Wicepremier Gliński zaznaczył, organy mają ponad 7600 piszczałek, z których najdłuższa ma prawie 10 m długości, a najmniejsza 7 mm. Instrument został zbudowany z ponad miliona części rozłożonych na czterech poziomach. Podkreślił, że wartość całego projektu to ponad 20 mln zł.

Program dzisiejszego koncertu pozwala oczekiwać mistrzowskich interpretacji, angażujących intelektualnie, emocjonalnie i duchowo. Gwarantem tego są znakomici artyści - charyzmatyczna łotewska organistka Iveta Apkalna i Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia pod batutą Esa-Pekki Salonena – ocenił prof. Gliński.

Minister kultury i dziedzictwa narodowego zauważył, że wykonana podczas koncertu barwna opowieść IV Symfonii wybitnego kompozytora, Witolda Lutosławskiego wybrzmiewa w NOSPR prawie dokładnie w Jego 110. rocznicę urodzin oraz 30 lat od prawykonania dzieła.

Dzieło powstało na zamówienie Los Angeles Philharmonic Orchestra, w czym swój niebagatelny udział miał Maestro Esa Pekka Salonen, wybitny dyrygent fiński, kompozytor, laureat wielu prestiżowych, międzynarodowych nagród muzycznych i bez wątpienia znamienity ambasador twórczości Witolda Lutosławskiego oraz muzyki polskiej na świecie. Światowa premiera jego własnej kompozycji Sinfonia concertante na organy i orkiestrę, zamówionej specjalnie na tę okazję, czyni ten wieczór wyjątkowym – przypomniał wicepremier.

Minister kultury i dziedzictwa narodowego skierował podziękowania do wszystkich zaangażowanych w projekt.

Dzisiejsze święto stanowi doskonałą okazję, aby skierować podziękowania i docenić ogromną rolę wszystkich, których codzienny wysiłek, pasja oraz zaangażowanie sprawiły, iż możemy doświadczać piękna i odkrywać sens pojęcia syntezy. Chylę czoła przed autorem koncepcji organów NOSPR, organologiem i nestorem polskich organistów, prof. Julianem Gembalskim, głównym ich budowniczym Antonem Škrablem oraz architektem siedziby NOSPR, Tomaszem Koniorem. Dziękuję za wkład w rozwój polskiej kultury muzycznej inicjatorce budowy organów, wieloletniej dyrektor naczelnej i artystycznej Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia, Joannie Wnuk - Nazarowej, a także obecnie kierującej instytucją dyrektor Ewie Bogusz-Moore wraz z Zespołem, którzy dopełnili podjętego dzieła – powiedział profesor Piotr Gliński

Wicepremier wyraził satysfakcję, że instytucja, poszerzając katalog swoich możliwości oraz kontynuując doskonałe tradycje wykonawcze, promuje dziedzictwo muzyki polskiej.

Inauguracji organów towarzyszyła światowa premiera „Sinfonia concertante na organy i orkiestrę” – utworu Esy-Pekki Salonena, fińskiego kompozytora i dyrygenta, który po raz pierwszy wystąpił na estradzie NOSPR i osobiście poprowadził orkiestrę. Partię solową na organach wykonała pochodząca z Łotwy Iveta Apkalna. Ponadto w programie koncertu znalazła się IV Symfonia Witolda Lutosławskiego oraz suita z baletu „Cudowny Mandaryn” op. 19 Béli Bartoka.

Maestro Esa-Pekki Salonen za wybitne zasługi dla popularyzacji twórczości Witolda Lutosławskiego na świecie, ze specjalnym uwzględnieniem serii koncertów symfonicznych i kameralnych, filmów i sesji naukowych pn. Woven Words. Music begins where words end, został odznaczony Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

Organy w NOSPR

Projekt „Budowa organów koncertowych oraz zakup instrumentów i niezbędnego wyposażenia dla NOSPR” był realizowany w latach 2014-2023, a jego całkowity koszt wyniósł ponad 20 mln zł, z czego 16 807 475 zł zostały przekazane ze środków UE będących w dyspozycji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Budowa organów została zaplanowana już na etapie koncepcji budowy nowej siedziby Orkiestry i była uzupełnieniem projektu „Budowa siedziby NOSPR w Katowicach” realizowanego w ramach POIiŚ w latach 2007-2013.

