Hala ta powstała dla uczczenia 100. rocznicy zrywu Niemców przeciwko napoleońskiej okupacji. Została założona na planie symetrycznego czteroliścia. Cechuje ją wewnętrzne koło stanowiące podstawę przestrzeni kopułowej o średnicy 65 m. Była to pierwsza w świecie budowla publiczna wykonana na tak dużą skalę w żelbecie – materiale stosowanym głównie w konstrukcjach inżynieryjnych. Została podzielona na dwie części: podstawę i nakrywającą wnętrze żebrową kopułę. Wnętrze ma 42 m wysokości. Dzięki przeszkleniu ścian i swobodnemu kształtowaniu konstrukcji budowla zadziwia lekkością. Przed halą znajduje się plac honorowy, na który prowadzą propyleje, zaprojektowane w 1924 r. Północną pierzeję placu zajmuje wybudowany w roku 1912 Pawilon Czterech Kopuł, a w północnej części terenów wystawowych znajduje się betonowa pergola z tego samego roku. Pod koniec maja 1913 r. odbyło się uroczyste otwarcie hali. Budowla była przeznaczona dla masowego odbiorcy. Mogła pomieścić 6 tysięcy osób. Po wojnie, w 1948 r., odbył się tu Światowy Kongres Intelektualistów w Obronie Pokoju.

ul. Wystawowa 1
51-618 Wrocław
https://halastulecia.pl/
https://swiatowedziedzictwo.nid.pl/wpis/hala-stulecia/

Kościoły te są największymi barokowymi budynkami o charakterze religijnym w Europie, wzniesionymi w konstrukcji szkieletowej. Powstały wskutek ustaleń pokoju westfalskiego, który zakończył wojnę trzydziestoletnią w 1648 roku. Warunki traktatu pokojowego skutecznie przeciwdziałały Kościołowi protestanckiemu w śląskich księstwach dziedzicznych, kontrolowanych bezpośrednio przez cesarza Ferdynanda III. Protestanci, którzy stanowili większość ludności na tym obszarze, zostali pozbawieni wolności religijnej i stracili prawie wszystkie swoje kościoły. Dopiero dzięki dyplomatycznej interwencji luterańskiego króla Szwecji została udzielona zgoda na budowę trzech kościołów, jednak pod kilkoma warunkami: kościoły miały zostać zbudowane poza murami miast, na terenie ściśle określonym przez urzędników cesarskich, z nietrwałych materiałów (drewna i gliny), bez wież, a budowa miała zostać zrealizowana w ciągu jednego roku.

Architekt i inżynier Albrecht von Säbisch, przy wykorzystaniu tradycyjnej techniki i najprostszych materiałów budowlanych, wzniósł zespół budynków, które stanowiły szczyt techniki w budowie konstrukcji szkieletowych. Kościół Ducha Świętego w Jaworze został zbudowany w latach 1654-1655 jako prostokątna, trójnawowa bazylika z trójbocznym prezbiterium o zredukowanej formie. Kościół Trójcy Świętej w Świdnicy wzniesiono w latach 1656-1657 jako trójnawową bazylikę na planie krzyża greckiego. Trzeci z kościołów Pokoju dozwolonych na mocy pokoju westfalskiego – w Głogowie – został wybudowany w 1652 r., ale spłonął sto lat później.

W latach 2017 – 2021 MKiDN wsparło z pozostających w dyspozycji resortu funduszy unijnych konserwację i renowację Kościoła Pokoju w Świdnicy (16,7 mln zł w latach 2017-2021). Ponadto MKiDN przyznało dotację w ramach programu „Ochrona zabytków” na zabezpieczenie i konserwację podłoża malarskiego i malowideł w obrębie naw bocznych czwartego od zachodu przęsła w Kościele Pokoju w Jaworze oraz na konserwację i restaurację dwóch lóż w Hali Ślubów wraz z ich otoczeniem w kościele Pokoju w Świdnicy, a także na prace konserwatorskie 7 kwater nagrobnych w stylu art deco z cmentarza.

