Wicepremier przypomniał, że strzelba przed wojną należała do zbrojowni w Muzeum Ordynacji Krasińskich w Warszawie – miejsca bardzo charakterystycznego dla polskich strat wojennych. 

To była największa przedwojenna zbrojownia i jedna z największych przedwojennych bibliotek. Zbiory Muzeum zostały przez Niemców zagrabione. Biblioteka została spalona w sposób celowy, żeby polska kultura przestała istnieć. To spopielenie Biblioteki Krasińskich jest jednym z najbardziej smutnych momentów, jeżeli chodzi o polskie straty wojenne w kulturze. Podczas II wojny światowej ponad 50% zbiorów muzealnych i 70% zbiorów bibliotecznych zaginęło, zostało rozkradzionych czy spalonych. To są straty niebywałe. Każdy, kto ma pojęcie o kulturze, wie, że naród nie może istnieć bez kultury. Zrobiono to celowo” – podkreślił prof. Piotr Gliński.

Szef resortu kultury i dziedzictwa narodowego wskazał, że ministerstwo od wielu lat prowadzi działania restytucyjne na całym świecie i odzyskuje polskie dobra kultury.

W ostatnich 6 latach to jest ponad 600 dzieł sztuki, które udało nam się odzyskać. Cieszę się, że ten system restytucji dóbr kultury się rozwija. Nasz departament współpracuje z wieloma instytucjami i osobami na całym świecie. Jedną z tych instytucji jest FBI, które przyczyniło się do odzyskania wielu dzieł sztuki, głównie z terenu Stanów Zjednoczonych – powiedział minister kultury.

Dziękując historykom sztuki i osobom, które pomagają odnajdywać zaginione dzieła, tak jak Mariusz Pilus, który znalazł strzelbę hrabiego Krasińskiego w inwentarzu muzeum w Cleveland, wicepremier Gliński wskazał, że restytucja jest trudnym zadaniem.

Gdy mówimy o odzyskiwaniu dzieł sztuki, to przeciwnik jest niestety bardzo poważny, bo przeciwnikiem jest ludzka chciwość oraz obojętność, a w przypadku niektórych państw także  »obstrukcja polityczna«. Przykłady płyną chociażby z kierunku wschodniego, ze strony Federacji Rosyjskiej, gdzie na 27 złożonych wniosków nie uzyskaliśmy żadnej odpowiedzi – powiedział prof. Piotr Gliński.

Składając podziękowania ambasadorowi Markowi Brzezińskiemu, wicepremier podkreślił, że relacja ze Stanami Zjednoczonymi w procesie odzyskiwania dzieł sztuki jest świetnym przykład udanej współpracy.

Od Federacji Rosyjskiej trudno jest cokolwiek odzyskiwać, ale także warto powiedzieć, że nie zawsze jest to łatwe, jeśli chodzi o państwo niemieckie. W ciągu ostatnich 4 lat zwracaliśmy się kilkukrotnie do przedstawicieli Niemiec o wspólne apele do instytucji i obywateli niemieckich, żeby wzmocnić prowadzony dialog. Nasze wysiłki nie znalazły żadnego oddźwięku ze strony naszego zachodniego partnera. Dlatego tym bardziej doceniamy te kraje, gdzie sprawa własności jest rozstrzygana szybciej, bardziej jednoznacznie i z zaangażowaniem odpowiednich instytucji – podkreślił wicepremier Piotr Gliński.

Ambasador USA w Polsce Mark Brzeziński zaznaczył, że powrót strzelby hrabiego Krasińskiego do Polski jest wydarzeniem historycznym i efektem pracy wielu osób – specjalistów z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Muzeum Historii Polski, Cleveland Museum of Art w Ohio i Zespołu ds. Przestępczości Artystycznej działającego w ramach FBI w Waszyngtonie.

Powrót tego wyjątkowego artefaktu jest przykładem siły partnerstwa między naszymi dwoma krajami – Stanami Zjednoczonymi i Polską - oraz ścisłej współpracy między Ministerstwem Kultury a FBI oraz muzeami, zarówno w Cleveland, jak i w Warszawie – powiedział Mark Brzeziński.

