Zgodnie z Kodeksem karnym (art. 115 § 11 k.k.):

Osobą najbliższą jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.

• Wstępny to np. matka, ojciec, babcia, dziadek,
• Zstępny to np. dziecko, wnuczek, prawnuczek
• Rodzeństwo to brat, siostra (także przyrodni)
• Osoba pozostająca we wspólnym pożyciu to partner/partnerka – czyli osoby, które prowadzą wspólnie gospodarstwo domowe, ale nie wstąpiły w związek małżeński.

Zgodnie z Kodeksem karnym zabronione jest:

A. Przestępstwa ścigane z urzędu (przykłady):

1. pozbawienie życia - art. 148 k.k.;

2. spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu w postaci:

1) pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia,

2)  innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała – art. 156 § 1 k.k.;

3. spowodowanie naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia innego niż:

1) pozbawienie człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia,

2)  innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała (są to naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia trwające dłużej niż 7 dni)

popełnione na szkodę osoby najbliższej jest ścigane z urzędu, gdy sprawca działał umyślnie - art. 157 § 1 k.k.;.

Jeżeli sprawca tego czynu działał nieumyślnie a został on popełniony na szkodę osoby, która nie jest osobą najbliższą dla sprawcy, to wówczas także jest ono ścigane z urzędu – art. 157 § 1 i 3 k.k.;

4. spowodowanie naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia trwającego nie dłużej niż 7 dni – jeżeli pokrzywdzonym jest osoba najbliższa zamieszkująca wspólnie ze sprawcą - art. 157 § 2 k.k., art. 157 § 4 k.k.

5. pozbawienie wolności (uwięzienie kogoś, przetrzymywanie go wbrew woli) – art. 189 k.k.;

6. stosowanie przemocy wobec osoby lub groźby bezprawnej w celu zmuszenia innej osoby do określonego działania, zaniechania lub znoszenia – art. 191 k.k.;

7. wdarcie się do cudzego domu, mieszkania, lokalu, pomieszczenia albo ogrodzonego terenu albo zaniechanie jego opuszczenia wbrew żądaniu osoby uprawnionej – art. 193 k.k.;

8. zgwałcenie – art. 197 k.k.;

9. wykorzystanie bezradności innej osoby lub wynikającego z upośledzenia umysłowego lub choroby psychicznej braku zdolności tej osoby do rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania swoim postępowaniem - art. 198 k.k.;

10. doprowadzenie innej osoby do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności poprzez nadużycie stosunku zależności lub wykorzystanie krytycznego położenia - art. 199 k.k.;

11. znęcanie się fizyczne lub psychiczne nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny – art. 207 k.k.;

12. niealimentacja - ściganie odbywa się z urzędu, jeżeli pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów – art. 209 §1 i § 1a, art. 209 § 3 k.k.;

13. porzucenie wbrew obowiązkowi troszczenia się o małoletniego poniżej lat 15 albo wbrew obowiązkowi troszczenia się o osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny – art. 210 k.k.;

14. uprowadzenie wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru:

• małoletniego poniżej lat 15 albo
• osoby nieporadnej ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny – art. 211 k.k.;

W sprawach o te czyny zabronione policjant lub prokurator mają obowiązek podjąć działania, gdy tylko uzyskają informację, że zachodzi podejrzenie ich popełnienia (np. z gazety, od interweniującego policjanta, od kuratora, od sąsiada, od nauczyciela).

W Polsce obowiązuje społeczny obowiązek zawiadamiania o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu (art. 304 § 1 k.p.k.), dlatego każdy kto ma wiedzę o takim przestępstwie powinien zawiadomić odpowiedni organ (np. Policja, Prokuratura). Organy te po otrzymaniu informacji o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu działają nawet wówczas, gdy osoba pokrzywdzona tego nie chce.

