Świątynia ta stanowi jedenz najwybitniejszych przykładów architektury sakralnej na terenie województwa łódzkiego, a w jej architekturze czytelne są kolejne fazy rozwoju świątyni – od gotyku, poprzez fazę renesansową i barokową, aż do klasycystycznej.

Stare Miasto Łowicz posiadało własną parafię pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny. Ustanowienie stałej siedziby arcybiskupiej spowodowało, że ten kościół w 1433 r. został podniesiony do godności kolegiaty. Ok. poł. XV w. podjęto budowę nowego kościoła kolegiackiego – powstała budowla ceglana o trójbocznie zamkniętym prezbiterium mieszczącym stalle kanonickie. Pierwsza budowla gotycka spłonęła w 1525 r., jednak odbudowano ją już rok po pożarze. Druga ufundowana została w 1580. W latach 20. XVII w. podjęto całkowitą przebudowę kościoła. Prace przerwał pożar w 1628 r., a ten z 1652 wymusił gruntowną przebudowę. W XVIII w. przebudowano kilka kaplic. Ostatnią zmianą była przebudowa na dzwonnicę bramy wjazdowej.

Kolegiata jest miejscem pochówku dwunastu arcybiskupów gnieźnieńskich i prymasów Polski. Świątynia uległa zniszczeniom w czasie bitwy nad Bzurą w 1939. 25 marca 1992 papież Jan Paweł II erygował diecezję łowicką, podnosząc kolegiatę łowicką do godności katedry, a w 1999 nadał jej tytuł Bazyliki Mniejszej.

W 2021 r. MKiDN przyznało dotację z programu „Ochrona zabytków” na prace konserwatorskie, budowlane i archeologiczne przy fundamentach katedry łowickiej i wykonanie odwodnienia objektu. 

Stary Rynek 24/30
99-400 Łowicz
https://zabytek.pl/pl/obiekty/lowicz-lowicz-bazylika-katedralna-dawna-kolegiata-prymasowska 

Klasztor obronny z kościołem, zabudowaniami i ich reliktami oraz obwarowaniami i terenem dawnych ogrodów to jeden z bardziej nobliwych i najcenniejszych polskich zabytków o wysokiej randze artystycznej oraz wartościach historycznych i naukowych. Obok Jędrzejowa, Koprzywnicy i Wąchocka, należy do grupy XII-wiecznych małopolskich opactw będących bezpośrednimi filiami francuskiego klasztoru cysterskiego w Morimond. Sulejów jest jedynym cysterskim opactwem warownym na terenie Polski dobrze zachowanymi klasztornymi obwarowaniami późnośredniowiecznymi. Szczególną wartość artystyczną przedstawia kościół klasztorny pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny i św. Tomasza Kantuaryjskiego. Świątynia jest doskonałym przykładem przejścia stylu późnoromańskiego, utrwalonego w detalu architektonicznym i rzeźbie w styl wczesnogotycki, przejawiający się w zastosowaniu sklepienia krzyżowo-żebrowego. Skromne wnętrze kościoła uzupełniają nowożytne marmurowe i alabastrowe ołtarze, prospekt organowy, ambona i stalle.

ul. Opacka 13
97-330 Sulejów
https://zabytek.pl/pl/obiekty/sulejow-sulejow-zespol-opactwa-cystersow-2 

Ośrodek wyróżnia przenikanie się obiektów poprzemysłowych ze zwartą zabudową mieszkaniową i rezydencjonalną. Unikatowe są również zbudowane przez fabrykantów duże zespoły budowlane, w skład których wchodzą fabryki, rezydencje właścicieli i domy dla robotników. W mieście znajduje się wiele cennych pod względem artystycznym i różnorodnych budynków poprzemysłowych, a także okazały, wartościowy zespół architektury mieszczańskiej. Istotnym walorem założenia jest autentyzm: w dużym stopniu zachowały się elementy rozplanowania urbanistycznego z doby Królestwa Polskiego, a w budynkach – liczne wystroje elewacji oraz wnętrza. Ważnymi wydarzeniami w dziejach Łodzi była budowa zakładów przemysłowych przez trzech największych fabrykantów: Ludwika Geyera (od 1835), Karola Wilhelma Scheiblera (od 1855) oraz Izraela Poznańskiego (od 1872). Najintensywniejszy rozwój ośrodka przemysłowego nastąpił pomiędzy latami 70. XIX w. a wybuchem I wojny światowej. Miasto zamieszkiwali przedstawiciele różnych narodowości, m.in.: Polacy, Niemcy, Żydzi i Rosjanie.

