„O wartości miejsca przesądzają zabytki”

Polacy są zgodni, że o wartości danego miejsca, miejscowości, wsi, miasta, miasteczka właśnie przesądzają jego zabytki – powiedziała podsekretarz stanu w MKiDN Magdalena Gawin.

Wiceminister kultury mówiąc o roli obu konkursów oceniła, że „one bardzo uwrażliwiają posiadaczy zabytków, tych, którzy nimi zarządzają, jak i lokalne wspólnoty na to, żeby dbać o dziedzictwo”.

Mieliśmy przez bardzo długi czas, po tzw. transformacji w Polsce, ogromny problem z infrastrukturą, zwłaszcza na prowincji Polski. Odnotowaliśmy, że bardzo wiele samorządów nie chciało konserwować i przywracać do świetności zabytków, wolało budować nowe obiekty. Wydaje mi się, że już osiągnęliśmy znaczny postęp. Dzisiaj samorządy przystępują do rewitalizacji właśnie tych starych obiektów, które bardzo często znajdują się w centrum miast, miasteczek, i one mogą znaleźć nowe funkcje - mogą tam być biblioteki, czytelnie, muzea, instytucje kultury, ale mogą także być urzędy - zwróciła uwagę Magdalena Gawin.

Podkreśliła, że jest to „tendencja trwała”. Podziękowała wszystkim tym, którzy doprowadzając do tego, że te stare, zniszczone obiekty mogą odzyskać swoją świetność.

Te dwa konkursy przede wszystkim zachęcają wszystkich do zwrócenia uwagi, że bardzo często gdzieś blisko, tuż obok nich, jest jakiś niezwykły obiekt, który jest świadkiem historii lokalnej, ale bywa, że także świadkiem historii w szerszym znaczeniu  - wskazała wiceminister. 

Kategoria: Właściwe użytkowanie i stała opieka nad zabytkiem

W tej kategorii kapituła konkursowa przyznała nagrody dwóm laureatom. Gmina Olkusz została nagrodzona za wieloletnie prowadzenie kompleksowych działań chroniących zagrożone ruiny zamku. Wykonywane konsekwentnie założenia, pozwoliły zabezpieczyć i wyeksponować najcenniejsze relikty gotyckie, renesansowe a także przedstawić w czytelny sposób historię zamku oraz kolejnych faz działań konserwatorskich.

Kolejnym laureatem jest Muzeum – Zamek w Łańcucie - za stałą opiekę konserwatorską, jaką zespół zamkowy objęty jest podczas pełnienia funkcji muzealnej. Działania te w ostatnich latach zostały zintensyfikowane. Dzięki temu zrewaloryzowano XVII-wieczne fortyfikacje oraz park. Przeprowadzono także prace konserwatorskie i udostępniono wiele miejsc w pałacu oraz innych budynkach dotychczas wyłączonych ze zwiedzania.

Kategoria: Utrwalenie wartości zabytkowej obiektu

Laureatem tej kategorii został Kościół św. Wojciecha i św. Stanisława Biskupa w Kaliszu. Świątynia została nagrodzona za wzorcowo wykonane prace konserwatorskie na podstawie kompleksowych badań. Działania uczytelniły oryginalną formę obiektu przy jednoczesnym zachowaniu integralności i autentyzmu jego substancji zabytkowej. Jednym z wyróżnionych jest Budynek dawnej dyrekcji Stoczni Gdańskiej przy ul. Doki 1 w Gdańsku. Został on doceniony za wykonaną z wielką starannością i dbałością o szczegóły rewaloryzację budynku. Stanowi ona ważny aspekt w procesie zabytkowej rewitalizacji kompleksu historycznej stoczni.

Kolejne wyróżnienie przypadło Kamienicy przy ul. Poznańskiej 50 w Poznaniu. Przywrócono w pełni historyczną estetykę secesyjnej kamienicy czynszowej. Za utrwalenie substancji zabytkowej w wyniku kompleksowych prac obejmujących bryłę oraz wnętrze, wyróżniony został także Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny - Gwiazda Morza w Sopocie. Istotnym elementem prac było wyeksponowanie oryginalnych elementów wystroju poddanych konserwacji zachowawczej.