B. Przestępstwa ścigane z urzędu, ale po złożeniu wniosku przez pokrzywdzonego (przykłady):

1. spowodowanie naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia innego niż:

1) pozbawienie człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia,

2)  innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała (są to naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia trwające dłużej niż 7 dni)

popełnione na szkodę osoby najbliższej, jeżeli sprawca działa nieumyślnie - art. 157 § 1 i 3 k.k., art. 157 § 5 k.k.;

2. grożenie innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba ta wzbudza uzasadnioną obawę, że będzie spełniona - art. 190 k.k.;

3. uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej, które wzbudza uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie narusza prywatność osoby nękanej – art. 190a k.k.;

4. stosowanie przemocy uporczywie lub w sposób istotnie utrudniający innej osobie korzystanie z zajmowanego lokalu mieszkalnego – art. 191 § 1a k.k.;

5. niealimentacja – ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego, ale także organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego art. 209 § 1 i § 1a k.k. w zw. z art. 209 § 2 k.k. (ściganie następuje z urzędu, gdy zachodzi sytuacja, o której mowa w pkt A 12);

6. kradzież na szkodę osoby najbliższej – art. 278 k.k. oraz kradzież szczególnie zuchwała, na szkodę osoby najbliższej - art. 278a k.k.;

7. kradzież z włamaniem na szkodę osoby najbliższej art. 279 k.k.;

8. przywłaszczenie rzeczy ruchomej lub prawa majątkowego na szkodę osoby najbliższej – art. 284 k.k.;

9. oszustwo na szkodę osoby najbliższej– art. 286 k.k.;

10. niszczenie, uszkadzanie cudzej rzeczy lub czynienie jej niezdatną do użytku – art. 288 k.k.;

W sprawach o te czyny zabronione prokurator ma obowiązek prowadzić postępowanie z urzędu, ale dopiero gdy pokrzywdzony złoży wniosek o ściganie na Policji lub w prokuraturze. Oznacza to, że osoba pokrzywdzona musi oświadczyć, iż chce, aby ścigać sprawcę czynu i prowadzić w tej sprawie postępowanie karne. Jeśli osoba pokrzywdzona takiego wniosku nie złoży, Policja i prokurator nie mogą działać (prowadzić postępowania).

Wniosek taki może być cofnięty w postępowaniu przygotowawczym za zgodą prokuratora, a w postępowaniu sądowym za zgodą sądu - aż do zamknięcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej. Sąd może wyrazić zgodę na cofnięcie wniosku tylko wówczas, jeżeli nie sprzeciwi się temu obecny na rozprawie lub posiedzeniu prokurator. Jeśli prokurator się sprzeciwi, sąd nie może zgodzić się na cofnięcie wniosku i postępowanie toczy się dalej. Jeśli prokurator się zgodzi, sąd postępowanie umarza.

Po wycofaniu wniosku, nie można go złożyć ponownie.

Wniosek może zostać złożony ustnie do protokołu przesłuchania na Policji lub w prokuraturze)

C. Przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego (przykłady):

1. naruszenie czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia na okres do siedmiu dni, gdy pokrzywdzony jest osobą najbliższą dla sprawcy, ale razem nie zamieszkują oraz gdy pokrzywdzony nie jest osobą najbliższą dla sprawcy – art. 157 § 2 k.k.;

2. uderzenie człowieka lub naruszenie jego nietykalności cielesnej w inny sposób – art. 217 k.k.;

W sprawach o te czyny zabronione osoba pokrzywdzona może złożyć prywatny akt oskarżenia. Wówczas występuje przed sądem jako oskarżyciel prywatny.

Aby sprawa została wszczęta:

• należy napisać samodzielnie akt oskarżenia a następnie złożyć go do sądu, albo
• złożyć skargę ustnie na Policji. Policja sporządzi wówczas protokół z tej czynności i prześle go do sądu.

Opłata za sprawę wynosi 300,00 zł. Wnosząc akt oskarżenia do sądu należy razem z nim złożyć także dowód uiszczenia do kasy sądowej kwoty 300 zł. Jeżeli osoba pokrzywdzona nie jest w stanie ponieść tej opłaty może złożyć wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych. Może zwrócić się także do prokuratora, aby objął tę sprawę „ściganiem z urzędu” czyli, aby to prokurator był oskarżycielem przed sądem.

