Jak co roku spotykamy się na uroczystych obchodach Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków, ustanowionego w 1983 r. przez Międzynarodową Radę Ochrony Zabytków i Miejsc Historycznych (…) Spotkanie w gronie ludzi zaangażowanych w utrwalanie pamiątek przeszłości skłania do refleksji nad rolą dziedzictwa kulturowego w kształtowaniu tożsamości narodowej, jest też forum dyskusji na temat zarządzania tym dziedzictwem – powiedział podczas uroczystości wiceminister Jarosław Sellin.

Generalny konserwator zabytków zwrócił uwagę, że wymowa święta ochrony zabytków ma w tym roku wyjątkowy charakter, ponieważ dziedzictwo kulturowe naszego sąsiada - Ukrainy - staje się ofiarą niewyobrażalnego barbarzyństwa. Wskazał, że ludzie zajmujący się ochroną zabytków w Polsce podejmują liczne działania pomocowe wspierające zachowanie dziedzictwa kulturowego Ukrainy. Przypomniał, że od kilku tygodni działa Centrum Pomocy dla Kultury na Ukrainie, jednostka funkcjonująca w strukturze Narodowego Instytutu Dziedzictwa, która koordynuje krajowe i zagraniczne inicjatywy ratujące zasoby kulturalne naszego sąsiada.

Według danych przekazanych przez Ołeksandra Tkaczenkę - ministra kultury i polityki informacyjnej Ukrainy, od początku rosyjskiej inwazji zostało zniszczonych lub poważnie uszkodzonych 166 zabytków, w tym co najmniej 60 obiektów o znaczeniu sakralnym i religijnym. Liczba ta niestety będzie zapewne wzrastać - przekazał Jarosław Sellin.

Sekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego podkreślił, że tegoroczna edycja Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków zbiegła się z jubileuszem 60-lecia Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Instytucji, która wspiera Ministra Kultury w międzynarodowej misji ochrony zabytków, czego efektem jest m.in. ochrona obiektów z Listy światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego UNESCO.

Polska lista liczy 17 pozycji obejmujących 6 zespołów urbanistycznych i 20 pojedynczych zabytków oraz 3 obszary przyrodnicze. Lista UNESCO odzwierciedla wartość naszego dziedzictwa kulturalnego (także przyrodniczego) i buduje prestiż Polski jako kraju przywiązującego dużą wagę do ochrony tego dziedzictwa. Dlatego też jednym z priorytetów w zakresie ochrony dziedzictwa jest dążenie do rozszerzenie Listy UNESCO o kolejne zabytki z terenu Polski – powiedział generalny konserwator zabytków.

Wiceminister Sellin podkreślił również, że 19 kwietnia wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotr Gliński powołał nową instytucję – Narodowy Instytut Konserwacji Zabytków, która stanie się istotnym elementem wzmocnienia systemu ochrony zabytków w Polsce.

W trakcie uroczystości szef Kancelarii Prezydenta RP Grażyna Ignaczak-Bandych wraz z wiceministrem kultury i dziedzictwa narodowego Jarosławem Sellinem wręczyła trzy Złote Medale za Długoletnią Służbę przyznane przez prezydenta RP Andrzeja Dudę pracownikom Departamentu Ochrony Zabytków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Ochrona dziedzictwa kulturowego to misja, która ponad pół wieku temu została powierzona Ośrodkowi Dokumentacji Zabytków, a obecnie Narodowemu Instytutowi Dziedzictwa (NID). Obchody jubileuszu 60-lecia Instytutu zaplanowano na cały 2022 rok – będą się odbywały w Warszawie oraz w 15 miastach na terenie całego kraju, gdzie mieszczą się terenowe odziały Instytutu.

W programie obchodów zaplanowano wystawy, debaty i dyskusje na temat zarządzania dziedzictwem kulturowym. Nie zabraknie również prezentacji nowych technologii, które wdraża Instytut dla zachowania dziedzictwa.

W latach 70. XX wieku w Ośrodku Dokumentacji Zabytków narodziło się czasopismo „Spotkania z zabytkami” popularyzujące z wielkim powodzeniem dziedzictwo kulturowe, które od lat jest dostępne w sieci, a Instytut coraz częściej korzysta w swojej działalności z dobrodziejstw technologicznych i coraz śmielej implementuje narzędzia umożliwiające poznanie miejsc historycznych za pomocą Internetu. Przykładem może być strona www.zabytek.pl, umożliwiająca nie tylko poznanie historii zabytków, ale np. skorzystanie z już wytyczonych szlaków tematycznych.

Wystawa „Przyszłym pokoleniom”

W związku z jubileuszem zaplanowano specjalną wystawę „Przyszłym pokoleniom. 60 lat misji Narodowego Instytutu Dziedzictwa”, która zostanie zaprezentowana w 15 miastach w całej Polsce. Na ekspozycji prezentowane będą zasoby NID, zgromadzona dokumentacja, współpraca z organizacjami międzynarodowymi oraz bieżące zadania realizowane przez Instytut.

Ekspozycji będą towarzyszyły sesje, spotkania oraz konferencje w regionach organizowane przez lokalne oddziały w okresie od czerwca do września.

Wśród planowanych aktywności Instytut zapowiedział również specjalną jubileuszową publikację opisującą 60-lat działalności. Jubileusz zakończy uroczysta Gala podsumowująca Europejskie Dni Dziedzictwa.

Narodowy Instytut Dziedzictwa powstał na mocy zarządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z 23 grudnia 2010 roku. Jest następcą utworzonego w 1962 roku Ośrodka Dokumentacji Zabytków, który w 2002 roku, po połączeniu z Ośrodkiem Ochrony Zabytkowego Krajobrazu, działał pod nazwą Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków (KOBiDZ). W styczniu 2007 roku do KOBiDZ przyłączony został Ośrodek Ochrony Dziedzictwa Archeologicznego, a od 1 stycznia 2011 roku instytucja została przemianowana na Narodowy Instytut Dziedzictwa.

Gromadzenie i udostępnianie dokumentacji będącej podstawą wpisania zabytków do rejestru oraz Krajowej Ewidencji Zabytków, opracowywanie standardów konserwatorskich, a przede wszystkim dbanie o dziedzictwo kulturowe, zarówno materialne, jak i niematerialne – to tylko niektóre z zadań powierzonych Narodowemu Instytutowi Dziedzictwa. Instytut uczestniczy w przygotowaniu wniosków o wpisanie polskich zabytków na Listę dziedzictwa światowego UNESCO oraz opiniuje wnioski dla obiektów ubiegających się o miano Pomnika Historii, które są szczególnie bliskie sercom Polaków, a także najchętniej odwiedzane przez turystów. NID uczestniczył m.in. w przygotowaniu Rekomendacji Warszawskiej w sprawie odbudowy i rekonstrukcji dziedzictwa kulturowego, przyjętej w 2017 r. na międzynarodowej konferencji UNESCO w Warszawie.

Działalność Narodowego Instytutu Dziedzictwa nie wiąże się jedynie z ochroną zabytków. Równie ważne jest dziedzictwo niematerialne czyli tradycje, zwyczaje i przekazy od wieków kultywowane na terenie Polski. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przy zaangażowaniu Instytutu prowadzi Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego, na którą wpisanych jest obecnie 57 obrzędów i tradycji. W 2011 roku Narodowy Instytut Dziedzictwa powołał zespół ds. niematerialnego dziedzictwa kulturowego, który zajmuje się wdrażaniem w życie postanowień Konwencji UNESCO z 2003 roku w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego ratyfikowanej przez Polskę właśnie w 2011 roku.