Podczas wydarzenia ogłoszono konkurs „Nikt nie ma większej miłości od tej, gdy ktoś życie swoje oddaje...” dla uczniów szkół podstawowych i średnich oraz zaprezentowano publikację „Biografie Sprawiedliwych”, zawierającą 90 biogramów osób, które w czasie II wojny światowej udzieliły pomocy osobom narodowości żydowskiej. Działania Archiwów Państwowych wpisują się w wydarzenia towarzyszące obchodom beatyfikacji rodziny Ulmów.

Minister kultury i dziedzictwa narodowego podkreślił, że rodzina Ulmów jest symbolem Polski sprawiedliwej. Zaznaczył, że historia tej rodziny początkowo nie była znana, a zmieniło się to dzięki powstaniu Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej, a także dzięki licznym działaniom podejmowanym przez instytucje kultury, takie jak Instytut Pileckiego czy Archiwa Państwowe.

Każda wspólnota musi dbać o swoją tożsamość, a ona nie przetrwa bez transmisji międzypokoleniowej. Pamięć o najważniejszych wydarzeniach z historii, a także członkach wspólnoty, którzy często zdawali egzamin z najwyższych wymagań wobec człowieczeństwa, jest niezwykle ważna. Ona hierarchizuje sprawy i pokazuje to, co jest naprawdę ważne, dzięki czemu możemy trwać, rozwijać się i być niepodległym, suwerennym bytem wspólnotowym, ale także jednostkowym – mówił prof. Piotr Gliński podczas konferencji.

Szef resortu kultury zwrócił uwagę, że ogłaszany przez Archiwa Państwowe konkurs, skierowany do uczniów szkół podstawowych i średnich, wpisuje się w wydarzenia towarzyszące beatyfikacji rodziny Ulmów.

Uczniowie w oparciu o pamięć rodzinną będą przygotowywali prace z aspektem analizy naukowej dotyczącej historii polskich Sprawiedliwych. Ten konkurs służy odkrywaniu własnych narracji rodzinnych, a tym samym poszerzaniu obszaru archiwów rodzinnych. To jest pamięć Polaków dotycząca tego, co w czasie wojny przeżyli ich rodzice, dziadkowie czy pradziadkowie – zaznaczył minister kultury.

Minister kultury i dziedzictwa narodowego podkreślił, że Archiwa Państwowe realizują wiele programów odkrywających zbiory lokalnych społeczności lub konkretnych rodzin.

Właśnie tego dotyczy projekt „Archiwa Rodzinne”, którego trzeci etap będzie obejmował „Archiwa Rodzinne Sprawiedliwych”, często nieznanych, nieuhonorowanych przez Instytut Yad Vashem. Podobny program prowadzi także Instytut Pileckiego. Każda wspólnota ma obowiązek wskazywania tych najbardziej heroicznych postaci w swojej historii – przekazał szef resortu kultury.

Prof. Piotr Gliński zwrócił uwagę, że ogłaszane dziś działania, podejmowane przez Archiwa Państwowe we współpracy z Ministerstwem Edukacji i Nauki oraz Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu pod patronatem Prezydenta RP Andrzeja Dudy, są niezwykle ważne ze względu na ich edukacyjny, świadomościowy czy też tożsamościowy charakter. Poinformował, że konkurs „Nikt nie ma większej miłości od tej, gdy ktoś życie swoje oddaje...” jest związany ze zbiorową publikacją pracowników polskich archiwów państwowych, zawierającą biografie Sprawiedliwych.

Społeczna funkcja archiwów, związana z archiwizowaniem narracji lokalnych i rodzinnych, jest niezbędna, by były to instytucje żywe i potrzebne społeczeństwu w wymiarze pamięci i edukacji. Musimy edukować przyszłe pokolenia o sprawach, od których zależy przyszłość naszej wspólnoty – podsumował minister kultury i dziedzictwa narodowego.

Konkurs „Nikt nie ma większej miłości od tej, gdy ktoś życie swoje oddaje...”

Konkurs jest skierowany do uczniów szkół podstawowych i średnich. Uczestnicy będą mieli za zadanie przygotowanie tekstu z elementami pracy badawczej na temat historii rodziny Ulmów lub własnej rodziny pomagającej Żydom w czasie II wojny światowej, opracowanego na podstawie m.in. rozmów (wywiadów) z rodziną, kwerendy w archiwum rodzinnym oraz w archiwach państwowych.

Celem konkursu jest przybliżenie postaci Józefa i Wiktorii Ulmów oraz ich dzieci, a także innych osób, które wykazały się bohaterską postawą i wyjątkową odwagą poprzez ratowanie swoich żydowskich sąsiadów. Założeniem konkursu jest też zainteresowanie młodych ludzi zdobywaniem wiedzy o trudnej rzeczywistości okupacyjnej w Polsce i pomocy Żydom w czasie II wojny światowej.

Współorganizatorem konkursu jest Ministerstwo Edukacji i Nauki. Prace konkursowe należy przesyłać do 31 grudnia 2023 roku na adres: ndap@archiwa.gov.pl.

Publikacja „Biografie Sprawiedliwych”

Książka zawiera 90 biogramów osób, które udzieliły pomocy osobom narodowości żydowskiej. Biogramy zostały opracowane przez pracowników Archiwów Państwowych, głównie w oparciu o zasoby archiwalne przechowywane w tych instytucjach. Do przygotowania publikacji zaproszono autorów z 15 Archiwów Państwowych, działających w: Bydgoszczy, Częstochowie, Kaliszu, Katowicach, Kielcach, Lublinie, Łodzi, Opolu, Piotrkowie Trybunalskim, Płocku, Poznaniu, Przemyślu, Radomiu, Warszawie i Zamościu.

Celem autorów opracowania było pokazanie wybranych postaci, często zupełnie nieznanych i odnotowanych jedynie w dokumentach archiwalnych, aby przybliżyć okoliczności dramatycznych wydarzeń i przeżyć z perspektywy zwykłych obywateli. Książka porusza zagadnienie pomocy Żydom podczas II wojny światowej, ukazując jednocześnie dotychczasowy wkład Archiwów Państwowych w dokumentowanie tej tematyki.

Poprzez organizację konkursu i promocję publikacji Archiwa Państwowe inicjują również trzecią edycję programu „Archiwa Rodzinne” pod nazwą „Archiwa Rodzinne Sprawiedliwych”, który w najbliższych miesiącach będą kontynuowały Archiwa Państwowe w całej Polsce.