Dnia 18 stycznia 2024 r. Minister Sprawiedliwości wszczął procedurę odwołania z funkcji Prezesa Sądu Apelacyjnego w Warszawie sędziego Piotra Schaba zwracając się do kolegium Sądu Apelacyjnego w Warszawie o wyrażenie opinii odnośnie uzasadnionego (w formie pisemnej) zamiaru odwołania). Sędzia Piotr Schab został wówczas zawieszony w pełnieniu funkcji prezesa Sądu Apelacyjnego w Warszawie.

Jak wynika z przedstawionego Ministrowi Sprawiedliwości wyciągu protokołu jeszcze tego samego dnia, tj. 18 stycznia 2024 r. odbyło się kolegium Sądu Apelacyjnego w Warszawie, w trakcie którego przedstawiony został zamiar odwołania sędziego ze stanowiska, a także – zgodnie z wymogiem art. 27 § 4 u.s.p. – sędzia Piotr Schab został wysłuchany w drodze wideokonferencji. Następnie członkowie kolegium zapoznali się z uzasadnionym wnioskiem Ministra Sprawiedliwości o odwołanie z funkcji Prezesa Sądu Apelacyjnego Piotra Schaba, po czym poddano go głosowaniu.  Kolegium SA w składzie: sędzia Joanna Przanowska-Tomaszek i sędzia Michał Bukiewicz głosowało przeciwko odwołaniu Piotra Schaba.

W trakcie posiedzenia nie podjęto uchwały, która merytorycznie odnosiłaby się do argumentacji przedstawionej w uzasadnieniu wniosku Ministra. Po wysłuchaniu sędziego Piotra Schaba w protokole kolegium znalazł się zapis: „…Kolegium Sądu Apelacyjnego w Warszawie jednogłośnie negatywnie zaopiniowało zamiar odwołania SSA Piotra Schaba z funkcji Prezesa Sądu Apelacyjnego w Warszawie…”. Dokument nie zawierał argumentów podważających zasadność wniosku Ministra Sprawiedliwości.

Zgodnie z art. 27 u.s.p., procedura odwołania prezesa sądu jest trójstopniowa i rozpoczyna się:
-  od przewidzianego w art. 27 § 2 zd. drugie u.s.p. pisemnego, uzasadnionego wniosku Ministra Sprawiedliwości skierowanego do kolegium;
-  zgodnie z art. 27 § 2 zd. pierwsze, § 3, § 4  i § 5 u.s.p., kolegium w terminie 30 dni jest uprawnione do przedstawienia swojej opinii. W przypadku, kiedy kolegium popiera zamiar odwołania, zakłada, że podzieliło ono argumentację Ministra. W przypadku opinii negatywnej kolegium nie może ograniczyć się do przegłosowania wniosku o odwołanie, ale powinno wypracować i przedstawić, np. w postaci uchwały, argumenty przemawiające przeciwko odwołaniu prezesa, krytycznie odnoszące się do argumentacji przedstawionej przez Ministra Sprawiedliwości. Wówczas minister może podzielić argumenty kolegium lub  kontynuować procedurę odwołania. Opinia kolegium stanowi bowiem akt współdziałania organu kolegialnego. Jak każda inna opinia jest aktem wiedzy, który musi zawierać dostatecznie precyzyjne wyjaśnienie stanowiska danego podmiotu, a ponieważ co do zasady jest on wydawany w następstwie czynności innego podmiotu inicjującej postępowanie – także odniesienie się do jego argumentacji, spostrzeżeń i wniosków (w analizowanej sprawie – obszernych i szczegółowo udokumentowanych zarzutów Ministra Sprawiedliwości).

Skoro tak, wyrażenie opinii przez organ kolegialny, taki jak kolegium sądu, nie może być utożsamiane z samym aktem głosowania. Oddanie głosów powinno być poprzedzone rozważeniem okoliczności rozpatrywanej sprawy, z uwzględnieniem wszystkich dostępnych materiałów i danych. Bez wyczerpania tego etapu postępowania głosowanie jest tylko pozorem aktu opiniowania.
Art. 27 § 4 zd. drugie u.s.p., który mówi o „głosowaniu nad opinią”, wyraźnie rozdziela ustalenia prowadzące do wypracowania projektu opinii od jej przyjęcia przez organ kolegialny w akcie głosowania.

Kolegium sądu apelacyjnego nie było organem uprawnionym do wydania decyzji w sprawie odwołania prezesa na podstawie wniosku innego organu, bo wówczas sam akt glosowania byłby wystarczający, ale – w świetle obowiązujących przepisów – jest organem opiniodawczym zobowiązanym do przedstawienia swojej uzasadnionej opinii organowi uprawnionemu do podjęcia decyzji w sprawie odwołania.

Dopiero po przedstawieniu przez kolegium swojej opinii (zawierającej polemikę z wnioskiem) Minister mógłby wszcząć trzeci etap procedury odwołania, czyli:
-  zgodnie z art. 27 § 5 „a” u.s.p., przedstawiając zamiar odwołania, z pisemnym uzasadnieniem (w którym ma prawo odnieść się do pisemnej opinii kolegium), Krajowej Radzie Sądownictwa, która uchwałą podjętą większością  2/3 głosów może skutecznie sprzeciwić się zamiarowi odwołania prezesa.

Należy więc uznać, że kolegium Sądu Apelacyjnego w Warszawie w trzydziestodniowym terminie nie przedstawiło negatywnej opinii wobec wyrażonego przez Ministra zamiaru odwołania, gdyż za taką opinię nie może być uznana sama informacja o wyniku głosowania na posiedzeniu kolegium.

Tym samym, wobec nieprzedstawienia przez Kolegium wymaganej przepisami opinii w ustawowym terminie, zgodnie z art. 27 § 5 zd. drugie u.s.p., Minister Sprawiedliwości stał się uprawniony do odwołania sędziego Piotra Schaba z funkcji prezesa Sądu Apelacyjnego w Warszawie.

Na przeszkodzie odwołaniu Piotra Schaba nie stoi postanowienie tymczasowe Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1 lutego 2024 r. sygn. akt Ts 19/24 polegające na udzieleniu zabezpieczenia sędziemu Piotrowi Schabowi w związku z zawieszeniem go w pełnieniu funkcji prezesa Sądu Apelacyjnego w Warszawie. Niezależnie od wątpliwości co do prawidłowości udzielonego zabezpieczenia ze względu na jego przedmiot (nie dotyczy ono aktu normatywnego, ale decyzji Ministra), braku wyczerpania drogi prawnej przez wnioskodawcę, czy wreszcie jego formy (brak uzasadnienia), zabezpieczenie dotyczy bowiem konkretnej decyzji Ministra (z 18 stycznia, o zawieszeniu sędziego Piotra Schaba w pełnieniu obowiązków), a jej podstawę stanowi wniosek o zbadanie zgodności z konstytucją art. 27 § 3 u.s.p., podczas gdy podstawę obecnej decyzji Ministra o odwołaniu Piotra Schaba z funkcji Prezesa Sądu Apelacyjnego w Warszawie stanowią art. 27 § 1 pkt 2) u.s.p. oraz art. 27 § 5 zd. drugie u.s.p. 

Biuro Komunikacji i Promocji
Ministerstwo Sprawiedliwości