Jawor – kościół ewangelicko-augsburski pod wezwaniem Ducha Świętego
Park Pokoju 2
59-400 Jawor
http://kosciolpokojujawor.pl/

Świdnica – zespół kościoła ewangelicko-augsburskiego pod wezwaniem Świętej Trójcy
Plac Pokoju 6
58-100 Świdnica
https://kosciolpokoju.pl/
https://swiatowedziedzictwo.nid.pl/wpis/koscioly-pokoju/

Trzy kolejne rody papierników prowadziły tu przez kilka stuleci produkcję słynącego z wysokiej jakości papieru czerpanego. Wyrazem doskonałego prosperowania młynu jest jego okazała forma zewnętrzna. Dekoracyjnie opracowane elewacje drewnianego budynku, w połączeniu z niezwykle rzadkimi w obiektach przemysłowych polichromiami wnętrza, czynią z niego wybitny zabytek tego typu architektury. Dusznicki młyn papierniczy zachował się bez większych zmian. Papiernia w Dusznikach istniała już przed rokiem 1562. Pierwszy znany tutejszy papiernik Ambrosius Tepper odsprzedał swoją część czerpalni Gregorowi Kretschmerowi, przybyszowi z Saksonii. Nowy obiekt wzniesiony przez Kretschmerabyłwówczas zaliczany do najlepszych na Śląsku. Hellerowie, kolejni właściciele papierni, unowocześnili produkcję. Okres świetności dusznickiej wytwórni trwał do końca XVIII w. W 1822 r. papiernia została odsprzedana rodzinie Wiehrów, która zarządzała zakładem do 1939 r.Ostatni właściciel Carl Wiehr przekazał papiernię miastu z życzeniem przekształcenia jej na muzeum techniki. Ideę tę udało się zrealizować dopiero w 1968r.

Muzeum Papiernictwa w Dusznikach Zdroju otrzymało dotacje MKiDN m.in. na:

• zabezpieczenie, zachowanie i utrwalenie substancji zabytkowego pawilonu wejściowego młynu papierniczego
• zakup kolekcji polskich banknotów zabytkowych
• uzupełnienie kolekcji numizmatów Insurekcji kościuszkowskiej o bilet skarbowy 1000 zł z 1794 r.

ul. Kłodzka 41
Duszniki-Zdrój
https://muzeumpapiernictwa.pl/
https://zabytek.pl/pl/obiekty/duszniki-zdroj-duszniki-zdroj-mlyn-papierniczy

Niewielki Krzeszów od średniowiecza był związany z imponującymi fundacjami klasztornymi. W 1242 r. z donacji księżnej Anny, wdowy po Henryku Pobożnym, miał powstać w leśnej posiadłości Cressebor (obecnie Krzeszówek), klasztor benedyktynów z czeskich Opatowic. Jednak w 1289 r. książę świdnicko-jaworski Bolko I Surowy ustanowił tu fundację dla cystersów z Henrykowa. Zakonnicy przybyli na nowe miejsce w 1292 r. i zasiedlili istniejące budowle. Odbudowane po pożarze w połowie XV w. budynki klasztoru i kościoła zdewastowali Szwedzi podczas wojny trzydziestoletniej (1618–1648). Po jej zakończeniu odtworzono znaczenie gospodarcze i polityczne konwentu, a opactwo stało się najważniejszym na Śląsku ośrodkiem kontrreformacji. Po założeniu w 1669 r. Bractwa św. Józefa wybudowano nowe kościoły: bracki i klasztorny Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny oraz kalwarię i kaplicę Loretańską; rozwinął się też kult figury Emanuela. Obecny kościół klasztorny (1728–1735) należy do najwspanialszych zabytków Śląska.

W 2022 r. MKiDN przyznało dotację z programu „Ochrona zabytków” na remont więźby dachowej wraz z wymianą pokrycia gościnnego domu Opata w Krzeszowie oraz remont dachu klasztoru Opactwa Sióstr Benedyktynek.

pl. Jana Pawła II 3
58-405 Krzeszów
https://opactwo.eu/
https://zabytek.pl/pl/obiekty/krzeszow-krzeszow-opactwo-cystersow

Rosnąca w siłę monarchia Henryków śląskich runęła w starciu z armią mongolską. O przebiegu batalii stoczonej 9 kwietnia 1241 r. czerpiemy wiadomości głównie z Historii Polski Jana Długosza, spisanej ok. 200 lat później. Pod Legnicą mogło stanąć do walki ok. 8 tysięcy mongolskich wojowników i równie liczna armia polska. Tragiczną w skutkach bitwę zakończyło ścięcie wziętego do niewoli Henryka II Pobożnego. Tradycja wiąże początki zespołu sakralnego na Legnickim Polu z odnalezieniem jego zwłok. Matka księcia, św. Jadwiga Śląska, miała w tym miejscu ufundować kościół i klasztor benedyktynom z czeskich Opatowic. Starszy z dwóch obecnie istniejących kościołów datowany jest na początek XIII w. Związany z nim klasztor benedyktynów zlikwidowanow 1535 r., po przejściu w 1523 r. lokalnych mieszkańców na protestantyzm, a dobra sprzedano. Budowę kościoła Krzyża Świętego i św. Jadwigi rozpoczęto w 1719 r. Natomiast w 1723 r. benedyktyni uzyskali zgodę na założenie parafii. Kościół poświęcono 7 października1731 r., ale prace trwały do roku 1733. Kres klasztoru przyniosła sekularyzacja w 1810 r. Później, w 1836 r., budynki zespołu przeznaczono na siedzibę korpusu kadetów.

