Inauguracja obchodów 100. rocznicy odkrycia zespołu pradziejowych kopalń krzemienia pasiastego w Krzemionkach
16.07.2022
„Za trzy dni minie dokładnie sto lat odkąd Jan Samsonowicz prowadził badania terenowe na obszarze historycznej wsi Krzemionki i natknął się na pozostałości narzędzi wykonanych z krzemienia pasiastego, należących do prehistorycznych górników pracujących w tamtejszych wyrobiskach. To niezwykłe odkrycie zapoczątkowało trwającą po dziś dzień intensywną eksplorację tego terenu, angażującą kilka pokoleń polskich archeologów” – napisał wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego, generalny konserwator zabytków dr Jarosław Sellin w liście odczytanym podczas inauguracji obchodów 100. rocznicy odkrycia zespołu pradziejowych kopalń krzemienia pasiastego, które odbyły się w Muzeum Historyczno-Archeologicznym w Ostrowcu Świętokrzyskim.
Wiceszef resortu kultury podkreślił w liście, że zespół neolitycznych kopalń krzemienia pasiastego jest zabytkiem archeologicznym o szczególnym znaczeniu.
Wyróżnia go nie tylko wielkość pola górniczego, ale i różnorodność form ochrony, począwszy od wpisu do rejestru zabytków, na listę Pomników Historii i listę Rezerwatów Przyrody, po Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, gdzie Krzemionki wraz z powiązanymi stanowiskami – neolityczną osadą górników w Ćmielowie oraz kopalniami Borownia i Korycizna – tworzą Krzemionkowski Region Pradziejowego Górnictwa Krzemienia Pasiastego – zwrócił uwagę Jarosław Sellin.
Generalny konserwator zabytków przypomniał, że od 2022 r. Muzeum Historyczno-Archeologiczne w Ostrowcu Świętokrzyskim, które od przeszło czterdziestu lat sprawuje opiekę nad unikatowym zabytkiem, jest współfinansowane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Jestem przekonany, że ukształtowany przez pradziejową działalność wydobywczą krajobraz kryje w sobie jeszcze niejedną tajemnicę związaną z aktywnością człowieka. Proszę przyjąć wyrazy uznania dla wszystkich, którzy przyczynili się do organizacji dzisiejszych obchodów. Życzę wielu intensywnych wrażeń podczas uczestniczenia w tak bogatym programie uroczystości – podsumował wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego.
O obchodach
W dniach 16-24 lipca Muzeum Historyczno-Archeologiczne w Ostrowcu Świętokrzyskim organizuje obchody 100. rocznicy odkrycia zespołu pradziejowych kopalń krzemienia pasiastego w Krzemionkach. W obchodach wezmą udział archeolodzy, konserwatorzy zabytków górniczych, geolodzy, przyrodnicy oraz miłośnicy pradziejów, którzy wspierali działania mające na celu zachowanie i umiejętne udostępnienie unikalnego zabytku archeologicznego.
W ramach pikniku „Krzemionkowskie Spotkania z Epoką Kamienia” odbędą się prezentacje i warsztaty związane z epoką kamienia i wczesną epoką brązu, a także laboratoria i pokazy popularnonaukowe. W programie przewidziano także inscenizację historyczną, promocję okolicznościowej monety NBP, pocztówki Poczty Polskiej, wydawnictw naukowych i popularnonaukowych, jak również wernisaż wystawy włoskiego fotografa pt. „Megality”.
Całość obchodów, które obejmą również Ostrowiecki Festiwal Kultury Prehistorycznej i Antycznej (w dniach 13-15 sierpnia) oraz wrześniową konferencję naukową, jest objęta Patronatem Honorowym Prezydenta RP oraz Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Krzemionki – rys historyczny
19 lipca 1922 roku geolog Jan Samsonowicz, prowadzący badania terenowe w Krzemionkach koło Ostrowca Świętokrzyskiego, zauważył lejowate zagłębienia, które okazały się być pozostałościami szybów prehistorycznych kopalń. Udało mu się zejść do kilku wyrobisk i odnaleźć wykonane z krzemienia i poroża narzędzia dawnych górników. O swoim odkryciu poinformował archeologa Stefana Krukowskiego, który zajmował się m.in. badaniem śladów pradziejowego górnictwa. Począwszy od pierwszych wykopalisk przeprowadzonych w Krzemionkach w 1925 roku przez Józefa Żurowskiego i jego asystenta Zygmunta Szmita, miejsce stało się obiektem badań prowadzonych przez kilka pokoleń polskich archeologów.
Obiekt archeologiczny rozporządzeniem Prezydenta RP z 8 września 1994 r. został uznany za Pomnik Historii „Krzemionki – kopalnie krzemienia z epoki neolitu”. Rok później Minister Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, ze względu na występujące na tym obszarze cenne walory przyrodnicze, ustanowił go rezerwatem przyrody pod nazwą „Krzemionki Opatowskie”. W efekcie ochroną objęto środowisko naturalne wraz z terenem neolitycznych kopalń krzemienia pasiastego, które jest jednym z największych w Europie pod względem wielkości pola górniczego.
W 2001 r., decyzją ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, Muzeum Historyczno-Archeologiczne zostało wpisane do Państwowego Rejestru Muzeów. W pierwszej dekadzie XXI w. MHA skupiło swoje działania na pracach archeologiczno-konserwatorskich w prahistorycznych wyrobiskach kopalń organizując jednocześnie działalność muzealną. Udostępniona została m.in. „Podziemna trasa turystyczna w neolitycznych kopalniach krzemienia pasiastego”. Projekt ten został doceniony i uhonorowany III nagrodą w Konkursie na Wydarzenie Muzealne Roku „Sybilla 2004”.
W 2019 roku Krzemionki wraz z powiązanymi stanowiskami (neolityczną osadą górników na Gawrońcu w Ćmielowie oraz kopalniami Borownia i Korycizna) zostały wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO jako Krzemionkowski Region Pradziejowego Górnictwa Krzemienia Pasiastego.
Od 1 stycznia 2022 r. Muzeum Historyczno-Archeologicznego w Ostrowcu Świętokrzyskim jest współprowadzone przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Powiat Ostrowiecki.