W postępowaniu karnym - między innymi, aby zapobiec popełnieniu przez podejrzanego/oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa, może zostać zastosowany środek zapobiegawczy wówczas, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że podejrzany/oskarżony popełnił przestępstwo.

Aby prokurator lub sąd mogli uzyskać dowody i ocenić, czy istnieją podstawy do zastosowania środków zapobiegawczych - w tym także tych, które będą chronić pokrzywdzonego, jako osobę doznającą przemocy – organy ścigania muszą być powiadomione o popełnieniu przestępstwa. Ważnym dowodem są zeznania pokrzywdzonego.

Prokurator w toku postępowania przygotowawczego, a sąd aż do chwili rozpoczęcia wykonania kary, mają prawo zastosować między innymi następujące środki zapobiegawcze wobec sprawcy przemocy w rodzinie, który jest podejrzanym lub oskarżonym:

1. Tymczasowe aresztowanie (stosuje wyłącznie sąd. Prokurator może wystąpić do sądu z wnioskiem o zastowanie tymczasowego aresztowania);

2. Oddanie pod dozór Policji z obowiązkiem stosowania się do wymagań określonych w postanowieniu, które mogą polegać m. in. na:

a) zakazie opuszczania określonego miejsca pobytu,

b) zgłaszaniu się do organu dozorującego w określonych odstępach czasu, zawiadamianiu go o zamierzonym wyjeździe oraz o terminie powrotu,

c) zakazie kontaktowania się z pokrzywdzonym lub z innymi osobami,

d) zakazie zbliżania się do określonych osób na wskazaną odległość,

e) zakazie przebywania w określonych miejscach,

f) a także na innych ograniczeniach swobody oskarżonego, niezbędnych do wykonywania dozoru (275 § 2 k.p.k.).

3. Oddanie pod dozór Policji pod warunkiem, że sprawca opuści w wyznaczonym terminie lokal zajmowany wspólnie z pokrzywdzonym oraz wskaże miejsce swojego pobytu. Ten środek stosuje się zamiast tymczasowego aresztowania, gdy zachodzą przesłanki jego zastosowania wobec podejrzanego/oskarżonego o przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej na szkodę osoby najbliższej albo innej osoby zamieszkującej wspólnie ze sprawcą (art. 275 § 3 k.p.k.)

4. Okresowe opuszczenie lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, (jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony ponownie popełni przestępstwo z użyciem przemocy wobec tej osoby, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził – 275a k.p.k.)

Jeżeli podejrzany/oskarżony uniemożliwia lub utrudnia wykonywanie zastosowanego wobec niego środka zapobiegawczego lub umyślnie naruszył obowiązek lub zakaz związany ze stosowaniem takiego środka, sąd lub prokurator jest zobowiązany zastosować środek zapobiegawczy gwarantujący skuteczną realizację celów jego stosowania (art. 258a k.p.k.).

Oznacza, to że jeśli zastosowany środek zapobiegawczy nie był wystarczający, w jego miejsce może zostać zastosowany inny, niekiedy surowszy (np. w miejsce dozoru Policji na wniosek prokuratora sąd może zastosować tymczasowe aresztowanie).

W postępowaniu przygotowawczym (dochodzeniu lub śledztwie) pokrzywdzony jest stroną – (art. 299 § 1 k.p.k.)

W postępowaniu sądowym pokrzywdzony może być stroną, jeżeli tego zażąda – wówczas przed sądem jest oskarżycielem posiłkowym (działa jednocześnie z prokuratorem).

Pamiętaj! wpływ aktu oskarżenia do sądu powoduje, że pokrzywdzony traci status strony postępowania. Będąc pokrzywdzonym może dalej działać, ale w ograniczonym zakresie (np. nie może złożyć apelacji od wyroku). Aby dalej uczestniczyć w postępowaniu na prawach strony pokrzywdzony musi przystąpić do sprawy jako oskarżyciel posiłkowy.