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego udzieliło dotacji z programu „Ochrona zabytków” na remont polichromii kościoła oraz konserwację elewacji ściany północnej, kamiennych elementów przybudówki z zakrystią oraz izolację fundamentów.

ul. św. Jadwigi 1
59-241 Legnickie Pole
http://www.bazylika.diecezja.legnica.pl/historia-legnickie-pole
https://zabytek.pl/pl/obiekty/legnickie-pole-legnickie-pole-pobenedyktynski-zespol-klasztorny

Twierdza srebrnogórska to wybitny przykład XVIII-wiecznej warowni górskiej. Budowla przetrwała w oryginalnej formie i dziś stanowi dzieło unikalne w skali europejskiej. Obwarowania wzniesiono w Sudetach Środkowych, pomiędzy Kotliną Kłodzką a Niziną Śląską. Twierdza miała wzmacniać system obrony południowej granicy prowincji śląskiej, zagrożonej przez wojska austriackie. Powstała na wzgórzach: Ostróg, Warowna Góra, Wielki Chochoł w latach 1765–1777 z rozkazu króla pruskiego Fryderyka II. W latach 1765-1768 powstał donżon i sześć bastionów. W kolejnych latach wybudowano Forty Rogowe I i II z esplanadami, Fort Ostróg i ukryte drogi. Ufortyfikowano też Wielki, Średni i Mały Chochoł. Prace te trwały do 1777 r. Twierdza do końca swojej militarnej historii pozostała niezdobyta, a w 1807 r. wytrzymała oblężenie armii napoleońskiej. W latach 1830-1848 w murach donżonu funkcjonowało pruskie więzienie. W 1860 r. warownia została opuszczona przez wojsko, a w 1867 r., ze względu na zmiany, jakie nastąpiły w technice wojskowej, podjęto decyzję o kasacji twierdzy. Na jej terenie utworzono poligon wojskowy.

ul. Kręta 4
57-215 Srebrna Góra
https://forty.pl/
https://zabytek.pl/pl/obiekty/srebrna-gora-twierdza-srebrnogorska-nowozytna-warownia-gorska-z-

Strzegomski kościół pod wezwaniem św. Apostołów Piotra i Pawła jest jednym z największych osiągnięć śląskiego gotyku. Walory architektoniczne i rzeźbiarskie świątyni oraz jej imponujące rozmiary (wysokość 34,2 m, długość nawy środkowej 76 m) pozwalają uznać tę budowlę za dzieło o szczególnym znaczeniu. Kościół w Strzegomiu jest jednym z ok. 30 obiektów sakralnych, zbudowanych na Śląsku przez zakon joannitów. Strzegomska bazylika wyróżnia się zastosowaniem sklepień sieciowych, silnie wyodrębnionym potężnym transeptem, budulcem granitowo-bazaltowym, ale przede wszystkim bardzo wysokim poziomem artystycznym i jednolitością koncepcji architektonicznej. Uwagę zwracają tu zwłaszcza trzy bogato rzeźbione portale, z których najcenniejszym jest dwustrefowy tympanon portalu zachodniego ze sceną nawrócenia św. Pawła. Scena Sądu Ostatecznego na wimperdze stanowi natomiast jedyny przykład dekoracji figuralnej wimpergi na Śląsku. Podkreślić należy ponadto wyjątkową ekspozycję sylwety świątyni w krajobrazie miasta i okolicy.

MKiDN wspiera konserwację elewacji zewnętrznych północnego i południowego ramienia transeptu oraz remont dachu kościoła w ramach programu „Ochrona zabytków”.

