Podczas spotkania ministrowie kultury Czech, Polski, Słowacji i Węgier uhonorowali Międzynarodową Nagrodą Wyszehradzką za rok 2022 SoundCzech - czeską platformę muzyczną.

Podczas obrad ministrów kultury V4 w Bratysławie minister kultury i dziedzictwa narodowego podkreślił, że Polska jest krajem, który w szczególny sposób zdaje sobie sprawę z tego, że utrata dziedzictwa i różnorodności kulturowej jest często procesem nieodwracalnym.

Polska, w wyniku II wojny światowej, straciła ponad 500 tys. ruchomych dóbr kultury, a muzea zostały pozbawione 50% swoich kolekcji. Zniszczonych zostało również 70% polskich rękopisów i starodruków. Musimy pamiętać o tym, że większość tych zniszczeń była celowa i systemowa, dokonywana przez okupantów niemieckich i rosyjskich, aby zniszczyć tożsamość polskiego narodu. Mimo że minęło prawie 80 lat od zakończenia konfliktu, wciąż nie odzyskaliśmy znakomitej większości utraconych dóbr kultury – wskazał prof. Piotr Gliński.

Szef polskiego resortu kultury zaznaczył, że napaść Federacji Rosyjskiej na Ukrainę ma na celu nie tylko uzyskanie zdobyczy terytorialnych i eksterminację ludności, ale również anihilację  tożsamości niepodległego narodu – jego kultury i dziedzictwa.

Poprzez systemowe niszczenie kultury – materialnej i niematerialnej – Rosja chce zniszczyć korzenie ukraińskiej państwowości, zbiorowej pamięci i niepodległości. My, członkowie wspólnoty suwerennych i przywiązanych do pryncypiów wolności krajów Europy Środkowo-Wschodniej, stoimy po stronie Ukrainy, której miejsce jest przy nas, a nie po stronie Wschodu, jak to nieustannie próbowała narzucić Rosja. Owa wspólnota i unikalna wrażliwość na sprawiedliwość dziejową powinny być źródłem moralnego imperatywu pomocy w zachowaniu i odbudowie dziedzictwa Ukrainy – zauważył minister kultury i dziedzictwa narodowego.

Przypomniał, że w ubiegłym miesiącu zostało podpisane Memorandum o współpracy Polski i Ukrainy w zakresie inwentaryzacji strat obiektów architektury i archeologii wyrządzonych wskutek rosyjskiej inwazji. Wskazał, że projekt rozwija metodologię badań terenowych zgodną z najnowszymi osiągnięciami technologicznymi i pozwala na gromadzenie danych o obiektach dziedzictwa kulturowego, co ma kluczowe znaczenie w kontekście ich przyszłego odzyskiwania i odbudowy.

Polski minister kultury i dziedzictwa narodowego zwrócił uwagę, że w ostatnich latach byliśmy świadkami zatrważających obrazów pochłanianych przez ogień ważnych obiektów kultury, takich jak Muzeum Narodowe w Rio de Janeiro (w 2018 r.), katedra Notre Dame w Paryżu (w 2019 r.), oraz Bańska Szczawnica (w marcu 2023 r.) – słowacka perła dziedzictwa i tożsamości narodowej, wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Te wydarzenia stanowią każdorazowo sygnał ostrzegawczy i przypominają o tym, że musimy być przygotowani na nagłe, nieoczekiwane sytuacje i regularnie sprawdzać, przy użyciu najlepszych dostępnych technologii i praktyk stan zabezpieczeń oraz ochrony obiektów zabytkowych i instytucji kulturalnych – podkreślił szef polskiego resortu kultury.

Prof. Piotr Gliński poinformował, że w Polsce Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego jest organizatorem dla trzech instytucji kultury: Narodowego Instytutu Dziedzictwa, Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów oraz Narodowego Instytutu Konserwacji Zabytków, które działają w zakresie ochrony dziedzictwa.