MKiDN wsparło z pozostających w dyspozycji resortu funduszy unijnych oraz środków budżetowych rewitalizację, modernizację i poprawę infrastruktury zabytkowego Pałacu Poznańskich (13,5 mln zł w latach 2017-2020), modernizację infrastruktury i prace konserwatorskie zabytkowej Białej Fabryki Ludwika Geyera wraz z jej otoczeniem historycznym – siedziby Centralnego Muzeum Włókiennictwa w Łodzi (8,9 mln zł w latach 2017-2022), modernizację budynków i pomieszczeń wraz z dziedzińcem Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi (14,6 mln zł w latach 2017-2021). Ponadto MKiDN przyznało w 2022 r. dotacje z programu „Ochrona zabytków” m.in. na konserwację i restaurację elewacji południowej wraz z wzmocnieniem konstrukcyjnym kaplicy grobowej rodziny Karola Scheiblera na Starym Cmentarzu oraz prace konserwatorskie w pomieszczeniu ekspozycyjnym tzw. Sali Arkadkowej Pałacu Izraela Poznańskiego, siedzibie Muzeum Miasta Łodzi.

https://zabytek.pl/pl/obiekty/lodz-lodz-wielokulturowy-krajobraz-miasta-przemyslowego 

Podłowicką Arkadię, romantyczno-sentymentalny park ukształtowany w stylu angielsko-chińskim, założyła Helena Radziwiłłowa w latach 1778–1821. Nadrzeczne pastwiska i lasy przekomponowano w parkowe wnętrza z rozległymi łąkami, stawem i pagórkiem, łącząc tradycje antyku i romantyzmu. Księżna zgromadziła w Arkadii kolekcję sztuki antycznej, która ściągała znawców. Obok nieistniejących już Powązek Izabeli Czartoryskiej i Mokotowa Izabeli Lubomirskiej, Arkadia jest jednym z niewielu ogrodów sentymentalno-romantycznych w Europie, który przetrwał w nieznacznie tylko zmienionej postaci.

W sąsiednim Nieborowie znajduje się barokowy zespół pałacowy wzniesiony w latach 1690–1699 dla prymasa Michała Stefana Radziejowskiego. Pałac z autentycznym układem i wyposażeniem wnętrz, ocalałymi zbiorami sztuki, biblioteką i archiwum jest jedną z najlepiej zachowanych rezydencji magnackich. Pod koniec XVIII w. Szymon Bogumił Zug zaprojektował towarzyszące pałacowi zabudowania, oddzielone od Arkadii kanałem.

Muzeum w Nieborowie i Arkadii jest Oddziałem Muzeum Narodowego w Warszawie – państwowej instytucji kultury finansowanej z budżetu MKiDN.  MKiDN przeznaczyło 7,5 mln zł z budżetu państwa na modernizację ogrodzenia Zespołu Pałacowo-Ogrodowego w Nieborowie.

Od czerwca 2022 r. w Pałacu Radziwiłłów w Muzeum w Nieborowie i Arkadii udostępniono zwiedzającym nową ekspozycję stałą. Na wystawie pokazane zostaną przedmioty pochodzące z dawnych siedzib radziwiłłowskich, położonych na terenach dzisiejszej Białorusi, Litwy, Ukrainy oraz Polski i Niemiec. Po raz pierwszy szerszej publiczności zaprezentowany zostanie wyjątkowy zbiór porcelany z Korca i Baranówki, pochodzący z kolekcji książąt Radziwiłłów z Balic oraz XVI - wieczna zbroja i naczółek konia pochodzące z zamku nieświeskiego. Prezentowane na wystawie obiekty pochodzą z kolekcji Fundacji Trzy Trąby, kolekcji Pana Macieja Radziwiłła, kolekcji Pana Andrzeja Wasilewskiego oraz kolekcji Pana Sylwestra Rudnika.