1) Pokrzywdzony ma prawo m. in. do:

• ustanowienia pełnomocnika, który będzie go reprezentował – jeśli nie ma środków na ustanowienie pełnomocnika z wyboru, może złożyć wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. We wniosku trzeba w sposób należyty wykazać, że nie jest się w stanie ponieść kosztów pełnomocnictwa „bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny” (patrz zakładka: wzory pism i oświadczeń)
• jeśli do sądu zostanie wniesiony akt oskarżenia przez prokuratora, pokrzywdzony ma prawo występować jako oskarżyciel posiłkowy – w tym celu należy do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej złożyć oświadczenie o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego (patrz zakładka: wzory pism i oświadczeń)
• uzyskania informacji – Policja, prokurator, sąd (w zależności od etapu postępowania) mają obowiązek informowania pokrzywdzonego/oskarżyciela prywatnego lub posiłkowego o przysługujących mu prawach i ciążących na nim obowiązkach.
•  uzyskania odszkodowania/zadośćuczynienia w postępowaniu karnym. Wniosek należy złożyć najpóźniej do zamknięcia przewodu sądowego. Wniosek można złożyć na piśmie lub ustnie do protokołu przesłuchania na Policji lub w prokuraturze albo do protokołu rozprawy (patrz art. 46 kodeksu karnego. oraz 49a Kodeksu postępowania karnego)
• wskazania osoby pełnoletniej, która będzie mogła być obecna, przy czynnościach procesowych np. przy przesłuchaniu,
• jeśli sprawa dotyczy przestępstwa:

(a) z art. 197 k.k.(zgwałcenie),

(b) z art. 198 k.k. (doprowadzenie do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności przy wykorzystaniu stanu bezradności, lub wynikającego z upośledzenia umysłowego lub choroby psychicznej braku zdolności pokrzywdzonego do rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania swoim postępowaniem),

(c) z art. 199 k.k. (doprowadzenie do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności przy wykorzystaniu nadużycia stosunku zależności lub wykorzystanie krytycznego położenia),

obowiązują następujące zasady przesłuchania:

1. pokrzywdzony jest przesłuchiwany tylko wówczas, gdy zeznania mogą mieć istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, i tylko raz, chyba że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania;
2. przesłuchanie w czasie postępowania przygotowawczego przeprowadza zawsze sąd na posiedzeniu z udziałem biegłego psychologa niezwłocznie, nie później niż w terminie 14 dni od dnia wpływu wniosku o przesłuchanie do sądu;
3. przesłuchanie jest rejestrowane, a na rozprawie w sądzie odtwarza się sporządzony zapis obrazu i dźwięku przesłuchania oraz odczytuje się protokół przesłuchania.
4. w przesłuchaniu nie bierze udziału podejrzany. Uczestniczą w nim prokurator, obrońca oraz pełnomocnik pokrzywdzonego;
5. przesłuchanie przeprowadza się w specjalnym, „przyjaznym” pomieszczeniu;
6. jeżeli zajdzie konieczność ponownego przesłuchania pokrzywdzonego w charakterze świadka w związku z wyjściem na jaw nowych okoliczności to na jego wniosek przesłuchanie przeprowadza się w drodze wideokonferencji, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że bezpośrednia obecność oskarżonego przy przesłuchaniu mogłaby oddziaływać krępująco na zeznania pokrzywdzonego lub wywierać negatywny wpływ na jego stan psychiczny;
7. na wniosek pokrzywdzonego należy zapewnić, aby biegły psycholog był osobą tej samej płci co pokrzywdzony, chyba że będzie to utrudniać postępowanie.