Jana Pawła II 10
58-150 Strzegom
https://zabytek.pl/pl/obiekty/strzegom-strzegom-kosciol-pw-sw-apostolow-piotra-i-pawla

W latach 1290–1392 Świdnica była stolicą samodzielnego księstwa, największym obok Wrocławia ośrodkiem administaryjnym i kulturowym na Śląsku. Miejską farę pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika i św. Wacława Męczennika, dziś katedrę, ufundował zapewne Bolko II, ostatni niezależny Piast panujący na Śląsku. Według tradycji kamień węgielny położono w 1330 r. Świątynia stanęła w południowo-wschodniej części starego miasta, w pobliżu dawnych murów obronnych. Po bezpotomnej śmierci księcia donatorami byli świdniccy mieszczanie i lokalne rody rycerskie. Gotycka trójnawowa, oszkarpowana bazylika wzniesiona została z cegły i ciosów kamiennych. Nawę główną przesklepiono sieciowo, nawy boczne – krzyżowo-żebrowo. Od wschodu do naw przylegają absydy, do naw bocznych – od północy i południa – dostawiono kaplice. Fasada świątyni ma konstrukcję dwuwieżową, choć wieżę północną doprowadzono jedynie do wysokości nawy bocznej. Masywna sylweta jednego z największych kościołów gotyckich w Europie do dziś pozostaje dominantą w panoramie miasta.

MKiDN przeznaczyło 17 mln zł z funduszy unijnych na konserwację, rewitalizację i digitalizację barokowego wnętrza gotyckiej Katedry Świdnickiej. Ponadto MKiDN przyznało dotację w ramach programu „Ochrona zabytków” na kontynuacja prac konserwatorskich przy ołtarzu głównym katedry (881 686 zł w 2022 r.).

Pl. św. Jana Pawła II 2-3
58-100 Świdnica
http://www.katedra.swidnica.pl/
https://zabytek.pl/pl/obiekty/swidnica-swidnica-katedra-pw-sw-stanislawa-biskupa-i-meczenn

Klasztor trzebnicki, ufundowany w 1202 r. przez księcia wrocławskiego Henryka Brodatego i jego żonę Jadwigę, był pierwszym żeńskim konwentem cysterskim na ziemiach polskich, a jednocześnie jedyną w ówczesnej Europie wielką bazyliką zbudowaną dla cysterek. Kościół wznoszono od 1203 r., a jego uroczyste poświęcenie miało miejsce 25 sierpnia 1219 r. Tuż po kanonizacji Jadwigi w 1267 r. wybudowano kaplicę gotycką, w której złożono ciało świętej. Kolejny etap prac w obrębie założenia przypada na 2. poł. XVII w. i kolejne stulecie. W latach 1679-1680 przebudowano grobowiec Jadwigi, natomiast w latach 1697-1726 trwały prace nad nowymi zabudowaniami klasztornymi. W połowie XVIII w. przeprowadzono barokizację wnętrza kościoła. W 1810 r. klasztor uległ sekularyzacji. Niemniej, w 1870 r. właścicielami części klasztoru zostali joannici, a w 1889 r. – boromeuszki. Oba zakony urządziły w swoich częściach szpitale. Ostatecznie zaś rycerze maltańscy przekazali swój udział boromeuszkom, które oprócz szpitala prowadziły sierociniec i szkołę gospodarstwa domowego.

W latach 2017-2019 MKiDN wsparło konserwację i rewitalizację pocysterskiego klasztoru w Trzebnicy kwotą 7 mln zł z pozostających w dyspozycji resortu funduszy unijnych. Ponadto MKiDN przyznało klasztorowi dotację w ramach programu „Ochrona zabytków” na remont i ustabilizowanie konstrukcji dachu oraz wymianę pokrycia dachowego wschodniej części skrzydła południowego.

Jana Pawła II 3
55-100 Trzebnica
https://zabytek.pl/pl/obiekty/trzebnica-trzebnica-zespol-dawnego-opactwa-cysterek

Historia Wrocławia rozpoczyna się w roku 1000, kiedy Bolesław Chrobry założył tu biskupstwo. Gotycki kościół św. Jana Chrzciciela kryje relikty wcześniejszych świątyń. Budowę katedry rozpoczęto ok. 1244 r., a pod koniec XIII w. zaczęto wznosić kościół Świętego Krzyża, jeden z cenniejszych zabytków polskiej architektury. Nieopodal stoją inne ważne zabytki: dawny pałac sufraganów oraz pałac biskupi, przebudowane w stylu klasycystycznym. Na Wyspie Piaskowej znajdują się klasztory benedyktynów i augustianów z poł. XII w. W 1241 r. Wrocław zniszczyli Tatarzy. Natomiast w 1261 r. miasto lokowano na prawie magdeburskim. Wyznaczony wówczas rynek i układ ulic zachował się w większości do dziś. Z pierwotnego założenia pozostał Nowy Targ oraz nieregularności w przebiegu kilku ulic. Rynek z ratuszem z 2. poł. XIII w. należy do największych w Europie. Na północ od rynku wznosi się barokowe kolegium pojezuickie z wieżą astronomiczną. Na terenach dawnego zamku w 1811 r. jezuici wystawili budynek obecnego uniwersytetu. Śladem po dawnych murach są porosłe zielenią promenady, które obecnie wyznaczają granice Starego Miasta.