Organy piszczałkowe NOSPR o 105 głosach są jednym z największych instrumentów koncertowych tego rodzaju w Europie. Instrument składa się z ponad 7,6 tys. piszczałek (2 211 drewnianych i 5 449 metalowych), z których najdłuższa ma prawie 10 m długości, a najmniejsza 7 milimetrów. Instrument został zbudowany z ponad miliona części rozłożonych na czterech poziomach. Mierzy ponad 13 m wysokości, 9 m szerokości oraz 6 m głębokości, co oznacza, że ma objętość porównywalną do piętrowego domu o powierzchni ponad 150 m2. Autorem koncepcji organów NOSPR jest prof. Julian Gembalski.

Wykonawcy

Esa-Pekka Salonen – kompozytor, dyrygent, dyrektor muzyczny San Francisco Symphony; dyrygent honorowy Philharmonia Orchestra (w latach 2008–2021 pierwszy dyrygent i doradca artystyczny), Los Angeles Philharmonic (w latach 1992–2009 dyrektor muzyczny) i Orkiestry Symfonicznej Szwedzkiego Radia.

Obecnie, w ramach projektu Multiverse Esa-Pekka Salonen, pełni rezydencję artystyczną jako kompozytor i dyrygent w Elbphilharmonie. Jest współzałożycielem Baltic Sea Festival (w latach 2003–2018 pełniącym funkcję jego dyrektora artystycznego), podczas którego występują osobowości świata muzycznego promujące świadomość ekologiczną wśród krajów nadbałtyckich.

Artysta ma w swoim dorobku liczne nagrania dla Deutsche Grammophon, Decca i Sony. Wśród nich znalazł się zestaw płyt zawierających komplet Symfonii Lutosławskiego. W trakcie trwania Roku Lutosławskiego dyrygował jego utworami w wielu krajach na całym świecie.

Esa-Pekka Salonen został uhonorowany wieloma nagrodami, odznaczeniami i tytułami, wśród których można wyróżnić m.in.: nagrodę w ramach Międzynarodowej Trybuny Kompozytorów UNESCO (1992), Royal Philharmonic Society Awards (1995, 1997), medal Litteris et Artibus wręczony przez króla Szwecji (1996), Order Sztuki i Literatury w randze Oficera przyznany przez rząd francuski (1998), odznaczenia Orderu Lwa Finlandii (Pro Finlandia Medal, Krzyż Komandorski I klasy), odznaczenie w randze Komandora Orderu Imperium Brytyjskiego, tytuł Muzyka Roku 2006 przyznany przez magazyn Musical America, nominację na członka honorowego Amerykańskiej Akademii Sztuk i Nauk (2010), Grawemeyer Award for Music Composition za Koncert skrzypcowy (2012), Michael Ludwig Nemmers Prize in Music Composition (2014), Złoty Medal „Zasłużony kulturze Gloria Artis”. Dotychczas otrzymał siedem tytułów doktora honoris causa przyznanych w czterech krajach.

Iveta Apkalna – łotewska organistka, uznawana za jedną z najbardziej charyzmatycznych instrumentalistek o międzynarodowej renomie.

Zadebiutowała w 2007 r. z Berliner Philharmoniker pod dyrekcją Claudia Abbado. W swoim bogatym dorobku artystycznym ma liczne koncerty z czołowymi orkiestrami na całym świecie, wśród których można wyróżnić m.in.: Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks, Royal Concertgebouw Orchestra, Los Angeles Philharmonic, Royal Stockholm Philharmonic Orchestra, Cleveland Orchestra, Orchestra dell’Accademia Nazionale di Santa Cecilia. Współpracowała z wybitnymi dyrygentami, takimi jak: Mariss Jansons, Marek Janowski, Kent Nagano, Thomas Hengelbrock, Gustavo Dudamel, Antonio Pappano czy Andris Nelsons.