Lipowa 35
99-416 Nieborów
http://www.nieborow.art.pl/

Świątynia w Tumie jest zabytkiem o szczególnym znaczeniu dla kultury i dziedzictwa polskiego. Należy do najważniejszych realizacji w stylu romańskim oraz związana jest z doniosłymi wydarzeniami z historii Polski.

jest największą zachowaną świątynią romańską w Polsce powstałą w XII w. Szczególna wartość budowli tkwi w wystroju i wyposażeniu wnętrza. Pierwszoplanowe miejsce w historii plastyki romańskiej zajmuje bogato rzeźbiony portal północny, najstarszy i najwybitniejszy obok realizacji z opactwa w Czerwińsku i nieistniejącego już opactwa św. Wincentego na Ołbinie we Wrocławiu przykład rzeźby portalowej w Polsce. Tumski portal powstał w latach 70. XII w. Kolejnym unikatem są XII-wieczne polichromie z absydy zachodniej. Pod względem rozmiarów jest to największe zachowane malowidło romańskie w Polsce. Wyjątkowa jest także jego apokaliptyczna tematyka sięgająca tradycji malarstwa karolińskiego. Do skarbów świątyni należą cenne zabytki ruchome: kamienny fragment, prawdopodobnie części ołtarza z XII w. z płaskorzeźbionym przestawieniem Chrystusa Pantokratora, jeden z najstarszych w Polsce kielichów z pateną z motywem Manus Dei, srebrny krzyż z 2–3 ćw. XII w., i pierścień arcybiskupi (?) z ametystem.

Tum 9
99-122  Tum
https://zabytek.pl/pl/obiekty/tum-zespol-archikolegiaty-pod-wezwaniem-najswietszej-maryi 

Drewniana świątynia została wzniesiona w latach 1550-1553 z fundacji Wojciecha Rawicz Boguskiego, starosty stromeckiego, podskarbiego majątków królowej Bony. Kościół jest pięknie usytuowany na wzgórzu, nad stawami, ale dopiero wnętrze zapiera dech w piersiach – na ścianach i stropie zachowały się renesansowe malowidła w niezwykle żywych barwach, które z całą pewnością wykonał wielkiej klasy twórca. Są tu także trzy gotyckie rzeźbione ołtarze, a główny to dzieło znanego warszawskiego artysty Jana Jantasa – na tylnej stronie tego ołtarza widnieje napis: Jantas fecit (Janas zrobił) i data – 1558 rok. Być może ten artysta był także twórcą owych wspaniałych polichromii.

Garłów 14
96-200 Rawa Mazowiecka
https://zabytek.pl/pl/obiekty/boguszyce-kosciol-parafialny-pw-sw-stanislawa 

Ruiny średniowiecznego zamku w Bolesławcu znajdują się na wzgórzu, w malowniczym krajobrazie doliny rzeki Prosny. Wzniesiono go w 1. połowie XIV w. To najprawdopodobniej pierwszy z zamków, strzegących ówczesnych granic Polski, ufundowany przez Kazimierza Wielkiego. W XVII w. na polecenie starosty Kacpra Denhoffa całość przebudowano. Stworzono wówczas rezydencję barokową, a na specjalnie usypanej części wzgórza założono ogród w stylu włoskim. Niestety w 1704 r. budynki rezydencji zostały wysadzone przez wojska szwedzkie. Do dziś pozostały mury, resztka wieży nad bramą i wieża obronna.

ul. Kilińskiego 27
98-430 Bolesławiec
https://zabytek.pl/pl/obiekty/boleslawiec-ruiny-zamku 

