Wygląd:

Szare owalne gałki, w przekroju bardziej okrągłe z różowym nadzieniem mięsnym w środku.

Kształt:

Owalny w przekroju okrągły.

Rozmiar:

Wielkości ściśniętej pięści, około 8-10 cm długości i 5 cm grubości.

Barwa:

Ciemnoszara, jasna lub ciemna, zależnie od wieku ziemniaków (kartacze z młodych ziemniaków – jasne, ze starych – ciemne) oraz od czasu przygotowywania potrawy (ziemniaki tarte szybko w maszynce elektrycznej – kartacze jasne, ziemniaki tarte ręcznie na tarce – ciemne). W środku różowe nadzienie z mięsa. Z wierzchu polane zrumienioną cebulką, skwarkami i śmietaną.

Konsystencja:

Twarda, spoista. Po przekrojeniu mięso wyraźnie oddziela się od masy ziemniaczanej.

Smak:

Przyjemny ziemniaczany zapach, z nutą podsmażonej cebulki i pieprzu. Smak delikatny, lekko pikantny.

Dodatkowe Informacje:

Ziemniaki wykorzystywane do przygotowania potrawy pochodzą najczęściej z gospodarstw własnych. Nadzienie przygotowywane jest z nieodtłuszczonego mięsa, karkówki lub łopatki. Ze względu na małą zawartość tłuszczu nie używa się szynki (nadzienie byłoby za suche i zbyt twarde). Ziemniaki gotowane lub mąka ziemniaczana stanowią proporcjonalnie niewielką część składników na ciasto i podobnie jak skrobia uzyskana przy ścieraniu surowych kartofli, służą tylko do wyrobienia spoistości ciasta. Cepeliny gotuje się w wodzie, podaje okraszone podsmażoną cebulką i skwarkami oraz śmietaną. Cepeliny litewskie podaje się nie tylko z farszem mięsnym, ale również z kiszoną kapustą, grzybami lub serem.

Tradycja:

Potrawa ta znana była w okolicach Sejneńszczyzny bez wątpienia w okresie międzywojennym, a zapewne też pod koniec XIX wieku. O popularności kartaczy mogą świadczyć wzmianki w piosenkach ludowych: Kapyleńko nasza, nie stóbruj sie na nas, my kartaczy wykurzymy, pojedziemy zaraz. Jest to zwrotka piosenki spisanej w Krzywym pod Suwałkami w 1953 roku przez profesora Lisakowskiego (Jarosław Lisakowski, Instytut sztuki PAN, Poznań 1953). Kartacze (cepeliny) to duże, owalne kluski ziemniaczane z tartych ziemniaków z dodatkiem gotowanych, nadziewane mielonym mięsem baranim lub wieprzowym z dodatkiem cebuli, pieprzu i majeranku. Szczególnie smaczne są podawane na sposób litewski, czyli ze śmietaną. Ugotowane cepeliny podaje się okraszone sosem przygotowanym ze skwarek zrumienionej cebuli oraz kwaśnej śmietany. Tradycyjnych litewskich cepelinów spróbować można również z farszem z kapusty, grzybów lub sera, a przepis na ich wykonanie znajdziemy w każdej litewskiej książce kucharskiej (J. Uginčienė, Žemaičių valgiai, Wilno 1977, s. 66; Didžioji virėja, Wilno 1990, s. 151; Kolūkietės namų ūkis, Wilno 1958, s. 554-555), z których korzystają gospodynie na Sejneńszczyźnie. Dziś przygotowuje się je w prawie każdym domu, najczęściej jesienią, w czasie zbioru ziemniaków. Istnieje bardzo wiele przepisów na ich wykonanie, a każda gospodyni nadaje im inny smak. Kartacze są stosunkowo pracochłonne, więc przygotowywano je raz w tygodniu lub raz na dwa tygodnie. Stanowiły znakomity i sycący posiłek dla domowników w czasie ciężkich prac polowych. Gotowało się ich zawsze bardzo dużo, aby starczyły dla wszystkich na cały dzień. Uważne są za najbardziej popularną tradycyjną litewską potrawę na Sejneńszczyźnie, a ich smak jest rajem dla podniebienia, jeżeli ugotuje się je tak jak na wsi – nie żałując dobrego mięsa, przypraw, tłuszczu i soli.