Europejskie Dni Archeologii przybliżają historię zabytkowych znalezisk archeologicznych, jak również mają na celu zwiększenie świadomości potrzeby ich ochrony. Cieszymy się, że tak wiele polskich instytucji kultury, uczelni, organizacji włącza się w te obchody i oferuje bogaty program wydarzeń, a przede wszystkim – prezentuje swoje zbiory i dokonania. Zapraszam wszystkich do poznawania naszej historii i odkrywania zabytków dziedzictwa archeologicznego – powiedział wicepremier Piotr Gliński, zachęcając do skorzystania z propozycji przygotowanych z okazji Europejskich Dni Archeologii.

Europejski Dni Archeologii obchodzone są od 2010 roku. Początkowo były one organizowane jedynie na terenie Francji i koordynowane przez Narodowy Instytut Badań Archeologicznych (INRAP), pod egidą tamtejszego Ministerstwa Kultury. Od 2019 roku inicjatywa objęła pozostałą część Europy, w tym również Polskę. W 2022 roku będzie w niej uczestniczyło 21 krajów ze starego kontynentu. Koordynację obchodów Europejskich Dni Archeologii w Polsce powierzono Narodowemu Instytutowi Dziedzictwa.

Zabytki archeologiczne w Polsce

Dziedzictwo archeologiczne stanowi ważną część dziedzictwa kulturowego i jest źródłem wiedzy o dziejach człowieka. Dzieli się je na zabytki ruchome i nieruchome, które nazywane są stanowiskami archeologicznymi. Badania archeologiczne mają na celu określenie funkcji, chronologii i zasięgu znalezisk. Są one uznawane za otwarty katalog stale podlegający uzupełnianiu, uszczegółowianiu i weryfikacji za pomocą nowych ustaleń naukowych i odkryć.

Na terenie Polski do chwili obecnej ewidencji zostało poddanych ponad 469 000 nieruchomych zabytków archeologicznych. Ich zdecydowana większość zarejestrowana została w ramach realizacji ogólnopolskiego programu Archeologiczne Zdjęcie Polski. Na koniec maja 2022 roku do rejestru wpisanych było 7 808 stanowisk.

Za zabytki o szczególnym znaczeniu dla kultury uznano m.in. Rezerwat archeologiczny w Biskupinie, neolityczne kopalnie krzemienia w Krzemionkach k. Ostrowca Świętokrzyskiego czy Ostrów Lednicki. Wszystkie z wymienionych zostały uznane za Pomnik Historii. Z kolei Krzemionkowski region pradziejowego górnictwa krzemienia pasiastego trafił w 2019 roku na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Archeologiczne Zdjęcie Polski - nowe technologie w służbie archeologów

Archeologiczne Zdjęcie Polski to podstawa wojewódzkiej i krajowej ewidencji zabytków archeologicznych. AZP zapoczątkowano pod koniec lat 70. XX w. Jego założeniem było rozpoznanie dziedzictwa archeologicznego na terenie całego kraju. Obecnie znamy ponad 90% powierzchni Polski. W wyniku prowadzonych badań powierzchniowych na mapy nanoszono odkryte stanowiska archeologiczne, wypełniano dla nich karty ewidencyjne oraz tworzono różnego rodzaju dokumentację opisową, rysunkową i fotograficzną.

Program AZP+ to nowy sposób dokumentowania i monitorowania dziedzictwa archeologicznego przy użyciu najnowocześniejszych technologii, nad którym pracuje Narodowy Instytut Dziedzictwa. AZP+ wykorzystuje współczesne możliwości związane z dostępem do danych przestrzennych i teledetekcyjnych, rozwojem badań nieinwazyjnych w Polsce, aby zapewnić dane dla służb konserwatorskich i archeologów.

Ochrona zabytków archeologicznych - Program Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Celem programu MKiDN Ochrona zabytków archeologicznych, którego operatorem jest Narodowy Instytut Dziedzictwa, jest ochrona dziedzictwa archeologicznego poprzez wspieranie kluczowych dla tego obszaru zadań, obejmujących rozpoznanie i dokumentację zasobów dziedzictwa archeologicznego oraz opracowanie i publikację wyników przeprowadzonych badań archeologicznych.

Strategicznym celem Programu jest świadoma i zrównoważona ochrona dziedzictwa archeologicznego, zgodna z normami międzynarodowymi, wskazanymi w Europejskiej konwencji o ochronie dziedzictwa archeologicznego (Konwencja Maltańska) i Międzynarodowej Karcie Ochrony i Zarządzania Dziedzictwem Archeologicznym ICOMOS (Karta Lozańska).

Portal Zabytek.pl

Zabytek.pl to serwis, który udostępnia informacje o polskich zabytkach wraz z ich opisami i treściami multimedialnymi: archiwalnymi i aktualnymi zdjęciami, skanami dokumentacji z krajowej ewidencji zabytków, modelami 3D obiektów, chmurami punktów, zdjęciami panoramicznymi, filmami dokumentalnymi oraz lokalizacją obiektów. Znaleźć w nim można lokalizację wszystkich stanowisk archeologicznych będących w ewidencji i rejestrze zabytków, część z nich ma także dokładny opis.

Serwis tworzony jest przez pracowników Narodowego Instytutu Dziedzictwa i współtworzony przez zarejestrowanych użytkowników. Po rejestracji i zalogowaniu w serwisie, użytkownicy mogą dodawać wykonane przez siebie zdjęcia i opisy, wytyczać szlaki wycieczek po zabytkach, dodawać obiekty do ulubionych oraz tworzyć notatki.

Atrakcyjne pod kątem popularyzacji zabytków czy planowania szlaków turystycznych są zakładki KOLEKCJE i WYCIECZKI. Pierwsza grupuje obiekty w odpowiednio przygotowanych kategoriach tematycznych. Druga umożliwia zarejestrowanym i zalogowanym użytkownikom stworzenie za pomocą serwisu propozycji wycieczek szlakiem zabytków. Wycieczki można konstruować z wykorzystaniem różnych środków lokomocji (rowerowa, piesza, samochód) oraz czasu jej trwania. Tak przygotowaną wycieczkę można opublikować na portalu, zapisać ją w formie pliku PDF lub z wykorzystaniem urządzenia mobilnego z GPS nawigować się między kolejnymi punktami szlaku.

Harmonogram wydarzeń w Polsce https://nid.pl/wp-content/uploads/2022/06/Wydarzenia-EDA-2022-w-Polsce.pdf