Ten zamek wybudowano na zamówienie Macieja Drzewieckiego, sekretarza królewskiego i arcybiskupa gnieźnieńskiego, doradcy najpierw Jana Olbrachta, a następnie Zygmunta Starego, którego dyplom elekcyjny arcybiskup podpisał. Maciej Drzewiecki był uczniem Filipa Kallimacha, wielkiego włoskiego humanisty. Na zlecenie arcybiskupa Drzewieckiego wykonano pierwszy polski ekslibris. Zamek w Drzewicy pełnił funkcję osobistej rezydencji arcybiskupa. To jeden z niewielu zachowanych przykładów architektury rezydencjonalnej gotycko-renesansowej w regionie łódzkim. Formą nawiązuje do średniowiecznych kaszteli, ale cechuje się renesansowymi elementami dekoracyjnymi.

ul. Sikorskiego 1
26-340 Drzewica
https://zabytek.pl/pl/obiekty/drzewica-ruiny-zamku 

Wieś Grębień od XIII w. należała do arcybiskupów gnieźnieńskich. Drewniany kościół zbudowano tam dwa wieki później. Z tego samego okresu pochodzi bogata renesansowa polichromia, zapełniająca ściany wnętrza i strop kościoła. Na szczególną uwagę zasługują nowatorskie jak na owe czasy świeckie motywy malowidła na sklepieniu kościoła, m.in. orzeł jagielloński i postacie grajków: dworskiego oraz plebejskiego w strojach z epoki, poza tym są tu wizerunki zaśnięcia NMP, św. Anny Samotrzeciej i św. Jadwigi Śląskiej.

Grębień 43
98-335 Grębień
https://zabytek.pl/pl/obiekty/grebien-kosciol-filialny-pw-sw-jadwigi-i-sw-trojcy-ob-pw-s 

To słynne letnisko mieszkańców Łodzi zostało założone w dobrach Janusza Szwejcera według planu Antoniego Jawornickiego z 1927 r. Projektowano je zgodnie z ideą miast-ogrodów Ebenezera Howarda. W sosnowym lesie powstało, na wzór szwajcarski, ok. 90 drewnianych domów letniskowych. Budowano je przeważnie w stylu dworkowym lub tak wówczas modnym i nowoczesnym modernizmie. Był to prawdziwy wypoczynkowy kurort z plażami, kortami tenisowymi, restauracjami, kawiarniami i dansingami . Zachowane w różnym stopniu budynki są często wybitnymi dziełami architektury. Stanowią ewenement na skalę daleko wykraczającą poza Polskę. 

https://lask.naszemiasto.pl/tu-warto-sie-wybrac-w-naszym-regionie-miasteczko-w-lesie/ar/c1-8280350

To jedno z najstarszych polskich miast z bogatą, ponad 1000-letnią historią. Już od VI w. Łęczyca stanowiła ważny ośrodek władzy, być może była nawet stolicą państewka plemiennego. W Tumie (2 km od Łęczycy) odbywały się synody, które uważane są za początki polskiego parlamentaryzmu. Do dziś znakomicie zachował się układ przestrzenny tego średniowiecznego miasta z wieloma wspaniałymi zabytkami, m.in. odrestaurowanym zamkiem, rynkiem z ratuszem z końca XVIII w., kościołem parafialnym św. Andrzeja z dawną basztą miejską, kościołem i klasztorem bernardynów, dawnymi klasztorami: dominikanów (później więzieniem) i sióstr norbertanek (ob. urszulanek) oraz z zachowanym fragmentem murów obronnych. W bezpośrednim sąsiedztwie miasta znajduje się słynna bazylika i grodzisko w Tumie.

Centrum Informacji Turystycznej
ul. Zamkowa 1
99-100 Łęczyca
https://leczyca.info.pl/turystyka/informacja-turystyczna/  

Fragment tzw. imperium Scheiblera i Grohmana, największego wśród przedsiębiorstw włókienniczych w Królestwie Polskim, zajmującego ok. 14 procent powierzchni całego miasta. W trzech budynkach magazynowych z lat 1887-1910, w których mieściły się składy tkanin surowych i wykończonych, działa Art_Inkubator – łódzkie centrum kultury i przedsiębiorczości. Jeden z budynków to obiekt z najstarszą konstrukcją żelbetową w Polsce. Całość pieczołowicie odrestaurowano w latach 2012-2014, zachowując bardzo dużo historycznych elementów struktury budowlanej.

