Podpisanie aktu notarialnego, na mocy którego willa Palace przeszła na własność Muzeum Tatrzańskiego, odbyło się 13 grudnia br. w Urzędzie Miasta Zakopane. W uroczystości wzięli udział przedstawiciele Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego, Miasta Zakopane oraz Muzeum Tatrzańskiego im. dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem.

Muzeum Palace - nowy oddział Muzuem Tatrzańskiego

Misją przyszłego Muzeum Palace – oddziału Muzeum Tatrzańskiego będzie zaprezentowanie trudnych i skomplikowanych losów Podtatrza podczas II wojny światowej. W budynku powstanie wystawa historyczna upamiętniająca losy Podtatrza w czasie okupacji z lat 1939–1945.

Utworzenie Muzeum Palace jest możliwe dzięki wsparciu finansowemu w wysokości prawie 12 mln złotych z funduszy unijnych – ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014–2020 w ramach Osi Priorytetowej 6. Dziedzictwo regionalne. Ponadto ponad 4 mln złotych na realizację projektu przekazało województwo małopolskie.

Willa „Palace”

Budynek "Palace" został wybudowany w 1930 r. według projektu architekta Prota Komornickiego, na zlecenie doktora Włodzimierza Schneidera z Krakowa. Po wybuchu II wojny światowej, w październiku 1939 r., został przejęty przez Niemców i przekształcony na siedzibę Grenzpolizeikommissariat Zakopane tj. działający na terenie Podhala Komisariat Policji Granicznej w Zakopanem. Komisariat obejmował swoim nadzorem cały ówczesny powiat nowotarski, który rozciągał się od Makowa Podhalańskiego po Szczawnicę i od Rabki do południowej granicy Polski z 1939 roku.

Niemcy urządzili w nim gabinety przesłuchań, biura, mieszkania, a w piwnicach zlokalizowano cele więzienne. W "Palace" było więzionych i katowanych nawet do czterech tysięcy osób, a zginęło tu 350 ofiar hitlerowskiego terroru. Męczeni w zakopiańskiej siedzibie Gestapo więźniowie byli często wysyłani do obozów koncentracyjnych. Wśród więźniów "Palace" byli m.in. Franciszek Gajowniczek, kurierzy tatrzańscy - Stanisław Marusarz, Helena Marusarzówna, Bronisław Czech, a także dr Wincenty Galica, Marian Polaczyk i Władysław Szepelak.

W 1994 r. w piwnicach "Palace" staraniem dr. Galicy powstało muzeum męczeństwa. W 1999 r. nowy właściciel obiektu uniemożliwił dostęp do piwnic i zlikwidował wystawę. Wówczas zniszczono część napisów wyrytych przez więźniów na ścianach. Placówka została ponownie otwarta w 2001 r., ale jej funkcjonowanie zostało ograniczone.

W 2017 r. Zakopane dzięki rządowemu wsparciu w wysokości 9 mln zł kupiło willę "Palace". Główną inicjatorką odkupienia od prywatnego właściciela dawnej siedziby Gestapo była prezes Stowarzyszenia Muzeum Walki Męczeństwa "Palace" Lucyna Galica-Jurecka, córka dr. Wincentego Galicy, uczestnika kampanii wrześniowej, legendarnego kuriera tatrzańskiego i więźnia niemieckich obozów koncentracyjnych, pierwszego twórcy muzeum męczeństwa w „Palace”. 10 marca 2020 r. w Urzędzie Marszałkowskim w Krakowie podpisany został zaś list intencyjny pomiędzy Województwem Małopolskim, Miastem Zakopane oraz dyrektorem Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem, którego celem jest doprowadzenie do powstania w willi „Palace” nowego oddziału Muzeum Tatrzańskiego, które będzie poświęcone m.in. okupacyjnej historii Podhala.