• jeśli pokrzywdzony ma być przesłuchany w sprawie dotyczącej innych przestępstw niż wymienione w art. 197 – 199 k.k., ma prawo domagać się, aby na czas jego przesłuchania sąd nakazał oskarżonemu opuszczenie sali rozpraw, jeżeli pokrzywdzony nie chce zeznawać w obecności oskarżonego, bo go krępuje, obawia się go. Jeśli sąd się zgodzi pokrzywdzony zeznaje pod jego nieobecność. (W postępowaniu przygotowawczym sprawca nie uczestniczy w przesłuchaniu).
• prawdo do odmowy złożenia zeznań, jeżeli pokrzywdzony jest osobą najbliższą dla podejrzanego/oskarżonego. Z tego prawa można skorzystać mimo ustania małżeństwa lub przysposobienia (art. 182 kodeksu postępowania karnego): 

Pamiętaj! odmówić składania zeznań można nie później niż przed rozpoczęciem pierwszego zeznania w postępowaniu sądowym. Poprzednio złożone zeznanie nie może wówczas służyć za dowód ani być odtworzone. (art. 186 k.p.k.)

Oznacza to, że jeśli złożono zeznania w postępowaniu przygotowawczym, a na rozprawie, przed rozpoczęciem swojego pierwszego przesłuchania przed sądem osoba pokrzywdzona, będąca osobą najbliższą, odmówiła składania zeznań, sąd nie może wykorzystać zeznań z postępowania przygotowawczego. Wówczas zeznania te są traktowane jako „nieistniejące”. Jeśli sąd nie będzie miał innych dowodów, może dojść do uniewinnienia sprawcy.

2. Pokrzywdzony ma obowiązek:

• stawiennictwa na każde wezwanie Policji lub prokuratora,
• poddania się oględzinom i badaniom lekarskim,
• wskazania adresata dla doręczeń w kraju lub w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, kiedy tam nie przebywa (jeżeli tego nie zrobi, pismo zostanie wysłane na ostatnio znany adres i uznane za skutecznie doręczone, nawet gdy nikt go nie odbierze zamiast adresata
• podać nowy adres, jeśli doszło do zmiany miejsca zamieszkania lub pobytu (jeżeli tego nie zrobi, pismo zostanie wysłane na dotychczasowy adres (i uznane za skutecznie doręczone).

Pouczenie o prawach i obowiązkach pokrzywdzonego

Osoba pokrzywdzona powinna:

• udać się do najbliższej jednostki Policji i złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa. Należy opowiedzieć dokładnie co się dzieje/co się stało. Pokrzywdzony otrzymuje stosowne pisemne pouczenie o przysługujących mu prawach i obowiązkach. 
• w przypadku, gdy zgłoszony czyn jest ścigany:

1. na wniosek, to jeśli pokrzywdzony:

• chce, aby prokurator i Policja działali musi złożyć wniosek o ściganie sprawcy przestępstwa do protokołu;
• uważa, że potrzebuje wsparcia profesjonalisty, powinien ustanowić pełnomocnika z wyboru lub złożyć wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu;
• potrzebuje pomocy materialnej, psychologicznej powinien zwrócić się do Funduszu Sprawiedliwości – Fundusz jest utworzony po to by pomagać pokrzywdzonym.

2. z oskarżenia prywatnego:

• jeśli Policjant powiadomił, że czyn jest ścigany z oskarżenia prywatnego zanim doszło do przesłuchania, pokrzywdzony może zażądać, aby przyjęto od niego ustną lub pisemną skargę. Policja ma obowiązek przesłać ją następnie do właściwego sądu (art. 488 k.p.k.).
• pokrzywdzony powinien zastanowić się, czy chce występować samodzielnie jako oskarżyciel prywatny. Jeśli nie chce być oskarżycielem prywatnym, nawet gdyby miał występować z pełnomocnikiem (adwokat lub radca prawny – można go ustanowić samodzielnie lub złożyć wniosek o wyznaczenie pełnomocnika z urzędu) należy zwrócić się do prokuratora o objęcie sprawy ściganiem z urzędu.

Zgodnie z art. 60 § 1 k.p.k. w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego prokurator wszczyna postępowanie albo wstępuje do postępowania już wszczętego, jeżeli wymaga tego interes społeczny.