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach pozostających w jego dyspozycji funduszy unijnych wsparło modernizację znajdujących się w centrum Wrocławia zespołu budynków Panoramy Racławickiej (18 mln zł w latach 2017-2021). Ponadto MKiDN przyznało dotację w ramach programu „Ochrona zabytków” na prace konserwatorskie i restauratorskie wnętrza i nawy głównej Katedry pw. Św. Jana Chrzciciela (845 000 zł w 2022 r.), prace konserwatorskie elewacji korpusu kościoła Najświętszej Marii Panny na Piasku (682 000 zł w 2022 r.), prace konserwatorskie i restauratorskie elewacji zachodniej oraz fragmentu elewacji północnej wieży północno-zachodniej Kolegiaty pw. Św. Krzyża i Św. Bartłomieja (600 000 zł w 2022 r.), remont pokrycia dachowego południowej nawy bocznej kościoła pw. św. Marii Magdaleny (547 000 zł w 2022 r.), wymianę pokrycia dachowego nad południową przybudówką i nawą boczną, częścią nawy północnej i przybudówką nad zachodnim wejściem do kościoła pw. św. Wincentego i św. Jakuba (100 000 zł w 2022 r.).

https://zabytek.pl/pl/obiekty/wroclaw-wroclaw-zespol-historycznego-centrum

Kotlina Jeleniogórska jest wyjątkowym w swojej wielokulturowości regionem, w którym walory krajobrazowe podnóża Karkonoszy łączą się z polskim, czeskim, austriackim i pruskim dziedzictwem materialnym. Reprezentacyjna architektura rezydencjonalna, powstająca tu od średniowiecza, w XIX w. osiągnęła szczyt rozkwitu. Od końca XVIII w. krajobraz kulturowy Kotliny Jeleniogórskiej zaczął się przeobrażać. Romantyzm przyniósł nowe postrzeganie natury, która stała się elementem założeń rezydencjonalnych. Dawne majątki ziemskie przekształcane były w monumentalne kompleksy pałacowo-parkowe, powiązane widokowo z pasmem Karkonoszy. Letnie rezydencje pobudowali tu członkowie pruskiej rodziny królewskiej. Za ich przykładem spokrewniona ze sobą europejska arystokracja wybierała Kotlinę Jeleniogórską jako modne miejsce rezydowania. Kres rozwoju architektoniczno-urbanistycznego w obrębie Kotliny Jeleniogórskiej przyniosła II wojna światowa.

http://www.dolinapalacow.pl/
https://zabytek.pl/pl/obiekty/palace-i-parki-krajobrazowe-kotliny-jeleniogorskiej

Za najstarsze dolnośląskie stanowisko archeologiczne uznaje się relikty dolnopaleolitycznych obozowisk w Trzebnicy. Obiekt ten jest zlokalizowany we wschodniej części miasta, na Winnej Górze, w dawnej kopalni gliny. Winna Góra budziła zainteresowane badaczy już przed 1945 r. Natomiast w 1965 r. Zbigniew Bagniewski, podczas inspekcji odkrywek kopalnianych, znalazł artefakty krzemienne, w tym rdzenie, półsurowiec, narzędzia i nieokreśloną kość zwierzęcą. Badania prowadzone w kolejnych latach pozwoliły na odkrycie dwóch poziomów osadniczych. Starszy poziom, datowany na ok. 500 tys. lat temu, zalegał na głębokości do 14 m od obecnej powierzchni. W jego obrębie badacze wyróżnili duże skupisko artefaktów o powierzchni około 50 m². W datowanym na 350-300 tys. lat temu górnym poziomie osadniczym odkryto skupisko o powierzchni ok. 30 m². Zawierało ono ok.220 artefaktów krzemiennych. W 2019 r. na terenie Winnej Góry zakończono pierwszy etap budowy Trzebnickiego Parku Winna Góra ze ścieżkami dydaktycznymi obejmującymi m.in. stanowisko archeologiczne. W Trzebnicy można zwiedzić również grodzisko znajdujące się na Górze Trębaczy.

https://trzebnica.pl/4459/przystanek-edukacyjny-f-stanowisko-archeologiczne-trzebnica-2-pl.html