Kategoria: Rewaloryzacja przestrzeni kulturowej i krajobrazu

Laureatem w tej kategorii została Gmina Rakoniewice za przeprowadzenie prac na rzecz zachowania integralności i utrwalenia autentyzmu zespołu pałacowo-parkowego. Przywróciły one historyczne walory krajobrazu kulturowego. Komisja konkursowa wyróżniła Wielkopolskie Muzeum Niepodległości za utrwalenie i rewaloryzację substancji zabytkowej fortu, będącego siedzibą Muzeum Martyrologii Wielkopolan. Wszystkie działania wykonane przez Muzeum zostały przeprowadzone z pietyzmem i szacunkiem dla historycznej przestrzeni. 

Kolejnym wyróżnienie za przeprowadzenie rewaloryzacji parku i architektury ogrodowej otrzymał park pałacowy w Zielonej Górze-Zatoniu. Poprzez działania odzyskano integralność całego założenia pałacowo-parkowego oraz historyczne wartości krajobrazu kulturowego.

Trzecie wyróżnienie wręczono Gminie Bytów za zagospodarowanie otoczenia. Dzięki wdrożonym działaniom wyeksponowany został zabytkowy most, stając się jedną z ważniejszych przestrzeni rekreacyjnych miasta.

Kategoria: Adaptacja obiektów zabytkowych

Laur został przyznany Muzeum Okręgowemu w Toruniu za utrwalenie oryginalnej substancji zabytkowej oraz prace, przystosowujące wnętrza i otoczenie zabytku do nowej funkcji muzealnej.

Gminę Drawsko Pomorskie wyróżniono za adaptację dawnego magazynu solnego na cele muzealne. Działania te zostały przeprowadzone z uwzględnieniem historycznej struktury i ekspozycji poszczególnych faz przebudowy obiektu.

Komisja konkursowa wyróżniła także Miejskie Centrum Kultury, Aktywności
i Promocji Gminy „Stacja Kultury” w Świeradowie-Zdroju za konserwację, która przywróciła miastu zespół zabudowań historycznego dworca, umożliwiając jego wykorzystanie jako ośrodka kultury. Trzecie wyróżnienie otrzymała Gmina Zawiercie za dostosowanie obiektu do pełnienia funkcji galeryjno-muzealnych.

Kategoria: Architektura i budownictwo drewniane

Jako laureata nagrodzono właścicieli dworca kolejowego - obecnej restauracji „Lokomotywa” w Puszczykowie. Przeprowadzone ze starannością działania konserwatorskie, uczytelniły historyczny wygląd drewnianego dworca. Do adaptacji wnętrza wykorzystano oryginalne elementy pierwotnego wyposażenia.

Wyróżnienie otrzymała Parafia Rzymskokatolicka Świętego Michała Archanioła w Szalowej. Przeprowadzone z najwyższym poszanowaniem unikalnej barokowej kompozycji wnętrza działania, pozwoliły zachować jednolity i kompletny charakter zabytkowego kościoła parafialnego. Również za kompleksowe prace konserwatorskie wyróżnione zostało Muzeum Tatrzańskie im. Dra Tytusa Chałubińskiego. Wyróżnienie ostatnie przypadło Marii Markiewicz - właścicielce zabytkowego domu przy pl. Czarnieckiego 10 w Tykocinie. Przeprowadzone przez nią działania zostały poprzedzone wykonaniem niezbędnych ekspertyz.

Kategoria: Zabytki techniki

Laureatem w tej kategorii za staranie wykonaną konserwację wiatraka holendra została Gmina i Miasto Pyzdry. Prace przy obiekcie zostały przeprowadzone z maksymalnym zachowaniem elementów struktury budowlanej i jego wyposażenia.

Wyróżnienia otrzymali właściciele Młyna wodnego w Wiercicy - Anna i Andrzej Dobrowolscy oraz Zabytkowy Zakład Hutniczy w Maleńcu za prace podkreślające wartość użytkową obiektów dawnej techniki.

Zabytek zadbany – konkurs z wieloletnią tradycją

 „Zabytek zadbany” został ogłoszony w 1975 roku. Jego celem jest promocja odpowiedniej opieki nad zabytkami poprzez wzorowo prowadzone prace budowlane, konserwatorskie, rewaloryzacyjne i adaptacyjne, a także systematyczne działania na rzecz właściwego utrzymania zabytków zgodnie z najwyższymi standardami badawczymi i wykonawczymi. W imieniu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego nadzór nad konkursem sprawuje Generalny Konserwator Zabytków. Procedurę konkursową od lat prowadzi Narodowy Instytut Dziedzictwa.