Pamiętaj! w sprawach z oskarżenia prywatnego pokrzywdzony może samodzielnie sporządzić akt oskarżenia. Może się on ograniczyć się do oznaczenia osoby oskarżonego, zarzucanego mu czynu oraz wskazania dowodów, na poparcie oskarżenia (art. 487 k.p.k.).

Jeśli pokrzywdzony ma obrażenia ciała należy udać się do lekarza w ośrodku zdrowia. W nagłych wypadkach można udać się ośrodka nocnej pomocy opieki zdrowotnej, na ostry dyżur lub do szpitalnego oddziału ratunkowego.

Trzeba zwrócić się lekarza, aby w zaświadczeniu dokładnie opisał jakiego rodzaju, jakiej wielkości i gdzie na ciele są obrażenia (otarcia naskórka, zaczerwienienia, sińce). Samodzielnie można wykonać dokumentację fotograficzną. W postępowaniu karnym, organ prowadzący postępowanie dowodowe, może zlecić wykonanie opinii mającej moc dowodu na podstawie zaświadczenia oraz zdjęć. Dlatego muszą być one jak najdokładniejsze. Zaświadczenie ze specjalistycznego badania lekarskiego, w którym lekarz opisuje stwierdzone obrażenia ciała, a często podaje też prawdopodobną przyczynę tychże obrażeń to obdukcja lekarska. Podstawowym celem obdukcji lekarskiej jest potwierdzenie doznanych przez pokrzywdzonego obrażeń oraz ocena czasu naruszania czynności narządów ciała. Wykonanie obdukcji jest odpłatne

Pamiętaj! zaświadczenie lekarskie (obdukcja) to nie jest opinia, gdyż dowód w sądzie stanowić może tylko opinia wydana przez powołanego do tego biegłego, którym może być jedynie lekarz medycyny sądowej wpisany na listę biegłych prowadzoną przez Prezesa właściwego Sądu Okręgowego.

Biegły sądowy to specjalista wpisany na listę biegłych sądowych. Lista taka jest prowadzona przez prezesa każdego Sądu Okręgowego i są na nią wpisani lekarze z obszaru danego sądu okręgowego. Wykonanie opinii sądowo lekarskiej zleca Policja lub prokurator, a o obdukcję osoba pokrzywdzona może wystąpić na własna rękę.

Pokrzywdzony może złożyć wniosek dowodowy o przeprowadzenie oględzin jego ciała przez biegłego sądowego i wydanie opinii także podczas składania zawiadomienia o przestępstwie do protokołu i przesłuchania w charakterze świadka-pokrzywdzonego.

Małoletni (osoba do lat 18-tu) nie może samodzielnie realizować swoich praw pokrzywdzonego w procesie karnym. Zgodnie z art. 51 § 2 Kodeksu postępowania karnego reprezentuje go przedstawiciel ustawowy (matka, ojciec) lub osoba, pod której stałą pieczą małoletni pozostaje (opiekun zastępczy). Jednakże żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka przy czynnościach prawnych między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem (art. 98 § 2 K.r.i.o).

Jeżeli sprawcą przestępstwa na szkodę dziecka:

• są oboje rodzice - żadne z nich nie może reprezentować dziecka w postępowaniu karnym;
• jest jeden z rodziców - drugi rodzic (matka lub ojciec tzw. niekrzywdzący) nie może reprezentować dziecka w postępowaniu karnym. Wyjątek stanowi, zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, sprawa karna o niealimentację - czyli o przestępstwo z art. 209 § 1 lub 1a k.k. W tej sprawie, jeden rodzic może wykonywać prawa małoletniego w sprawie prowadzonej przeciwko drugiemu rodzicowi (postanowienie Sądu Najwyższego z 25.06.2020 r., I KZP 4/20).

Jeśli rodzice lub jeden rodzic (tzw. niekrzywdzący) nie mogą reprezentować małoletniego w postępowaniu karnym, sąd opiekuńczy (Wydział Rodzinny i Nieletnich) ustanawia dla dziecka kuratora (art. 99 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Wtedy kurator reprezentuje małoletniego w postępowaniu karnym.