Na południowy wschód od miejscowości Oborniki Śląskie można zwiedzać pozostałości cmentarzyska kurhanowego, wzniesionego w II okresie epoki brązu (w latach 1550-1300 p.n.e.). Po przebyciu ok. 630 m ulicą Trzebnicką w Obornikach, zmierzającą w kierunku Wilczyna, należy skręcić w prawo w drogę leśną. Ok. 690 m od skrzyżowania znajdują się dwa kurhany zrekonstruowane po badaniach wykopaliskowych. Oprócz jam grobowych, kamiennych kręgów, pozostałości bruku, śladów palenisk, w nasypach odkryto ułamki ceramiki, bursztynowy paciorek, fragment kościanego przedmiotu oraz ułamek kamienia żarnowego. Na podstawie analizy formy kurhanów i zabytków ruchomych uznano, że grobowce wznieśli przedstawiciele kultury przedłużyckiej.

https://www.naszlaku.com/oborniki-slaskie-2/

Odkrycie osady hutniczej w Tarchalicach przypisuje się Freyowi ze Ścinawy w roku 1893. Pierwsze badania wykopaliskowe odbyły się w 1903 r., potem w 1908 r. Odkryto wówczas 37 dobrze zachowanych pieców, a w ich pobliżu niewielką ilość ceramiki. W 1952 r. przeprowadzono kolejne badania wykopaliskowe – odsłonięto 47 pieców, w tym 36 ponownie. Zabytki pozyskane z warstwy kulturowej wokół pieców odkrytych po raz pierwszy pozwoliły zweryfikować chronologię stanowiska. Od tej pory jest ono datowane na okres wpływów rzymskich.

Pierwsi hutnicy pojawili się na terenie dzisiejszych Tarchalic pod koniec II wieku n.e., a zakończyli działalność najpóźniej w 3. ćw. III w. n.e. Hutnicy mieszkali w pobliskiej osadzie, nieco oddalonej od piecowiska ze względów bezpieczeństwa (pożary). Po pewnym czasie produkcja w tym miejscu przestała być opłacalna. Być może wyczerpały się zasoby rudy darniowej, z której pozyskiwano żelazo.

W czasie wycieczki do Masywu Ślęży, gdzie można podziwiać słynne rzeźby ślężańskie, kręgi kultowe na Ślęży i Raduni oraz relikty zamku na szczycie Ślęży, warto odwiedzić rezerwat archeologiczny w Będkowicach, położonych u podnóża Ślęży. Rezerwat założono tu na grodzisku po wielosezonowych badaniach archeologicznych, które odbywały się od 1919 do 1983 r. Na terenie rezerwatu znajdują się m.in. rekonstrukcje budynków mieszkalnych z II fazy użytkowania grodu.

Gród w Będkowicach, jak i całe założenie, funkcjonował w okresie wczesnego średniowiecza, od VIII do X w., na terenie należącym do plemienia Ślężan. Ok. 350 m na południowy zachód od grodziska, po obu stronach leśnej drogi, znajduje się cmentarzysko kurhanowe, które stanowi część zespołu osadniczo-sepulkralnego.

https://zabytek.pl/pl/obiekty/g-288604

Na wschód od Gilowa, przy drodze Gilów-Niemcza, na częściowo skalistym wyniesieniu otoczonym z trzech stron doliną Piekielnego Potoku znajduje się wczesnośredniowieczne grodzisko. Stanowisko jest oznakowane tablicami informacyjnymi, przebiega przez nie ścieżka dydaktyczna „Dolina Tatarska”. Założenie obronne ma powierzchnię ok. 4,5 ha i składa się z właściwego grodu oraz podgrodzia.

Według ustaleń badaczy gród w Gilowie został założony przez przybyłą z południa – z terenu Państwa Wielkomorawskiego – grupę ludności, której trzon stanowiła drużyna zbrojna. Założenie obronne funkcjonowało ok. 20 lat. W XI w., być może w 1017 r., miał tu miejsce krótkotrwały epizod użytkowy, związany przypuszczalnie ze stacjonowaniem w opuszczonym grodzie wojsk samego cesarza Henryka II podczas oblężenia Niemczy.

