Odzyskana strata – „Portret młodej kobiety” Wilhelma Volkharta – wzbogaci zbiory Muzeum Narodowego we Wrocławiu
15.05.2023
„Dzięki pracy specjalistów z MKiDN Polska odzyskała w ostatnich latach ponad 600 pojedynczych obiektów. Było to możliwe także dzięki współpracy z muzealnikami, badaczami, przedstawicielami służb, ale także z osobami prywatnymi – pasjonatami, którzy zafascynowani polską historią i losami dzieł sztuki z polskich kolekcji śledzą rynki aukcyjne. Taką osobą jest pani Halina Jucha, która w lutym br. w ofercie niemieckiego domu aukcyjnego rozpoznała skradziony w 1994 roku obraz Wilhelma Volkharta” – powiedział wicepremier prof. Piotr Gliński podczas uroczystości prezentacji i przekazania do zbiorów Muzeum Narodowego w Wrocławiu odzyskanego obrazu Wilhelma Volkharta „Portret młodej kobiety”.
Minister kultury i dziedzictwa narodowego zwrócił uwagę, że w ostatnim czasie coraz więcej dóbr kultury utraconych przez Polskę w wyniku II wojny światowej, ale również zrabowanych w II połowie XX wieku wraca do polskich muzeów. Przypomniał, że w marcu br. do zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu przekazany został odzyskany manuskrypt z dziełami Marka Tuliusza Cycerona, który skradziono z biblioteki w latach 60. lub 70.
Od zakończenia II wojny światowej do dziś – szczególnie w mrocznych czasach komunizmu i tuż po przełomie w latach 90. – wiele zabytków z polskich kolekcji padało łupem złodziei. Często były to kradzieże na zlecenie, a obiekty od razu wywożono za granicę i tam sprzedawano. W tamtym czasie z polskich muzeów wypożyczano także dzieła do różnych instytucji komunistycznych. Wiele z nich do Polski nie wróciło. W tej chwili przeprowadzamy badania proweniencji – losów dzieł sztuki wypożyczonych z naszych muzeów w czasach PRL-u – poinformował prof. Piotr Gliński.
Podkreślił, że brak odpowiednich zabezpieczeń, jak również żelazna kurtyna, która utrudniała współpracę z organami ścigania na zachodzie Europy i w USA, spowodowały, że skradzione z polskich muzeów dzieła sztuki nie były odnajdywane przez wiele lat.
Dziś, kiedy pojawiają się one na światowym rynku sztuki, w zagranicznych domach aukcyjnych, mamy już inne, większe możliwości wyśledzenia i zabezpieczenia tych obiektów. Rozwój internetu, nowych technologii, nowych metod wyszukiwania, a także wzrost świadomości społecznej w zakresie strat dóbr kultury bardzo ułatwia codzienną pracę tych, którzy nieustannie poszukują polskich strat wojennych oraz obiektów skradzionych i nielegalnie wywiezionych z Polski w okresie od zakończenia wojny do dziś – wskazał szef resortu kultury.
Prof. Piotr Gliński przypomniał, że w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego funkcjonuje specjalny Departament Restytucji Dóbr Kultury zajmujący się poszukiwaniem i odzyskiwaniem utraconych dzieł sztuki, który w ostatnim czasie udało się jeszcze bardziej rozbudować. Zaznaczył, że prowadzi on dwie bazy danych: bazę strat wojennych oraz bazę zabytków skradzionych i wywiezionych za granicę niezgodnie z prawem.
Nasze narzędzia internetowe są cały czas udoskonalane. Dziennie możemy przeszukać 56 mld obiektów na całym świecie i dopiero z tego zakresu wybierana jest pewna grupa obiektów, które są następnie śledzone. Dziś serdecznie dziękuję pani Halinie Jusze, która od wielu lat współpracuje z Departamentem Restytucji Dóbr Kultury, informując o odnalezionych przez siebie obiektach albo wskazując ślady, stanowiące potencjalne straty państwa polskiego w zakresie ruchomych dób kultury. To właśnie dzięki informacjom otrzymanym od pani Haliny udało się odzyskać prezentowany dziś obraz Wilhelma Volkharta „Portret młodej kobiety”, skradziony w 1994 r. z Muzeum Narodowego we Wrocławiu – przekazał minister kultury.
Wicepremier Gliński poinformował, że pani Halina Jucha za swoją obywatelską postawę zostanie uhonorowana specjalnym dyplomem. Za pomoc związaną z przekazaniem obrazu minister kultury i dziedzictwa narodowego podziękował również Konsulowi Generalnemu RP w Hamburgu Pawłowi Jaworskiemu oraz dyrektorowi Departamentu Dyplomacji Publicznej i Kulturalnej MSZ Rafałowi Wolskiemu.
W tej chwili prowadzimy ponad 100 procesów restytucyjnych w 16 krajach na świecie. Do Federacji Rosyjskiej złożyliśmy 20 wniosków restytucyjnych, które niestety zostały zanegowane. Zdajemy sobie sprawę, że dopóki państwo to nie stanie się państwem cywilizowanym szansa na odzyskanie tych dzieł sztuki jest niewielka. Dziękuję wszystkim, którzy przyczynili się do odzyskania tego obrazu, ale również tym, którzy działają na rzecz dobra publicznego w obszarze odzyskiwania dzieł sztuki – podsumował prof. Piotr Gliński.
O obrazie
Obraz „Portret młodej kobiety” Wilhelma Volkharta, dziewiętnastowiecznego niemieckiego malarza specjalizującego się w przedstawieniach portretowych i historycznych, powstał w 1863 r. W 1994 r. został skradziony ze zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu. Od tamtej pory był zarejestrowany w „Krajowym wykazie zabytków skradzionych lub wywiezionych za granicę niezgodnie z prawem” pod nr. 468.
W lutym 2023 r. Halina Jucha – osoba prywatna, która od wielu lat współpracuje z Departamentem Restytucji Dóbr Kultury MKiDN – odnalazła dzieło w ofercie niemieckiego domu aukcyjnego w Satow (Meklemburgia-Pomorze Przednie). Pracownicy resortu kultury po otrzymaniu informacji o pojawieniu się obrazu skontaktowali się z domem aukcyjnym, który wycofał obraz Volkharta z aukcji.
W wyniku oględzin przeprowadzonych w siedzibie domu aukcyjnego w Satow, w których wzięli udział specjaliści z Departamentu Restytucji Dóbr Kultury MKiDN, Muzeum Narodowego w Warszawie oraz Konsul Generalny RP w Hamburgu, jednoznacznie potwierdzono tożsamość obrazu. Po zapoznaniu się z dowodami oraz dokumentami opisującymi historię dzieła dom aukcyjny przekazał płótno Wilhelma Volkharta stronie polskiej.
