4P, czyli szanuj żywność
Dlaczego niemarnowanie żywności jest priorytetem
W obliczu zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego, narastających kryzysów zewnętrznych i zachwiania łańcuchów dostaw walka z marnowaniem żywności staje się kluczowym wyzwaniem dla wszystkich krajów. W krajach bogatych żywność marnuje się na każdym etapie łańcucha żywnościowego, a przede wszystkim w gospodarstwach domowych.
Czy wiesz, że marnowana na całym świecie żywność odpowiada za 8 proc. globalnej emisji CO2?
Marnowanie to także strata energii i wody. Szczególnie teraz kiedy mamy do czynienia ze wzrostem cen żywności.
Ok. 5 mln ton żywności marnowanej rocznie w Polsce oznacza:
- 126 kg żywności zmarnowanej w przeliczeniu na jednego Polaka, w Europie średnio to 179 kg, a w krajach afrykańskich zaledwie 10 kg na osobę;
- aż 92 kg żywności trafia do kosza w polskich domach. To tak jakby każdego dnia, przez cały rok, w każdej sekundzie Polacy tylko w swoich domach wyrzucali 184 bochenki chleba;
- przeciętna polska rodzina wyrzuca do kosza żywność o wartości około 3 tys. zł. Najczęściej w koszu lądują pieczywo, wędliny, świeże owoce i warzywa.
Jak ważną rolę odgrywa ten problem we współczesnym świecie, świadczy chociażby fakt, że próby jego rozwiązania podejmowane są globalnie.
Czy wiesz, że
- Na świecie rocznie marnuje się około 1/3 produkowanej żywności, a w ujęciu masy strat jest to około 1,3 mld ton żywności nadającej się do spożycia;
- Na etapach produkcji, przetwórstwa, dystrybucji i konsumpcji w Polsce rocznie marnuje się niemal 5 mln ton żywności; *
- Najwięcej marnują konsumenci – aż 60%, czyli blisko 3 mln żywności trafia do kosza;
- Co sekundę do kosza trafia 150 kg jedzenia, którego część wciąż nadaje się do wykorzystania;
(PROM*).
Zasada 4P
Jednym ze sposobów minimalizowania marnotrawstwa żywności jest zasada 4P:
- Planowanie zakupów z wyprzedzeniem;
- Przetwarzanie żywności w celu wydłużenia jej trwałości;
- Przechowywanie produktów w odpowiednich warunkach, sprawdzanie daty ważności;
- Podzielenie się zbędną żywnością.
Co robimy, aby zapobiec marnowaniu żywności
W Polsce problem ten znalazł m.in. odzwierciedlenie w dokumencie rządowym przyjętym 10 września 2019 roku przez Radę Ministrów, tzw. Mapa drogowa transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ).
Resortem koordynującym wdrażanie idei GOZ w Polsce jest Ministerstwo Rozwoju i Technologii. Gospodarka o obiegu zamkniętym (ang. circular economy) jest koncepcją zmierzającą do racjonalnego wykorzystania zasobów i ograniczenia negatywnego oddziaływania na środowisko wytwarzanych produktów, które - podobnie jak materiały oraz surowce - powinny pozostawać w gospodarce tak długo, jak jest to możliwe, a wytwarzanie odpadów powinno być jak najbardziej zminimalizowane.
Jednym z filarów GOZ jest zrównoważona konsumpcja, a jej podstawą jest niemarnowanie żywności. Jednym z założeń jest upowszechnianie wśród konsumentów i producentów wiedzy na temat przeciwdziałania marnowaniu żywności (upowszechnianie zasady 4P).
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi propaguje ideę 4P w zakresie działań informacyjno-edukacyjnych. W 2023 r. już po raz drugi zorganizowaliśmy konferencję naukową „Nie marnuj żywności. Szkoda planety!”. Spotykają się tam środowiska naukowe, biznesowe, organizacje pozarządowe i rolnicze. Celem tych spotkań jest wypracowanie rozwiązań, które pomogą ograniczyć marnowanie żywności.
Rozmowy ekspertów podczas II edycji konferencji w 2023 r.
Rozmowy ekspertów podczas I edycji konferencji w 2022 r.
Legislacja a niemarnowanie żywności
Od października 2013 r. istnieje w Polsce możliwość odliczania podatku VAT przez darczyńców żywności (także dystrybutorów hurtowników, restauratorów czy firm cateringowych) przekazujących żywność na cele społeczne na rzecz Organizacji Pożytku Publicznego.
Od 18 września 2019 r. obowiązują przepisy ustawy z 19 lipca 2019 r. o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności. Ustawa nałożyła m.in. na sprzedawców żywności (sklepy o powierzchni sprzedaży powyżej 250 m2) obowiązek zawarcia z organizacją pozarządową umowy dotyczącej nieodpłatnego przekazywania żywności spełniającej wymogi prawa żywnościowego, a nieprzeznaczonej do sprzedaży, w szczególności ze względu na wady wyglądu tej żywności albo jej opakowań. Ponadto sklepy są zobligowane do przeprowadzenia wspólnie z organizacją pozarządową kampanii edukacyjno-informacyjnych w zakresie racjonalnego gospodarowania żywnością oraz przeciwdziałania marnowaniu żywności.
Kontakt
Departament Rynków Rolnych i Transformacji Energetycznej Obszarów Wiejskich
*Dane na podstawie badań przeprowadzonych w ramach projektu pn. „Opracowanie systemu monitorowania marnowanej żywności i efektywnego programu racjonalizacji strat i ograniczania marnotrawstwa żywności” (PROM). Program Racjonalizacji i Ograniczenia Marnotrawstwa Żywności miał na celu zbadanie, ile żywności marnuje się w Polsce w całym łańcuchu produkcji – tzw. od pola do stołu. To pierwsza tego typu inicjatywa badawcza w Polsce. Projekt finansowany był przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w ramach programu GOSPOSTRATEG. Wyniki badań dostarczyły informacji, w jaki sposób możemy przeciwdziałać marnowaniu żywności. Projekt realizowany był w okresie od 1 września 2018 r. do 31 sierpnia 2021 r. przez Konsorcjum, którego liderem jest Federacja Polskich Banków Żywności, a partnerami są: Instytut Ochrony Środowiska – PIB, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolniczego oraz Polskie Towarzystwo Technologów Żywności.