https://zabytek.pl/pl/obiekty/gilow-grodzisko

Na północny wschód od Romanowa, na górze Gromnik znajdują relikty wczesnośredniowiecznego grodu i ruiny późniejszego zamku. W wyniku badań archeologicznych i kwerendy archiwalnej ustalono, że gród na Gromniku funkcjonował od IX do poł. X w., natomiast zamek – od lat 30. do 70. XV wieku. Gród należał do plemienia Ślężan i był jednym z największych założeń obronnych w Sudetach i na Przedgórzu. Najstarsza wzmianka o Gromniku pochodzi z dokumentu księcia brzeskiego Ludwika II, wydanego w Strzelinie 9 maja 1427 r. Nie wiadomo, czy wymieniany w tym dokumencie Gromnik (Rabesberg) był określeniem obiektu geograficznego czy nazwą założenia obronnego. W 1439 r. księżna legnicko-brzeska Elżbieta Hohenzollern zezwoliła braciom Opitzowi i Haynowi von Czirnaw (z Czernicy) na budowę zamku otwartego na Gromniku – dla niej samej i jej następców. Od 1448 r. von Czirnowie określani są jako „siedzący na Gromniku”. Z czasem polityczne wpływy von Czirnów osłabły. W 1475 r. zamek przekazano w ręce księcia legnicko-brzeskiego Fryderyka I i na polecenie tego władcy budowlę rozebrano. W 1493 r. powstał dokument, na mocy którego księżna Ludmiła, wdowa po Fryderyku I, zwróciła Gromnik von Czirnom. Dawni właściciele nie odbudowali jednak założenia obronnego.

W XIX w. i 1.poł. wieku XX. szczyt Gromnika został zagospodarowany turystycznie. Niestety zimą 1945 r. cały kompleks został wysadzony w powietrze.

https://zabytek.pl/pl/obiekty/romanow-grodzisko-na-gromniku

W Bardzie, na stoku Góry Kalwarii, na wysokości ok. 350 m, znajdują się relikty założenia obronnego z XIII/XIV-XV w. W trakcie wieloletnich badań wykopaliskowych udało się rozpoznać rozplanowanie obiektu i sposób jego zagospodarowania. Ustalono też rodzaj fortyfikacji i pozyskano wiele zabytków ruchomych.

Założenie obronne składa się z dwóch części: położonego wyżej murowanego zamku górnego, wzniesionego na planie owalu i podzamcza na planie trójkąta z zaokrąglonymi narożami, zlokalizowanego 30 m na wschód od zamku. Obydwa człony są oddzielone od siebie fosą. Fosa oddziela również założenie od kulminacji Góry Kalwarii. Powierzchnia zamku górnego wynosi ok. 500 m².

http://www.bardo.pl/turysci/zabytki/ruiny-zamku-sredniowiecznego

Około 1 km na północny zachód od wsi Bagno, przy leśnej drodze, znajduje się późnośredniowieczne grodzisko. Mieszkańcy Bagna, którzy społecznie opiekują się obiektem, umieścili przy drodze powiatowej drogowskaz. Według Maxa Hellmicha, który w latach 30. XX wieku przeprowadził oględziny obiektu, grodzisko jest pozostałością założenia obronnego zlokalizowanego we wsi Kaltenhaus. Informacje o tej wsi pochodzą z dokumentów sprzedaży sporządzonych w XIV i XV w. Obecnie uważa się tę miejscowość za zaginioną. W 1905 r. dobra w Bagnie kupił Georg Kissling, znany wrocławski browarnik. W czasie I wojny światowej na terenie Rosji zginął jego syn Günther. Aby go upamiętnić, ojciec wzniósł na grodzisku krzyż z piaskowca i kenotaf oraz kamienny most, który ułatwiał wejście na majdan. Prawdopodobnie w trakcie tych prac zabytek uległ pewnym zniszczeniom.

W Lubaniu, na szczycie wzniesienia zwanego dawniej Górą Szubieniczną (Galgenberg), usytuowane są relikty murowanej szubienicy zbudowanej w 1492 r. Wcześniej u podnóża tego wzniesienia istniała szubienica z dębowego drewna skonstruowana w roku 1437. Zachowały się informacje o ponad 70 egzekucjach indywidualnych bądź zbiorowych. Odnotowano co najmniej pięć remontów lubańskiej szubienicy. W 1824 r. rajcy miejscy zdecydowali o zlikwidowaniu miejsca kaźni. Szubienicę rozebrano 22 marca 1824 r., zachowując właściwy w takich wypadkach ceremoniał. W latach 2003 i 2004 pozostałości szubienicy badano w ramach wykopalisk. Odkryto fundamenty z kamieni polnych łączonych zaprawą wapienną. We wnętrzu, na głębokości od 10-30 cm, znaleziono ludzkie kości. W ich pobliżu odkryto elementy wyposażenia szubienicy, takie jak żelazne skoble i haki, które kat przymocowywał do belek egzekucyjnych, aby zawiesić na nich stryczki bądź łańcuchy. Znaleziono też fragment łańcucha z kręgami szyjnymi skazańca, duże gwoździe służące do przybijania części ciał więźniów i małe gwoździe, którymi łączono drewniane elementy szubienicy. Natrafiono ponadto na pozostałości ubrań skazańców.