Od 2017 r. stale współpracuje z Elbphilharmonie w Hamburgu, gdzie – w ramach inauguracji działalności sali koncertowej – dokonała dwóch światowych prawykonań utworów: „Triptychon und Spruch in memoriam Hans Henny” Jahnn W. Rihma z NDR Elbphilharmonie pod dyrekcją Thomasa Hengelbrocka i „ARCHE” J. Widmanna z Philharmonisches Staatsorchester Hamburg pod batutą Kenta Nagano. W 2018 r., nakładem wytwórni fonograficznej Berlin Classics, ukazał się jej album Light & Dark, będący pierwszą płytą solową nagraną w Elbphilharmonie na organach zbudowanych przez firmę Johannesa Klaisa z Bonn.

Otrzymała wiele nagród (m.in. Łotewską Nagrodę Muzyczną w 2018 i 2020 r., ECHO Klassik w 2005 r.) oraz odznaczeń i tytułów przyznanych przez łotewskie władze państwowe (m.in. Order Trzech Gwiazd, tytuł ambasadora kultury i nagrodę specjalną wręczoną przez ministra kultury).

Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia

W 1935 r. zespół utworzył i prowadził do 1939 dyrygent Grzegorz Fitelberg. Po II wojnie światowej, w marcu 1945, orkiestra została reaktywowana w Katowicach przez Witolda Rowickiego. W roku 1947 dyrekcję artystyczną objął ponownie Grzegorz Fitelberg, a zespół przyjął nazwę Wielka Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia.

W kolejnych dekadach zespół sukcesywnie wzmacniał swoją międzynarodową renomę, występując w najważniejszych salach koncertowych świata i współpracując z największymi artystami naszych czasów, w tym z Leonardem Bernsteinem, Marthą Argerich, Plácido Domingo czy Arturem Rubinsteinem. Prawykonania swoich utworów powierzali orkiestrze m.in. Witold Lutosławski, Wojciech Kilar, Henryk Mikołaj Górecki i Krzysztof Penderecki, a płyty NOSPR wydawane były przez renomowane wytwórnie. Na przestrzeni lat orkiestrą kierowali znakomici dyrygenci, m.in. Jan Krenz, Kazimierz Kord, Tadeusz Strugała, Jerzy Maksymiuk, Gabriel Chmura, Jacek Kaspszyk i Alexander Liebreich.

W latach 1983–2000 dyrektorem NOSPR był Antoni Wit. W 1999 roku orkiestra, w uznaniu zasług otrzymała nazwę Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia. Od 2000 do 2018 funkcję dyrektora naczelnego i programowego pełniła Joanna Wnuk-Nazarowa.

W październiku 2014 miała miejsce inauguracja nowej siedziby NOSPR. W koncercie oraz Festiwalu Otwarcia udział wzięli m.in. Krystian Zimerman, Piotr Anderszewski, Piotr Beczała, Wiener Philharmoniker czy London Symphony Orchestra.

Od 2018 roku funkcję dyrektora pełni Ewa Bogusz-Moore. W 2019 roku NOSPR dołączył do elitarnego grona European Concert Hall Organization. To jedyna polska orkiestra, która znajduję się w tej grupie wraz z 20 innymi najsławniejszymi muzycznymi instytucjami w Europie.

NOSPR jest organizatorem Festiwalu Prawykonań Polska muzyka najnowsza, Festiwalu Katowice Kultura Natura oraz Międzynarodowego Konkursu Muzycznego im. Karola Szymanowskiego, obejmującego pięć kategorii: fortepian, skrzypce, śpiew, kwartet smyczkowy i kompozycję.