Spotkanie odbyło się w dniach 17–18 czerwca br. i było poświęcone przede wszystkim wymianie doświadczeń dotyczących stosowania Rozporządzenia Bruksela IIB – jednego z kluczowych instrumentów prawnych UE w zakresie spraw małżeńskich oraz odpowiedzialności rodzicielskiej. Uczestnicy debatowali nad wyzwaniami, jakie niesie praktyczne stosowanie tych przepisów, zwłaszcza w kontekście ochrony dobra małoletnich oraz konieczności szybkiego reagowania w sytuacjach związanych z uprowadzeniami dzieci lub konfliktami między rodzicami z różnych krajów.

Dyskusje podkreślały znaczenie wzajemnego zaufania między państwami członkowskimi oraz potrzebę dalszego doskonalenia mechanizmów współpracy sądowej, by skutecznie chronić prawa dzieci i rodziców w złożonej rzeczywistości europejskiej mobilności.

Rozporządzenia Bruksela IIB (znane też jako Bruksela II ter) to kluczowe przepisy Unii Europejskiej w dziedzinie europejskiego prawa rodzinnego. Jego celem jest ujednolicenie zasad dotyczących spraw transgranicznych. Uczestnicy dyskutowali również o trudnościach i wątpliwościach w jego stosowaniu.

Rozporządzenie to obejmuje dwie główne kategorie spraw:                                                                                    

• Sprawy małżeńskie dotyczące rozwodów, separacji prawnej oraz unieważnienia małżeństwa.
• Sprawy dotyczące odpowiedzialności rodzicielskiej obejmujące kwestie takie jak przyznanie, wykonywanie, przekazanie, pełne lub częściowe pozbawienie odpowiedzialności rodzicielskiej (np. opieka nad dzieckiem czy prawo do kontaktów), a także uprowadzenia za granicę albo zatrzymania dziecka przez rodzica.

Dokument kładzie szczególny nacisk na dobro małoletniego dziecka. Ma on na celu przyspieszenie procedur i zapewnienie natychmiastowej ochrony w wielu sytuacjach transgranicznych. Ponadto wzmacnia i uzupełnia przepisy Konwencji haskiej z 1980 roku, która dotyczy uprowadzenia dziecka za granicę.

Relacje transgraniczne są czymś naturalnym dla Unii Europejskiej. Gdy mamy swobodny przepływ osób, pracowników i osób świadczących usługi, to naturalne jest, że ludzie nie tylko migrują do innych krajów, nie tylko zaczynają nowe życie, aby zyskać nowy sposób życia, ale także nawiązują relacje, a w ich wyniku mają dzieci. Czasem niestety prowadzi to do szeregu różnych problemów. Rolą integracji europejskiej jest reagowanie na nie i tworzenie mechanizmów współpracy, które chronią prawa jednostek, prawa rodziców, ale także szanują dobro dzieci. Nawet jeśli istnieją dobre regulacje projektowane na poziomie unijnym, musimy pamiętać, że wszystko zależy od właściwej współpracy między UE a poszczególnymi państwami – mówił w wystąpieniu otwierającym spotkanie Minister Sprawiedliwości Adam Bodnar.

Głos zabrał także Andreas Stein z Działu ds. Wymiaru Sprawiedliwości w sprawach cywilnych w Dyrekcji Generalnej Komisji Europejskiej ds. Sprawiedliwości.                                

Wartość dodana naszej sieci tkwi w jej interdyscyplinarnym charakterze. Mamy tutaj pełen wachlarz kwestii, które są do omówienia, z którymi się spotykamy – zarówno w ramach UE, jak i poza nią – mówił.

Podczas pierwszego dnia obrad i dyskusji sędzia rodzinna Sylwia Jastrzemska z Sądu Okręgowego we Wrocławiu przedstawiła kwestię jurysdykcji w kontekście sytuacji ukraińskich dzieci w Polsce.

Rozporządzenie Bruksela IIB nie ma bezpośredniego zastosowania do stosunków między Polską a Ukrainą, ponieważ Ukraina nie jest państwem członkowskim UE. Kluczowym elementem naszej odpowiedzi prawnej było wprowadzenie instytucji opiekuna tymczasowego. To innowacyjne rozwiązanie, wcześniej nieznane w polskim prawie rodzinnym, pozwoliło sądom szybko reagować w sytuacjach, gdy małoletni ukraińscy obywatele byli pozbawieni opieki. Kluczową rolę odgrywają również instrumenty prawa międzynarodowego. Konwencja Haska z 1996 roku o ochronie dzieci ma w naszej praktyce pierwszeństwo przed umową dwustronną z Ukrainą i jest obecnie najczęściej stosowanym aktem – podkreślała prelegentka.

Drugi dzień spotkania poświęcony był przede wszystkim rozwiązywaniu bieżących problemów, zgłaszanych przez państwa członkowskie, jak również rozmowom dwustronnym o konkretnych indywidualnych sprawach transgranicznych. Spotkanie otworzyła Ministra Zuzanna Rudzińska-Bluszcz.

Idea rządów prawa jest kluczowa. Nie wykonywanie orzeczeń sądowych – także w trudnych i emocjonalnych sprawach rodzinnych i opiekuńczych – podważa zaufanie obywateli do państwa. Także wzajemne zaufanie między państwami członkowskimi Unii – mówiła.

Czym jest Europejska Sieć Sądowa (EJN)

Europejska Sieć Sądowa (EJN) w sprawach cywilnych i handlowych to sieć ułatwiająca współpracę prawną i sądową między państwami członkowskimi Unii Europejskiej. Powstała z myślą o wspieraniu organów krajowych w rozwiązywaniu transgranicznych sporów cywilnych i handlowych, wynikających z różnorodności systemów prawnych w Unii Europejskiej.

EJN w sprawach cywilnych i handlowych ma na celu usprawnienie rozpatrywania spraw transgranicznych w obszarach takich jak:

• spory gospodarcze,
• prawa konsumenta,
• spory pracownicze,
• rozwody,
• opieka nad dzieckiem,
• kwestie związane ze spadkami.

Sieć ułatwia i wspiera kontakty między krajowymi organami sądowymi poprzez punkty kontaktowe zlokalizowane w każdym państwie członkowskim (z wyjątkiem Danii). Dzięki temu strony postępowania sądowego w sprawach cywilnych lub handlowych mogą liczyć na efektywniejszą pomoc i szybsze rozpatrywanie ich spraw.

Sieć składa się z ponad 500 członków należących do pięciu głównych kategorii: punktów kontaktowych wyznaczonych przez państwa członkowskie, instytucji i organów centralnych określonych w prawie unijnym, aktach międzynarodowych lub prawie krajowym dotyczącym współpracy sądowej, sędziów łącznikowych odpowiedzialnych za współpracę w sprawach cywilnych i handlowych, samorządów zawodowych reprezentujących prawników bezpośrednio zaangażowanych w stosowanie prawa UE i instrumentów międzynarodowych na szczeblu krajowym, a także innych organów sądowych lub administracyjnych, których uczestnictwo w sieci jest uznane za korzystne.