Kuratorem reprezentującym dziecko powinien być ustanowiony adwokat lub radca prawny posiadający kompetencje i doświadczenie w sprawach z udziałem dzieci. (Art. 991. § 1. K.r.i.o.).

Należy zwracać uwagę, aby kuratorem dziecka był ustanowiony adwokat lub radca prawny spełniający te wymagania. Wtedy dziecko będzie należycie reprezentowane.

Jeśli dziecko nie ukończyło 15 lat a jest pokrzywdzone przestępstwem, popełnionym z użyciem wobec niego przemocy lub groźby bezprawnej lub jest to przestępstwo przeciwko wolności (np. art. 189 k.k.), przeciwko rodzinie i opiece (np. art. 207 k.k.), przestępstwo o charakterze seksualnym (np. art. 197 k.k.), będzie ono przesłuchane tylko wówczas, gdy jego zeznania mogą mieć istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, i co do zasady tylko raz. Tutaj są jednak wyjątki. Przesłuchanie można powtórzyć, gdy wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania, lub żąda tego oskarżony, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego.

Przesłuchanie zawsze przeprowadza sąd na posiedzeniu z udziałem biegłego psychologa. Powinno się ono odbyć niezwłocznie, nie później niż w terminie 14 dni od dnia wpływu wniosku o przesłuchanie do sądu. Przesłuchanie jest rejestrowane a na rozprawie w sądzie odtwarza się sporządzony zapis obrazu i dźwięku przesłuchania oraz odczytuje się protokół przesłuchania.

Przesłuchanie odbywa się w tzw. „przyjaznych pokojach przesłuchań” z udziałem biegłego psychologa. Mogą w nim uczestniczyć prokurator, obrońca podejrzanego/oskarżonego oraz pełnomocnik pokrzywdzonego.

Jeżeli dziecko ukończyło 15 lat, przesłuchuje się go w takich warunkach, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że przesłuchanie w innych warunkach mogłoby wywrzeć negatywny wpływ na jego stan psychiczny.

Osoby pokrzywdzone przestępstwem mogą zgłosić się do jednej z placówek, powstałych w ramach środków pochodzących z Funduszu Sprawiedliwości a funkcjonujących w ramach ogólnopolskiej Sieci Pomocy Osobom Pokrzywdzonym. Pomoc świadczona z Funduszu Sprawiedliwości obejmuje w szczególności: organizowanie i finansowanie pomocy prawnej; pokrywanie kosztów związanych z psychoterapią, pomocą psychiatryczną lub psychologiczną; pokrywanie kosztów świadczeń zdrowotnych; pokrywanie kosztów związanych z kształceniem w szkołach i przedszkolach publicznych; pokrywanie kosztów czasowego zakwaterowania lub udzielania schronienia; finansowanie okresowych dopłat do bieżących zobowiązań czynszowych; pokrywanie kosztów żywności lub bonów żywnościowych czy pokrywanie kosztów zakupu odzieży, bielizny, obuwia, środków czystości i higieny osobistej.

W ramach Funduszu Sprawiedliwości funkcjonuje także Linia Pomocy Pokrzywdzonym. Przez całą dobę można dzięki niej anonimowo uzyskać informacje o możliwości pomocy, szybką poradę psychologiczną i prawną, a także umówić się na spotkanie ze specjalistami w dowolnie wybranej placówce, działającej w ramach Sieci Pomocy Osobom Pokrzywdzonym, na terenie całej Polski. Kontakt z infolinią możliwy jest za pośrednictwem

numeru telefonu +48 222 309 900 oraz adresu e-mail: info@numersos.pl.

Lista podmiotów udzielających wsparcia w ramach Sieci Pomocy Osobom Pokrzywdzonym Przestępstwem

https://www.funduszsprawiedliwosci.gov.pl/pl/znajdz-osrodek-pomocy/