Są one gotowe do współpracy ze swoimi odpowiednikami w krajach V4. Możemy wzmocnić proces wymiany informacji o poszczególnych rozwiązaniach i systemach zabezpieczeń, stosowanych w naszych krajach, np. w formie forum muzealników, wspólnych warsztatów i innych działań. Jesteśmy otwarci na propozycje i zainteresowani współpracą – przekazał.

Podsumowując polski minister kultury wskazał na ogromną liczbę strat w obszarze dziedzictwa kultury na Ukrainie.

Ucierpiało około 1400 ukraińskich instytucji kultury, a 30% zostało całkowicie zniszczonych. Mam nadzieję, że podczas następnego spotkania będziemy mogli dyskutować o planach pomocowych w zakresie odbudowy Ukrainy. Jestem gotowy na intensywną współpracę w ramach Grupy Wyszehradzkiej w tych kwestiach – powiedział prof. Piotr Gliński.

Minister kultury i dziedzictwa narodowego wskazał na znaczenie Grupy Roboczej Ekspertów ds. Dziedzictwa Kulturowego Krajów Grupy Wyszehradzkiej, która w jego ocenie powinna zająć się problematyką reagowania na sytuacje nadzwyczajne. Zaznaczył również, że tematyka siódmej edycji Forum Dziedzictwa Europy Środkowej w 2024 r., oprócz kwestii odbudowy Ukrainy, powinna objąć także omówienie rozwiązań dotyczących skutecznej, instytucjonalnej reakcji na niespodziewane zagrożenia w Europie Centralnej.

Szef resortu kultury przypomniał, że jest to pierwsze spotkanie Grupy Wyszehradzkiej dotyczące obszaru kultury od czterech lat. Podkreślił, że Grupa Wyszehradzka wyraźnie potwierdziła swoją wagę i istotę, jako jeden z formatów, związanych ze wzmocnieniem współpracy w ramach Europy Środkowo-Wschodniej, która jest bardzo ważna dla Polski.

Budowanie relacji w obszarze kultury jest bardzo istotne. Od kultury zależy tożsamość, perspektywy rozwojowe naszych krajów i społeczeństw. Bez dziedzictwa kulturowego nie istniejemy jako wspólnoty, nie jesteśmy w stanie podołać wyzwaniom współczesności. To jest wiadomość dla całej Europy, jak bardzo istotne jest dbanie o rozwój dziedzictwa narodowego i współpraca w tym względzie – zaznaczył prof. Piotr Gliński.

Polski minister kultury wraz ze swoimi odpowiednikami ze Słowacji i Węgier oraz wiceministrem kultury Czech zwiedził Słowacką Galerię Narodową, gdzie oglądał sztukę sakralną od XIII w. po współczesność.

Mamy także wspólne dziedzictwo europejskie. Wpływy kulturowe różnych wspólnot i kultur z naszego obszaru Europy są bardzo widoczne w Słowackiej Galerii Narodowej. Sprowadzają się one do korzeni chrześcijańskich, o czym Europa także powinna pamiętać – wskazał minister kultury i dziedzictwa narodowego.

Podkreślił także, że kwestie dziedzictwa kulturowego są i powinny być pierwszoplanowe dla funkcjonowania wspólnot.

Ważnym komunikatem z naszego spotkania jest podkreślenie znaczenia dziedzictwa dla przetrwania narodów w sytuacji zagrożenia. Dziękuję wszystkim stronom za zaangażowanie i pomoc dla kultury ukraińskiej i za odpowiednie przygotowanie państwa na czas trudny, na czas zagrożeń wojennych i tych związanych z klęskami żywiołowymi. Bardzo się cieszę, że spotkanie było tak przyjaźnie i sprawnie zorganizowane. Bardzo dziękuje stronie czeskiej, słowackiej i węgierskiej za wypracowanie tego bardzo dobrego komunikatu – zakończył prof. Piotr Gliński.

