Jak wynika z szeregu opracowań, a także orzeczeń TSUE (z dnia 15 lipca 2021 r. sygn. C-791/19 oraz z dnia 5 czerwca 2023 r. sygn. C-204/21) i ETPC (sprawa Juszczyszyn przeciwko Polsce, wyrok z 6 października 2022 r., skarga nr 35599/20), wprowadzony na przestrzeni ostatnich kilku lat nowy system postępowań dyscyplinarnych przeciwko sędziom nie odpowiada standardom międzynarodowym i mógł być wykorzystywany do wpływania na treść orzeczeń, a także do kreowania efektu mrożącego w celu uniemożliwienia sędziom implementacji prawa unijnego oraz międzynarodowego.

Wobec wielu sędziów wszczęto postępowania dyscyplinarne z powodu kwestionowania statusu prawnego sędziów powołanych z udziałem KRS w sposób nieprawidłowy ukształtowanej ustawą z dnia 8 grudnia 2017 r., w tym pięcioro zostało z tego powodu bezpodstawnie zawieszonych w pełnieniu obowiązków przez Izbę Dyscyplinarną SN (sędziowie: Paweł Juszczyszyn, Maciej Ferek, Piotr Gąciarek, Maciej Rutkiewicz i Krzysztof Chmielewski), zaś wobec dwojga sędziów wszczęto postępowania dyscyplinarne z powodu wystąpienia przez nich z pytaniami prejudycjalnymi do TSUE (sędzia Anna Bator-Ciesielska i sędzia Agnieszka Niklas-Bibik) co naruszyło zobowiązania traktatowe Polski.

W świetle orzecznictwa trybunałów międzynarodowych zasadność i zgodność z prawem Unii Europejskiej i EKPCz szeregu prowadzonych postępowań dyscyplinarnych budzi poważne wątpliwości, co dotyczy zwłaszcza tych postępowań, w których podstawą zarzutów dyscyplinarnych była treść podejmowanych przez sędziów decyzji procesowych, czy kwestionowanie  przez nich statusu sędziów powołanych z udziałem nieprawidłowo ukształtowanej KRS. W tym ostatnim przypadku podstawą formułowania zarzutów dyscyplinarnych częstokroć były delikty dyscyplinarne wprowadzone tzw. ustawą kagańcową, którą TSUE ocenił jako sprzeczną z prawem unijnym (wyrok w sprawie C-204/21).

Co więcej, niektóre z tych postępowań dyscyplinarnych toczyły się w sposób przewlekły utrzymując dotkniętych nimi sędziów w stanie niepewności, co samo w sobie podważało ich poczucie niezawisłości.

Należy również podnieść, iż postawa wyznaczonych przez poprzedniego Ministra Sprawiedliwości rzeczników dyscyplinarnych budziła wątpliwości co do poziomu ich niezależności i bezstronności. Rzecznik Dyscyplinarny Sędziów Sądów Powszechnych Piotr Schab oraz jego zastępcy Przemysław W. Radzik i Michał Lasota, a także pełniący funkcję Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego przy Sądzie Okręgowym w Warszawie Jakub Iwaniec podpisali tzw. „listy poparcia” kandydatów do nieprawidłowo ukształtowanej KRS w ten sposób okazując poparcie dla idei upolitycznienia procedury powoływania sędziów oraz w istotny sposób przyczyniając się do demontażu obowiązującego porządku konstytucyjnego i podważenia podstawowych gwarancji niezależności sądownictwa. Co więcej, sędziowie Piotr Schab i Przemysław Radzik zostali wielokrotnie, z wynikiem negatywnym, poddani przez SN testowi niezależności. Z kolei sędzia Jakub Iwaniec, według doniesień medialnych, miał pełnić aktywną rolę w tzw. „grupie hejterskiej Kasta”. Aczkolwiek istnienie grupy nie zostało do tej pory procesowo zweryfikowane, jednak sędzia Jakub Iwaniec jest jedną z dwóch osób odwołanych z delegacji do Ministerstwa Sprawiedliwości bezpośrednio po wybuchu tej afery.