ul. Tymienieckiego 3
90-365 Łódź 
http://www.artinkubator.com/ 

Rezydencja królewska zbudowana została na przedmieściach Piotrkowa Trybunalskiego, nad rzeką Strawą, jako siedziba władcy oraz miejsce obrad sejmów. Źródła wspominają, że istniała tu drewniana budowla obronna, w której obradowały zgromadzenia rycerskie, a Władysław Jagiełło więził w niej dostojników krzyżackich pojmanych pod Grunwaldem. W 1511 r. Zygmunt Stary nakazał budowę rezydencji, która mogłaby lepiej służyć odbywającym się w mieście sejmom wielkim koronnym. Pracy budowlanej podjął się, przybyły z Węgier, Mistrz Benedykt, który pracował wcześniej na Wawelu. Dzięki niemu powstała dwubarwna, trójkondygnacyjna wieża (z cegły i piaskowca). Zamek stracił na znaczeniu z chwilą, gdy sejmy przeniosły się do Warszawy. Wewnątrz zachowały się jeszcze resztki płytek z czerwonego marmuru, bogato rzeźbione gotycko-renesansowe obramowania okien, drzwi i kominków. Obecnie mieści się tu Muzeum Regionalne.  

Plac Zamkowy 4
97-300 Piotrków Trybunalski
https://zabytek.pl/pl/obiekty/piotrkow-trybunalski-zamek-krolewski-ob-muzeum 

Pałac ten został wzniesiony prawdopodobnie przed rokiem 1617 na polecenie wojewody rawskiego Zygmunta Grudzińskiego. W XIX w. otoczono go parkiem, na terenie którego wzniesiono później ceglany kościół ewangelicko-augsburski.

Ta późnorenesansowa siedziba możnowładcy nawiązuje formą do wieży mieszkalnej.  Cechują ją elementy typowe dla włoskich rezydencji mieszkalnych –  takie jak loggie czy też boczne schody. Rezydencja w Poddębicach stanowi jeden z najcenniejszych tego typu obiektów w Polsce. Nad pałacem góruje 17-metrowa wieża, a od strony południowej, na elewacji, znajduje się zegar słoneczny oraz herb Wyssogota, którym pieczętował się ród Zakrzewskich, właścicieli majątku.

ul. Adama Mickiewicza 9/11
99-200 Poddębice
https://zabytek.pl/pl/obiekty/poddebice-palac-grudzinskich

Klasycystyczny dwór zbudowano tutaj w 1796 r. Przez lata budowla stanowiła własność rodziny Walewskich. Obecnie pełni funkcję Muzeum Wnętrz Dworskich. Jego wnętrza to przykład wystroju typowego dworu polskiego z XIX w. Znajdują się tu bogato wyposażone pomieszczenia, takie jak salon, jadalnia, gabinet i biblioteka. Eksponaty pochodzą z różnych dworów regionu sieradzkiego, a także z częściowo zachowanych zbiorów rodziny Walewskich, po których pozostał cenny zbiór portretów. Dwór otacza piękny park z aleją lipową i licznymi okazami starodrzewia, założony pod koniec XVIII w.

Tubądzin 31 A
98-285 Tubądzin
https://zabytek.pl/pl/obiekty/tubadzin-dwor 

Stanowi zwyczaj praktykowany w szczególny sposób od pokoleń przez mieszkańców Łowicza i okolic. Związany jest mocno z przestrzenią miasta oraz łowicką katedrą. Do charakterystycznych cech tego święta zaliczamy m.in. ubieranie się przez uczestników w odświętne stroje regionalne, budowa ołtarzy w stałych miejscach, przez ściśle określone grupy, jak również udział Miejsko-Strażackiej Orkiestry Dętej. Dzień Bożego Ciała to wyjątkowe wydarzenie w wielu tutejszych rodzinach – niektóre osoby od ponad 54 lat biorą udział w tych szczególnych uroczystościach, a noszenie chorągwi parafialnych jest dla nich wielkim honorem i ogromnym wyróżnieniem.