Caravaggio na Zamku Królewskim w Warszawie – wyjątkowe spotkanie z mistrzem baroku
09.11.2021
„Caravaggio jako mistrz pędzla zachwycał, budził podziw i zazdrość. Jego dzieła, będące kompozycją światła, cienia i ostrego kontrastu, budzą niekłamany zachwyt do dzisiaj. Eksponowany na Zamku Królewskim obraz pt. „Chłopiec gryziony przez jaszczurkę” pochodzi z młodzieńczego okresu twórczości artysty, niemniej widać już w nim budzący się geniusz, który tak wspaniale się rozwinął. Jestem przekonany, że zarówno płótno mistrza, jak i towarzyszące mu prace innych malarzy, tak chętnie czerpiących z kunsztu Caravaggia, spotkają się z entuzjastycznym przyjęciem” - napisał wicepremier Piotr Gliński w liście, który podczas wernisażu wystawy ,,Caravaggio i inni mistrzowie. Arcydzieła z kolekcji Roberta Longhiego” odczytała wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego Magdalena Gawin.
Prof. Gliński podkreślił, że podróż obrazów Michelangelo Merisi da Caravaggio poza Italię zawsze oznacza ważne wydarzenie kulturalne dla goszczącego jego dzieła kraju.
Nie inaczej jest i tym razem. Warto zauważyć, że inaugurujemy tę wystawę w Roku Jubileuszu 50-lecia decyzji o Odbudowie Zamku Królewskiego w Warszawie – to godna oprawa i godny powód uroczystości, w której bierzemy dziś udział - podkreślił w liście minister kultury i dziedzictwa narodowego.
Wskazując na wyjątkowość wystawy ,,Caravaggio i inni mistrzowie. Arcydzieła z kolekcji Roberta Longhiego”, szef resortu kultury zaznaczył, że pozwala ona nie tylko na osobiste spotkanie z dziełem mistrza baroku, ale zapewnia także możliwość bliższego poznania ponad czterdziestu obrazów autorstwa innych mistrzów włoskich i północnoeuropejskich.
Nie mielibyśmy okazji przeżywać dzisiejszego wernisażu, gdyby nie doskonała współpraca Zamku Królewskiego w Warszawie z Civita Mostre e Musei – współorganizatorem wystawy, a także Fundacją Roberta Longhiego z siedzibą we Florencji, która gromadzi dzieła Caravaggia. Proszę przyjąć wyrazy mojej wdzięczności i uznania dla wszystkich zaangażowanych w realizację tego niezwykłego przedsięwzięcia – zakończył swój list wicepremier Piotr Gliński.
Wcześniej, podczas krótkiej wizyty na wystawie, minister kultury i dziedzictwa narodowego podkreślał, że dzieła Caravaggia to jest najlepsze światowe malarstwo. „Dobrze, że takie wystawy są organizowane. Bardzo się cieszę, że nasze instytucje muzealne, dyrektorzy, pracownicy staja się coraz bardziej odważni w planowaniu wystaw, które są wystawami światowymi. To dzieło tam, gdzie ono jest wystawiane, we Florencji, jest trudno zobaczyć, ponieważ zawsze ustawiają się do niego kolejki. Tutaj, na Zamku Królewskim w Warszawie mamy na miejscu „Chłopca gryzionego przez jaszczurkę” – mówił wicepremier Gliński.
,,Caravaggio i inni mistrzowie”
Caravaggio to jeden z najbardziej nowatorskich artystów epoki baroku. Jego styl, który polegał na mistrzowskim stosowaniu silnych kontrastów światła i cienia oraz naturalizmie w przedstawieniu postaci i przenikliwej obserwacji modeli, wytyczył drogę dla nowego pokolenia malarzy, których dzieła zaliczane są do nurtu zwanego caravaggionizmem.
Ponowne odkrycie roli i dorobku Caravaggia zawdzięczamy m.in. wybitnemu włoskiemu historykowi sztuki Roberto Longhiemu (1889–1970). To właśnie dzieła z jego kolekcji będą eksponowane na wystawie ,,Caravaggio i inni mistrzowie”, będącą prezentacją wybitnych dzieł renesansu i manieryzmu europejskiego oraz ukazaniem zmienności losu osób i obrazów.