W związku z powyższym Minister Sprawiedliwości postanowił skorzystać z wprowadzonej w art. 112 b u.s.p. instytucji rzeczników Ministra Sprawiedliwości (tzw. „rzecznicy ad hoc”), przy czym osoby wskazane przez Ministra Sprawiedliwości spełniają wysokie standardy profesjonalne i etyczne, w tym:

- są sędziami karnistami z ponad 20-letnim stażem,

- zostali powołani na stanowiska bez udziału nieprawidłowo ukształtowanej KRS,

- od wielu lat specjalizują się w sprawach dyscyplinarnych.

Dodatkowo, aby zapewnić ich bezstronność z punktu widzenia zewnętrznego obserwatora, Rzecznicy Dyscyplinarni Ministra Sprawiedliwości zostali powołani spośród osób nie będących członkami stowarzyszeń sędziowskich.

W opisanym trybie jako Rzecznicy Dyscyplinarni Ministra Sprawiedliwości zostali powołani:

1. sędzia Sądu Okręgowego w Szczecinie Grzegorz Kasicki do prowadzenia spraw:

• przewinienia dyscyplinarnego z art. 107 § 1 pkt. 5 u.s.p., w której Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych – Michał Lasota w dniu 22 listopada 2018 r. wydał postanowienie o przejęciu do rozpoznania sprawy sędziego Sądu Okręgowego w Krakowie – Waldemara Żurka, zarejestrowanej pod sygnaturą RDSP 712-14/18, następnie postanowieniem z dnia 24 listopada 2020 r. RDSP 711-69-2/18 zmienił zarzut dyscyplinarny. Postanowieniem z dnia 28 lipca 2023r. w sprawie ASD 1/21 Sąd Dyscyplinarny przy SA w Rzeszowie wystąpił do SN IOZ o przekazanie sprawy właściwemu sądowi. SN w dniu 28 września 2023r. w sprawie I ZW 20/23 przekazał sprawę właściwemu sądowi apelacyjnemu.
• przewinienia dyscyplinarnego z art. 107 § 1 u.s.p., w której Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych – Michał Lasota w dniu 22 listopada 2019 r. wydał postanowienie o wszczęciu postępowania dyscyplinarnego i przedstawieniu zarzutu sędziemu Sądu Okręgowego w Krakowie – Waldemarowi Żurkowi, zarejestrowanej pod sygnaturą RDSP 711-69/1-18;
• przewinienia dyscyplinarnego z art. 107 § 1 u.s.p., w której Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych – Przemysław Radzik w dniu 26 sierpnia 2019 r. wydał postanowienie o wszczęciu postępowania dyscyplinarnego i przedstawieniu zarzutu sędziemu Sądu Okręgowego w Krakowie – Waldemarowi Żurkowi, zarejestrowanej pod sygnaturą RDSP 711-20/19; Sprawę przekazano do SD przy SA w Katowicach i przekazano do Sądu Najwyższego IOZ sygn. akt II ZO 31/22.
• przewinienia dyscyplinarnego z art. 107 § 1 pkt 5 u.s.p., w której Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych – Michał Lasota w dniu 21 czerwca 2021 r. wydał postanowienie o wszczęciu postępowania dyscyplinarnego i przedstawieniu zarzutu sędziemu Sądu Okręgowego w Krakowie – Waldemarowi Żurkowi, zarejestrowanej pod sygnaturą RDSP.8011.4.2021; Sprawę przekazano do SD przy SA we Wrocławiu.
• przewinienia dyscyplinarnego z art. 107 § 1 pkt 4 i 5 u.s.p., w której Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych – Przemysław Radzik w dniu 21 lutego 2022 r. wydał postanowienie o wszczęciu postępowania dyscyplinarnego i przedstawieniu zarzutu sędziemu Sądu Okręgowego w Krakowie – Waldemarowi Żurkowi, zarejestrowanej pod sygnaturą RDSP.8011.12.2022; Sprawę przekazano do SD przy SA w Poznaniu sygn. akt ASD 12/23. Sprawę zwrócono Rzecznikowi Dyscyplinarnemu.
• czynów z art. 271 § 1 k.k. w zb. z art. 231 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., tj. jest przewinień dyscyplinarnych z art. 107 § 1 pkt 5 u.s.p., w której Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych – Michał Lasota w dniu 23 maja 2022 r. wydał postanowienie o wszczęciu postępowania dyscyplinarnego i przedstawieniu zarzutu sędziemu Sądu Okręgowego w Krakowie – Waldemarowi Żurkowi, zarejestrowanej pod sygnaturą RDSP.8011.24.2022;
• przewinień dyscyplinarnych z art. 107 § 1 pkt 3, 4 i 5 u.s.p., w której Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych – Przemysław Radzik w dniu 18 sierpnia 2023 r. wydał postanowienie o wszczęciu postępowania dyscyplinarnego i przedstawieniu zarzutu sędziemu Sądu Okręgowego w Krakowie – Waldemarowi Żurkowi, zarejestrowanej pod sygnaturą RDSP.8011.20.2023.