W okolicach Braszowic zachowało się – w różnym stopniu – kilka fortów wzniesionych podczas wojen napoleońskich w 1813 r. lub starszych obiektów tego typu, przebudowanych w tym okresie. Generał Anton Neithardt von Gneisenau opracował projekt obozu warownego w Masywie Brzeźnicy, między Braszowicami a Budzowem. Obóz miał osłaniać ewentualny odwrót wojsk pruskich na południe, a także służyć jako miejsce ich koncentracji. Prace budowlane rozpoczęły się 5 września 1813r. i trwały dwa tygodnie. Kolejne dwa tygodnie szańce były uzbrajane. Według badaczy wzniesiono dziesięć lub jedenaście szańców, z których każdy miał być wyposażony w dwa lub trzy 24-funtowe działa i obsadzony przez jeden batalion.

Według późniejszych szacunków obóz warowny mógł pomieścić ok. 150–250 tys. żołnierzy i był największym tego typu dziełem obronnym na Śląsku w początkach XIX w. 26 sierpnia 1813 r. wojska koalicji antynapoleońskiej wygrały bitwę nad Kaczawą. Po klęsce cesarza Napoleona pod Lipskiem (w październiku 1813 r.), kiedy losy wojny były już przesądzone, zaprzestano prac budowlanych w Braszowicach. Miejscowe forty zostały rozbrojone. W 2017 r. udostępniono jeden z fortów do zwiedzania.

W Wałbrzychu, mieście o górniczej tożsamości, choć kopalnie już nie działają, co roku 4 grudnia obchodzi się górnicze święto. Barbórka kultywowana jest przez byłych górników kopalń węgla kamiennego i osoby identyfikujące się z górniczym dziedzictwem miasta. Święto to tworzy świadomość wspólnoty zawodowej i umacnia więzi międzyludzkie, podtrzymuje poczucie tożsamości i lokalnej różnorodności kulturowej. W obchody Barbórki włączają się całe rodziny, górnicze szkoły zawodowe, pracownicy pokrewnych zakładów przemysłowych i mieszkańcy regionu. Likwidacja kopalń spowodowała odejście od instytucjonalnego charakteru tych spotkań. Dziś są one organizowane przez stowarzyszenia i zwykłych ludzi – to uroczystości o charakterze świeckim i sakralnym, podczas których kultywowane jest dziedzictwo starych spotkań gwarkowskich oraz form kontaktów wykształconych po 1945 r.

W Bolesławcu kontynuowane są lokalne tradycje ceramiczne o początkach sięgających XV w. Do rozwoju wytwórczości kamionkowych naczyń przyczyniły się złoża odpowiedniej gliny. Pierwsze wyroby, znane dzięki odkryciom archeologicznym, były żłobkowane, radełkowane, szkliwione na zielono i kobaltowo. W wieku XVIII produkowano w Bolesławcu m.in. serwisy do kawy i herbaty, tabakiery i maselnice, dzbany, miski, nocniki i pojemniki dla laborantów. Na początku XIX w. rozpoczęto produkcję rur kamionkowych dla sieci wodociągowych, wytwarzano też naczynia gospodarcze, które były gładkie, niezdobione, pokryte brązowym szkliwem, zwane bunclokami (od Bunzlau – niemieckiej nazwy Bolesławca). W latach 80. XIX w. wprowadzono stempelkową formę dekoracji. Wykonywano ją za pomocą gąbki, używając farb kobaltowych i zielonych. Motywy te zyskały uznanie i popularność, obecnie dominują we współczesnej ceramice bolesławieckiej i są jej znakiem rozpoznawczym. W 1897 r. powstała Królewska Zawodowa Szkoła Ceramiczna, a produkcja ceramiki stanowiła podstawową dziedzinę tutejszego przemysłu. Na kartkach pocztowych z początku ubiegłego stulecia pojawiają się określenia: „Bolesławiec – miasto dobrej gliny”, „Bolesławiec – miasto garncarzy”.

W 2009 r. powołano Bolesławieckie Bractwo Ceramiczne, zarejestrowano wspólny znak towarowy: „Ceramika Bolesławiecka”, by sygnować nim własne produkty. Ceramika bolesławiecka jest marką regionalną rozpoznawaną na całym świecie. Bolesławiec należy do Stowarzyszenia Europejski Szlak Ceramiki –  to jeden ze Szlaków Kulturowych Rady Europy.