Na wystawie ,,Caravaggio i inni mistrzowie” zobaczymy niezwykły obraz Caravaggia Chłopiec gryziony przez jaszczurkę oraz ponad czterdzieści dzieł innych dawnych twórców, spośród których największą grupę stanowią prace tzw. caravaggionistów – włoskich mistrzów, na których styl zasadniczy wpływ miały rozwiązania artystyczne geniusza z Mediolanu, takich jak m.in. Domenico Fetti (Pokutująca Maria Magdalena), Carlo Saraceni (Znalezienie Mojżesza przez córki faraona i Judyta z głową Holofernesa), Giovanni Battista Caracciolo (Złożenie do grobu), Mattia Preti (Zuzanna i starcy) czy Filippo di Liagno (Nocny biwak w świetle księżyca). Nieco mniej liczny jest zespół dzieł autorstwa artystów z Francji i Holandii, również odwołujących się do stylu Caravaggia. Są to obrazy m.in. Valentina de Boulogne (Zaparcie się św. Piotra), Dircka van Baburena (Pojmanie Chrystusa), Matthiasa Stomera (dwie sceny z historią Tobiasza) i Gerrita van Honthorsta (Czytający mnich).
Wystawa została dofinansowana ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Będzie prezentowana na Zamku Królewskim w Warszawie od 10 listopada 2021 r. do 10 lutego 2022 r.
Michelangelo Merisi da Caravaggio (1571 – 1610)
Michelangelo Merisi urodził się w Mediolanie w 1571 r. W 1576 jego rodzina przeniosła się do miejscowości Caravaggio, uciekając przed szalejącą w Mediolanie zarazą. W 1584 r. Michelangelo rozpoczął praktykę w mediolańskiej pracowni ucznia Tycjana – Simonego Peterzana, w której kształcił się w duchu lombardzkiego „realizmu”.
W 1596 r. przebywał już w Rzymie, gdzie nawiązał współpracę z Giuseppem Cesarim, zw. Cavalier d’Arpino, dla którego malował kwiaty i owoce. Niedługo później poznał kard. Francesca Marię Del Monte, swojego pierwszego mecenasa i protektora. To za jego sprawą tworzył obrazy, zarówno świeckie, jak i religijne, dla najbardziej wpływowych zleceniodawców papieskiego Rzymu. Od 1599 r. Caravaggio zaczął pracować na zlecenie kościoła i tworzyć obrazy dostępne szerokiej publiczności. W tym okresie powstały płótna w kaplicy Contarellich w kościele San Luigi dei Francesi i w kaplicy Cerasi w kościele Santa Maria del Popolo. Widać już na nich jak dominującemu wówczas manieryzmowi przeciwstawia się nowe malarstwo naturalistyczne, wyraźnie odmienne, przede wszystkim dzięki sposobowi przedstawiania światła.
W 1606 r. Caravaggio zabił mężczyznę, z którym wdał się w przypadkową bójkę, za co otrzymał wyrok śmierci. Zmusiło go to do opuszczenia Rzymu i szukania schronienia w Neapolu. To wówczas, w kolejnym niezwykle płodnym artystycznie okresie, powstały takie obrazy, jak Siedem aktów miłosierdzia i Matka Boska Różańcowa – płótno znajdujące się dziś w Wiedniu. Po kilku miesiącach spędzonych w Neapolu Caravaggio wyruszył na Maltę, gdzie został nadwornym malarzem zakonu joannitów, a w 1608 r. – rycerzem tego zakonu. Na Malcie artysta malował przede wszystkim wielkoformatowe obrazy religijne, jak Ścięcie Świętego Jana Chrzciciela, oraz liczne portrety. Po kolejnej bójce trafił do więzienia, skąd zdołał uciec na Sycylię, a potem znów do Neapolu. Tam, na zlecenie genueńczyka Marcantonia Dorii, wykonał swój ostatni obraz – Męczeństwo Świętej Urszuli. W lipcu 1610 r. Caravaggio podjął próbę dotarcia do Rzymu, którą uniemożliwiła mu nagła choroba. Zmarł podczas podróży w toskańskiej miejscowości Porto Ercole.