2. sędzia Sądu Apelacyjnego w Krakowie Tomasz Szymański do prowadzenia spraw:

- przewinień dyscyplinarnych z art. 107 § 1 pkt 3 i 5 u.s.p., art. 271§1 kk, art. 231§1kk, art. 107§1 pkt. 5 u.s.p. w których zarzuty dyscyplinarne przeciwko sędzi SR w Gorzowie Wielkopolskim Olimpii Barańskiej-Małuszek sformułował Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych Przemysław Radzik, pierwotnie zarejestrowanej pod sygnaturą RDSP.8011.5.2021,

- przewinień dyscyplinarnych z art. 107 § 1 u.s.p., w których zarzuty dyscyplinarne przeciwko sędzi SR w Gorzowie Wielkopolskim Olimpii Barańskiej-Małuszek sformułował Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych Przemysław Radzik, pierwotnie zarejestrowanej pod sygnaturą RDSP.711-105/19. Akta sprawy wraz z zażaleniami od postanowienia Sądu Dyscyplinarnego przy SA we Wrocławiu z dnia 14.01.2020r. w sprawie ASD 2/19 przekazano do Sądu Najwyższego, gdzie zarejestrowano je pod sygnaturą II ZOW 9/22

- przewinienia dyscyplinarnego z art. 107 § 1 u.s.p., w której Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych Przemysław Radzik wydał postanowienie o wszczęciu postępowania dyscyplinarnego i przedstawieniu zarzutów dotyczące sędzi SR Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu Moniki Frąckowiak zarejestrowanej pod sygnaturą RDSP 711-2/19. Obecnie sprawa zawisła przed Sądem Najwyższym Izbą Odpowiedzialności Zawodowej sygn. akt II ZO 2/22.

- przewinienia dyscyplinarnego z art. 107 § 1 u.s.p., w której Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych Przemysław Radzik wydał postanowienie o wszczęciu postępowania dyscyplinarnego i przedstawieniu zarzutów dotyczące sędzi SR Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu Moniki Frąckowiak zarejestrowanej pod sygnaturą RDSP 711-2/1-19. Obecnie sprawa zawisła przed Sądem Najwyższym Izbą Odpowiedzialności Zawodowej sygn. akt II ZO 3/22

- przewinienia dyscyplinarnego z art. 107 § 1 u.s.p., w której Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych Przemysław Radzik wydał postanowienie o wszczęciu postępowania dyscyplinarnego i przedstawieniu zarzutów dotyczące sędzi SR Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu Moniki Frąckowiak zarejestrowanej pod sygnaturą RDSP 711-2/3-19. Obecnie sprawa zawisła przed Sądem Dyscyplinarnym przy SA w Poznaniu sygnatura sprawy ASD 5/23,

- przewinień dyscyplinarnych z art. 107 § 1 pkt 1, 3, 5 u.s.p. w zw. z art. 231 § 1 k.k., w której Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych – Michał Lasota w dniu 29 listopada 2021 r. wydał postanowienie o wszczęciu postępowania dyscyplinarnego i przedstawieniu zarzutu Agnieszce Niklas-Bibik – Sędzi Sądu Okręgowego w Słupsku, zarejestrowanej pod sygnaturą RDSP.8011.20.2021,

- przewinienia dyscyplinarnego z art. 107 § 1 u.s.p., w której Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych – Przemysław Radzik w dniu 7 lutego 2019 r. wydał postanowienie o wszczęciu postępowania dyscyplinarnego i przedstawieniu zarzutu Pawłowi Strumińskiemu – sędziemu Sądu Rejonowego w Gliwicach, zarejestrowanej pod sygnaturą RDSP 711-51/18,