Podczas uroczystości wicepremier Piotr Gliński wręczył agentowi specjalnemu FBI Jake’owi Archerowi odznakę honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej” za jego zaangażowanie w proces restytucji zaginionej strzelby.

Myśliwska strzelba hrabiego Wincentego Krasińskiego

Ofiarowana według historycznych przekazów hrabiemu Wincentemu Krasińskiemu (1782–1858) przez cesarza Napoleona Bonapartego strzelba to bogato zdobiona broń myśliwska wykonana na początku XIX wieku w warsztacie słynnego francuskiego rusznikarza Jeana Lepage’a.

Strzelba była częścią kolekcji militariów gromadzonej przez hr. Wincentego Krasińskiego, a następnie przez kolejne pokolenia Krasińskich. Zbiory te, wraz z kolekcją obrazów i rzemiosła artystycznego, stały się podstawą kolekcji Muzeum Ordynacji Krasińskich w Warszawie. Zbrojownia, której zasadniczy zrąb powstał dzięki pasji kolekcjonerskiej hr. Wincentego Krasińskiego, w czasach swojej świetności stanowiła największy zbiór militariów na ziemiach polskich. Zgodnie z drukowanym inwentarzem z 1909 r. w zbrojowni znajdowało się 791 obiektów, wśród nich trzy egzemplarze broni wykonanej przez paryski warsztat Jeana Lepage’a. Strzelba myśliwska hrabiego Wincentego Krasińskiego była unikatem ze względu na swoje wyjątkowe walory dekoracyjne.

Niemcy w czasie II wojny światowej celowo i świadomie zniszczyli gmach Biblioteki i Muzeum Ordynacji Krasińskich w Warszawie oraz przeważającą część przechowywanych tam zbiorów. Część muzealiów trafiła do Muzeum Miasta Warszawy (Museum der Stadt Warschau), utworzonego decyzją niemieckiego okupanta z połączenia Muzeum Narodowego i Muzeum Wojska. Niemcy potraktowali gmach Muzeum Narodowego w Warszawie jako wielką składnicę skonfiskowanych dzieł sztuki, wśród których były także militaria ze zbrojowni Muzeum Ordynacji Krasińskich w Warszawie, w tym strzelba z kolekcji hr. Wincentego Krasińskiego. Przechowywali je w gmachu Muzeum Narodowego w Warszawie aż do powstania warszawskiego w 1944 r. Następnie niektóre obiekty ze Zbrojowni Muzeum Ordynacji Krasińskich wraz ze zrabowanymi eksponatami z Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie okupanci zapakowali do skrzyń i wywieźli do Niemiec.

W ostatnich dniach II wojny światowej, w końcu kwietnia 1945 r., żołnierze amerykańscy natrafili na dziewiętnaście z tych skrzyń nieopodal Chemnitz w Saksonii. Odnalezione muzealia zostały zabezpieczone i przekazane polskim władzom wojskowym na zachodzie Europy. To, co udało się odnaleźć w radzieckiej strefie okupacyjnej, przewieziono do Warszawy, a obiekty te (często zdekompletowane) znajdują się obecnie w Muzeum Wojska Polskiego i Muzeum Narodowym w Warszawie. Strzelby myśliwskiej ofiarowanej przez Napoleona hrabiemu Wincentemu Krasińskiemu wówczas nie odnaleziono.

Strzelbę zidentyfikował w 2020 r. w repozytorium amerykańskiego muzeum Mariusz Pilus, prezes fundacji Communi Hereditate i badacz współpracujący z Departamentem Restytucji Dóbr Kultury MKiDN. Została ona zakupiona do zbiorów muzeum w 1966 roku. Zgromadzona przez pracowników Departamentu Restytucji Dóbr Kultury MKiDN dokumentacja i bardzo dobra współpraca z The Cleveland Museum of Art umożliwiły odzyskanie tego wyjątkowego dla polskiej historii obiektu. Strzelba – ze względu na swoją wyjątkową wartość historyczną – wzbogaci zbiory Muzeum Historii Polski, którego stała siedziba powstaje na warszawskiej Cytadeli.