Minister kultury zauważył, że prezentacja szkicu olejnego autorstwa Wojciecha Kossaka i Michała Wywiórskiego jest szczególnym prezentem na Święto Wojska Polskiego, które będziemy obchodzić 15 sierpnia. Przypomniał, że Wojciech Kossak malował także panoramy we współpracy z Janem Styką czy Julianem Fałatem.

W galerii Kordegarda prezentujemy po raz pierwszy od 122 lat w Warszawie szkice olejne do „Panoramy Somosierra”. To miała być trzecia panorama malowana przez Wojciecha Kossaka i jego współpracowników. „Panorama Racławicka” prezentowana w Muzeum Narodowym we Wrocławiu nadal cieszy się niesłabnącą popularnością i święci frekwencyjne triumfy. Polacy kochają tego typu przedstawienia - dodał.

Szef resortu kultury podkreślił niesłabnącą popularność „Panoramy Racławickiej”. Wyjątkowa jakość artystyczna tego dzieła nadal porusza wyobraźnię.

Na wystawie w Kordegardzie możemy zaobserwować namiastkę tego kunsztu. Szkic jest jednak znacznie mniejszy niż zamierzone dzieło. Warto przypomnieć, dlaczego ta panorama nie powstała. Zaważyły na tym powody historyczne. Rosyjski zaborca nie akceptował nurtu krzepienia serc poprzez sztukę, która była naszym najsilniejszym orężem w XIX wieku – zaznaczył prof. Piotr Gliński.

Minister kultury przypomniał, że wystawa malarstwa polskiego XIX wieku, która była prezentowana za granicą, nieprzypadkowo nosiła tytuł „Polska. Siła obrazu”. To właśnie dzięki sile kultury udało się Polakom przetrwać 123 lata zaborów.

Zapraszam do Kordegardy, aby „ku pokrzepieniu serc” oglądać wystawę „Panorama Somosierra”. Pamiętajmy, że choć szarża polskich szwoleżerów trwała tylko kilka minut, to jest symbolem nie tylko brawury, ale przede wszystkim skuteczności i zwycięstwa. Z punktu widzenia militarnego to było wielkie i bardzo szybkie zwycięstwo, przy jednoczesnej minimalizacji strat. Myślę, że ta wystawa będzie cieszyła się dużą popularnością – zakończył prof. Piotr Gliński.

---

 O wystawie

Ekspozycję „Panorama Somosierra” tworzą – namalowane w 1899 roku przez Wojciecha Kossaka i Michała Wywiórskiego – cztery wielkoformatowe obrazy, stanowiące elementy szkicu olejnego do panoramy przedstawiającej zwycięską szarżę polskich szwoleżerów pod Somosierrą. Dzieła znajdują się w zbiorach Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej w Przemyślu od 1969 r. W Warszawie będą prezentowane po raz drugi – pierwszy raz były publicznie pokazywane w stolicy przez samych twórców w 1901 r. w gmachu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych.

Obrazy prezentują cztery strony świata i kolejne fazy zwycięskiej bitwy pod Somosierrą. Każdy ze szkiców ma swój tytuł:

• „La guerilla” (Zachód) – hiszpańska nazwa wojny partyzanckiej;
• „Niech żyją najodważniejsi spośród odważnych” (vivent les braves de braves) (Północ) – słynny okrzyk Napoleona pod adresem walecznych Polaków podczas defilady pułku kilka dni po bitwie;
• „Szarża na baterie hiszpańskie” (Wschód) - przedstawia dwie kompanie szwoleżerów, którzy zdobywszy pierwszą z hiszpańskich baterii, kontynuują atak w górę;
• „Droga do Madrytu otwarta” (Południe) – symbolizuje efekt polskiego zwycięstwa, jakim była kontynuacja marszu Napoleona na Madryt.

„Panorama Somosierra” miała być namalowana specjalnie dla Warszawy jako trzecia panorama Wojciecha Kossaka (po Racławickiej i Berezynie). Miejscem jej prezentacji miała być rotunda przy ul. Dynasy, ufundowana przez I. J. Paderewskiego. Z uwagi na zakaz władz carskich nigdy jednak nie wyszła poza etap monumentalnego szkicu. Gubernator Warszawy gen. Aleksander Imeretyński obawiał się narodowych manifestacji. Widział zagrożenie w podgrzewaniu patriotycznych tematów. Dlatego polecił, by dzieło najpierw zaprezentowano w Petersburgu i Moskwie, a dopiero potem w Warszawie. Ta pokerowa zagrywka miała definitywnie uniemożliwić realizację dzieła, ponieważ miasta rosyjskie nie miały budynków panoramowych.

Po śmierci Imeretyńskiego szkic do panoramy zaprezentowano w warszawskiej Zachęcie, po czym płótna za 15 tys. rubli kupił do swego dworu w Ostrowie k. Przemyśla Czesław Świeżawski. Jego spadkobierczyni w 1969 roku sprzedała dzieła Muzeum Ziemi Przemyskiej, które po raz drugi publicznie pokazało je w październiku 1970 roku. Monumentalne cztery części szkicu „Panoramy Somosierra” w skali 1:10, które powstały po „wizji lokalnej” w Hiszpanii w 1899 r., dają wyobrażenie o rozmachu i skali planowanego przedsięwzięcia.

Ekspozycja w Kordegardzie będzie dostępna do 10 września br. Oprowadzania kuratorskie po wystawie będą odbywać się w każdy piątek w godz. 18.00 - 20.00.

---

Bitwa pod Somosierrą

Bitwa pod Somosierrą, stoczona 30 listopada 1808 roku podczas wojen napoleońskich, jest jednym z najbardziej brawurowych zwycięstw w historii wojskowości. Trwająca zaledwie ok. 8-10 minut szarża polskich szwoleżerów (lekkokonnych) w służbie armii Napoleona Bonaparte (1 Pułku Szwoleżerów-Lansjerów Gwardii Cesarskiej) była okupiona minimalnymi stratami, przez co dawała kolosalną przewagę armii napoleońskiej.

Wąwóz, przez który prowadziła najkrótsza droga do Madrytu, był ostatnim strategicznym punktem obrony hiszpańskich powstańców, dowodzonych przez gen. don Benita San Juana. Spośród 125 szwoleżerów (niektóre źródła podają nawet 200) walczących pod dowództwem: na początku - płk. Jana Kozietulskiego, a następnie – Stefana Krzyżanowskiego, Jana Dziewanowskiego i Andrzeja Niegolewskiego, zginęło zaledwie 18-22 żołnierzy, zaś od 30 do 35 zostało rannych. Szarża zakończyła się zdobyciem Somosierry przez Polaków i otwarciem drogi na Madryt dla armii napoleońskiej.

Bitwa przeszła do historii i stała się legendą niezwykle często przywoływaną w malarstwie i literaturze. Szarżę malowali m.in. Horace Vernet, January Suchodolski, Piotr Michałowski, Juliusz, Wojciech i Jerzy Kossakowie, Michał Bylina, Jan Rosen, Louis-François Lejeune i Hyppolit Bellangé, Wiktor Mazurowski czy Zygmunt Rozwadowski. Pisał o niej Adam Mickiewicz w XI księdze „Pana Tadeusza”, zaś pieśń o zwycięskiej szarży stworzyli: Maria Konopnicka („Wąwóz Somosierry”) i Jacek Kaczmarski.