Minister kultury i dziedzictwa narodowego przekazał, że Polska pamięta o swoim dziedzictwie, a także o swoich przodkach i swoich bohaterach pochowanych poza granicami, opiekując się ich grobami.

W 2017 r. powołaliśmy w MKiDN Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Za Granicą POLONIKA, który zajmuje się opieką nad polskim dziedzictwem na całym świecie. Jest naszym operacyjnym instytutem i także na cmentarzu św. Michała w Rydze prowadzi renowację grobów. Kilkadziesiąt grobów – tych najbardziej cennych i tych, które wymagają opieki – już zostało odnowionych lub jest w trakcie odnawiania – poinformował prof. Piotr Gliński.

Szef resortu kultury zwrócił także uwagę na prężne działania polskiej Ambasady na Łotwie, które wspierają polscy żołnierze i harcerze. Wskazał, że jest też polska szkoła średnia im. Ity Kozakiewicz w Rydze, której patronka była Polką i Łotyszką jednocześnie, osobą bardzo zasłużoną, zwłaszcza w walce o nowe tożsamości narodowe w naszym regionie po 1989 roku i która najprawdopodobniej dlatego zginęła tragicznie w niewyjaśnionych okolicznościach.

Minister Piotr Gliński wskazał także na inne aspekty działalności Instytutu POLONIKA, który nie tylko opiekuje się grobami na cmentarzu św. Michała, ale realizuje również wiele projektów konserwatorskich w polskich kościołach na Łotwie oraz prowadzi działalność wydawniczą.

Wśród książek, które warto wymienić mamy „Inflanty Polskie” Gustawa Manteuffla, pochodzącego ze wspaniałej polskiej rodziny, które zostały wydane po łotewsku. Z kolei „Konik polski” to wspaniała książeczka dla dzieci opowiadająca o Gustawie Manteufflu. Są także słynne wspomnienia Mieczysława Jałowieckiego „Na skraju imperium”, przybliżające współczesnemu czytelnikowi fenomen wielokulturowości i wielonarodowości dawnej Rzeczypospolitej, również przetłumaczone na język łotewski – przekazał prof. Piotr Gliński.

---

Prace Instytutu POLONIKA na cmentarzu św. Michała w Rydze

Cmentarz św. Michała w Rydze, który jest miejscem pochówku wielu zasłużonych dla Łotwy osób polskiego pochodzenia, znajduje się pod stałą opieką konserwatorską Instytutu POLONIKA.

W 2021 r. Instytut przeprowadził prace konserwatorskie przy trzech nagrobkach (Koci i Lali Szykszynisówien, Wandy i Konstantego Czerwińskich oraz Władysława Czerniewskiego). W 2022 r. pracom konserwatorskim poddano m.in.: nagrobek hrabiego Gustawa Broel Platera; nagrobek Gustawa Kurzenieckiego wraz z ogrodzeniem; nagrobek Ignacego Morgulca, Józefy Trochimowicz, Aleksandra Szymkiewicza; nagrobek rodziny Martynoff wraz z ogrodzeniem. Natomiast w 2023 r. konserwacji poddawane są trzy kolejne obiekty: nagrobki Kazimierza Węcławowicza, Józefa i Karoliny Michalskich oraz rodziny Stankiewiczów.

Ponadto w bazie poloników „Dziedzictwo za granicą” (https://baza.polonika.pl/) opublikowany został materiał z inwentaryzacji cmentarza św. Michała w Rydze. Obejmuje on karty dokumentacyjne znajdujących się tam 457 pomników nagrobnych i karty osobowe.

---

Inne przedsięwzięcia w obszarze ochrony polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą zrealizowane przez Instytut POLONIKA na Łotwie w latach 2021–2023

W 2021 r. wykonane zostały badania konserwatorskie oraz sporządzono program prac i kosztorysu dla malowideł w kościele pw. św. Franciszka w Rydze (kontynuacja z 2020 r.).

W 2022 r. opracowano raport na temat stanu technicznego kościoła pw. Matki Boskiej Bolesnej w Rydze oraz programy prac konserwatorskich i kosztorysów dla elementów wyposażenia następujących świątyń na terenie Łatgalii (historycznych Inflant Polskich):

• kościół pw. Wniebowzięcia NMP w Przydrujsku (łot. Piedruja) – stalle oraz balaski ołtarzowe;
• kościół pw. św. Ludwika w Krasławiu (łot. Krāslava) – obraz „Apoteoza św. Ludwika” oraz dwa obrazy fundatorów świątyni;
• kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Indrycy (łot. Indrica) – ołtarz główny i dwa boczne.

W 2023 r. Instytut POLONIKA kontynuuje projekty wieloletnie (cmentarz św. Michała w Rydze) oraz realizuje prace w nowych, istotnych dla dziedzictwa kulturowego Polski i Łotwy miejscach - na cmentarzu katolickim w Dyneburgu, gdzie przeprowadzana jest konserwacja nagrobka Stanisława Syrewicza (1858–1926), prawnika, pierwszego agenta konsularnego RP w Dyneburgu, oraz w kościele pw. Wniebowzięcia NMP w Przydrujsku (łot. Piedruja), w którym przedmiotem prac jest drewniana balustrada ołtarzowa z XVIII w.