- przewinienia dyscyplinarnego z art. 107 § 1 u.s.p., w której Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych – Michał Lasota w dniu 24 lutego 2019 r. wydał postanowienie o wszczęciu postępowania dyscyplinarnego i przedstawieniu zarzutu Dorocie Lutostańskiej – sędzi Sądu Okręgowego w Olsztynie, zarejestrowanej pod sygnaturą RDSP 711-19/19. Obecnie sprawa zawisła w Sądzie Najwyższym, Izbie Odpowiedzialności Zawodowej sygnatura akt II ZOW 40/22,

- przewinienia dyscyplinarnego z art. 107 § 1 pkt. 3 u.s.p. i art. 231§1kk, w której Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych – Przemysław Radzik w dniu 1 grudnia 2023r. wydał postanowienie o wszczęciu postępowania dyscyplinarnego i przedstawieniu zarzutu Maciejowi Kawałko – sędziemu Sądu Okręgowego w Szczecinie, zarejestrowanej pod sygnaturą RDSP.8011.30.2023,

- przewinienia dyscyplinarnego z art. 107 § 1 pkt. 1, 3 u.s.p. i art. 231§1kk, w której Rzecznik Dyscyplinarny Sędziów Sądów Powszechnych – Piotr Schab w dniu 20 października 2023r. wydał postanowienie o wszczęciu postępowania dyscyplinarnego i przedstawieniu zarzutu Markowi Szymanowskiemu – sędziemu Sądu Apelacyjnego w Białymstoku, zarejestrowanej pod sygnaturą RDSP.8011.28.2023,

Sędzia Grzegorz Kasicki jest sędzią o blisko trzydziestoletnim stażu orzeczniczym, specjalizującym się w sprawach karnych, orzekającym od 2004 r. w Sądzie Okręgowym w Szczecinie. Nie jest członkiem stowarzyszenia sędziowskiego. Od wielu lat występował przed sądami dyscyplinarnymi jako obrońca, publikował w prasie artykuły o tematyce dotyczącej postępowań dyscyplinarnych.

Sędzia Tomasz Szymański jest sędzią o ponad trzydziestoletnim stażu orzeczniczym, specjalizującym się w sprawach karnych, orzekającym od 2014 r. w Sądzie Apelacyjnym w Krakowie. Nie jest członkiem żadnego ze stowarzyszeń sędziowskich. W latach 2016-2023 pełnił funkcję Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego przy Sądzie Apelacyjnym w Krakowie.

Sędziowie powołani przez Ministra jako rzecznicy ad hoc dają gwarancję bezstronnego, niezależnego i profesjonalnego poprowadzenia wskazanych spraw, z uwzględnieniem standardów wynikających z orzeczeń trybunałów międzynarodowych i sądów polskich, w tym przy uwzględnieniu wyroków TSUE z 15 lipca 2021 r. sygn. C-791/19 oraz z 5 czerwca 2023 r. sygn. C-204/21 dotyczących oceny w świetle standardów Unii Europejskiej trybu postępowań dyscyplinarnych wprowadzonego w ostatnich latach nowelizacjami u.s.p., w tym również ustawą z dnia 20 grudnia 2019 r. o zmianie u.s.p., ustawy o SN oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2020, poz. 190), to jest tzw. „ustawą kagańcową” .

Obaj ww. sędziowie zostali już wcześniej powołani w trybie art. 112 b ustawy prawo o ustroju sądów powszechnych do prowadzenia innych spraw jako Rzecznicy Dyscyplinarni Ministra Sprawiedliwości.

Zgodnie z art. 112b. § 1 ustawy Prawo o Ustroju sądów powszechnych z chwilą doręczenia im decyzji o powołaniu Rzecznika Dyscyplinarnego Ministra Sprawiedliwości prowadzący do tej pory sprawy rzecznicy tracą prawo do podejmowania jakichkolwiek czynności we wskazanych sprawach, dalsze czynności będą w nich podejmowali rzecznicy wyznaczeni przez Ministra Sprawiedliwości.

Ministerstwo Sprawiedliwości planuje dalszy przegląd będących na biegu spraw dyscyplinarnych, przy wykorzystaniu instytucji rzeczników ad hoc, pod kątem weryfikacji zasadności postawionych w nich zarzutów, w tym zwłaszcza przez pryzmat standardów międzynarodowych.  

Biuro Komunikacji i Promocji

Ministerstwo Sprawiedliwości