich, francuskich oraz włoskich mistrzów.

Desenfans został uhonorowany przez Stanisława Augusta funkcją polskiego Konsula Generalnego w Londynie. Król nie zdołał jednak zapłacić mu za obrazy. Dzieła nigdy nie dotarły do Warszawy. W 1795 r. Polska zniknęła z mapy Europy, a Stanisław August został zmuszony do abdykacji.

W 1802 r. Desenfans wydał w Londynie dwutomowy katalog 660 obrazów, które reklamował jako „nabyte dla Jego Wysokości króla Polski”. Większa ich część, jak dziś wiadomo, nie była kupiona z myślą o Stanisławie Auguście. Takie ich anonsowanie było czysto zabiegiem marketingowym, mającym pomóc w sprzedaży.

Badacze uważają natomiast, że dla polskiego monarchy mogły być przeznaczone obrazy znajdujące się w londyńskiej rezydencji Desenfansa przy Charlotte Street, spisane rok po śmierci marszanda dla celów ubezpieczeniowych. Lista z 1804 r. liczy 120 dzieł, przeważnie bardzo wysokiej klasy. Nie mamy jednak pewności, czy wszystkie – i które – były obrazami „dla króla”.

Desenfans zapisał kolekcję Francisowi Bourgeois. Ten zaś, wzbogaciwszy ją o kolejne dzieła, przekazał ją w 1811 r. legatem podlondyńskiemu Dulwich College. Sześć lat później, w 1817 r., kolekcja udostępniona została publiczności w specjalnie dla niej zbudowanym budynku – Dulwich Picture Gallery – wybitnym dziele architektury projektu Sir Johna Soane’a.