---

Dyskusja ministrów dotycząca możliwości współpracy w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego w kontekście sytuacji nadzwyczajnych (Bańska Szczawnica, Odessa)

W świetle ogromnego pożaru w historycznym centrum Bańskiej Szczawnicy, jednym ze słowackich obiektów wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO i w kontekście ciągłej destrukcji obiektów kulturowego dziedzictwa podczas rosyjskiej inwazji na Ukrainę, w tym Odessy - zagrożonego miejsca znajdującego się na liście światowego dziedzictwa UNESCO, ministrowie rozważali perspektywy ochrony tych ważnych lokalizacji z wykorzystaniem różnych narzędzi systemowych.

Ministrowie wyrazili swoja opinię w odniesieniu do skonkretyzowanej systemowej pomocy mającej na celu ochronę obiektów światowego dziedzictwa w państwach Grupy V4. Podkreślili również znaczenie ustanowienia wspólnej Platformy obejmującej wszystkie sektory jako efektywnego narzędzia ochrony dziedzictwa kulturowego, która pozwoli uzyskać bardziej efektywną wymianę doświadczeń, w szczególności poprzez otwartą bazę danych i mobilność ekspertów. Ministrowie z zadowoleniem przyjęli możliwość powołania grupy wolontariuszy z państw Grupy V4, która w razie potrzeby odwiedzałaby miejsca katastrof.

Podczas spotkania przyjęto m.in. następujące wnioski:

• Ministrowie uznali, że Fundusz Wyszehradzki pełni kluczową rolę koordynującą kraje V4 w dziedzinie kultury i wyrazili przekonanie o jego dalszym wkładzie w osiągnięcia kulturalne tych krajów.
• Ministrowie w pełni poparli działania Grupy Roboczej ds. Dziedzictwa Kulturowego w krajach V4.
• Ministrowie poparli współpracę w dziedzinie spraw audiowizualnych i filmowych.
• Ministrowie z zadowoleniem przyjęli projekty z dziedziny literatury i książki TUK_ Book Art Triennale oraz kwartalnik „Trimarium. The History and Literature of Central and Eastern European Countries”.
• Ministrowie zgodzili się co do konieczności wzajemnej współpracy i koordynacji w ratowaniu i restauracji dziedzictwa kulturowego Ukrainy.

---

SoundCzech laureatem Międzynarodowej Nagrody Wyszehradzkiej 2022

Podczas dwudniowego spotkania V4 w Bratysławie przedstawiciele resortów kultury Czech, Polski, Słowacji i Węgier, wspólną decyzją, postanowili uhonorować Międzynarodową Nagrodą Wyszehradzką za rok 2022 SoundCzech .

SoundCzech to platforma promocji muzyki czeskiej. W swoich działaniach, skierowanych do zagranicznych promotorów, współpracuje z podobnymi podmiotami z krajów V4 i szerzej pojętej Europy Środkowo-Wschodniej, wychodząc z założenia, że taka kooperacja ułatwia budowanie pozycji sektora muzycznego z naszego regionu na poziomie europejskim i globalnym. Dzięki platformie, artyści z krajów Europy Centralnej i Wschodniej są obecni na prestiżowych międzynarodowych festiwalach i targach. Organizacja realizuje i finansuje także formy kształcenia profesjonalnego w formule międzynarodowych konferencji i warsztatów skierowane do artystów, animatorów i managerów kultury. Działalność SoundCzech jest istotna w kontekście budowania relacji w regionie V4, zacieśniania współpracy między partnerskimi krajami oraz wzmacniania dialogu międzykulturowego na rzecz rozwoju sceny muzycznej.

Wczoraj w Bratysławie, Nagrodę Wyszehradzką za rok 2021 odebrał dyrektor Narodowego Centrum Kultury Rafał Wiśniewski.