Projekty ustaw dot. statusu tzw. neosędziów oraz „uzdrowienia” Krajowej Rady Sądownictwa stanowią fundament legislacyjnego pakietu praworządnościowego, który ma przywrócić konstytucyjny ład w wymiarze sprawiedliwości.

Priorytetem mojego urzędowania, tak jak zapowiadałem, jest przywrócenie pełnej praworządności w Polsce. Podważanie wyroków, odszkodowania, paraliż wydziałów w sądach, kilkumiliardowe potrącenia z funduszy unijnych dla Polski – takie są fakty. Te ustawy to krok w stronę naprawy zaufania do instytucji państwa i zamknięcia tego ponurego rozdziału – wyjaśnił minister Waldemar Żurek. 

Projekt ustawy o przywróceniu prawa do niezależnego i bezstronnego sądu ustanowionego na podstawie prawa przez uregulowanie skutków uchwał Krajowej Rady Sądownictwa podjętych w latach 2018-2025

Celem projektowanej ustawy jest uregulowanie statusu sędziów powołanych z udziałem Krajowej Rady Sądownictwa działającej w okresie od 7 marca 2018 r. do 13 maja 2026 r. i - w konsekwencji - zagwarantowanie uczestnikom postępowań sądowych pełnej realizacji prawa do rozpatrzenia sprawy przez niezależny, bezstronny i prawidłowo powołany sąd oraz zasady pewności prawa w zakresie trwałości orzeczeń sądowych.

Projekt przewiduje pozbawienie mocy prawnej uchwał KRS podjętych w ww. okresie zawierających wnioski o powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego (z wyłączeniem wniosków obejmujących grupę tzw. początkujących sędziów).

Ustawa ma na celu przełamanie obecnego impasu w sądownictwie oraz przywrócenie obywatelom prawa do niezależnego i bezstronnego sądu. Sędzia musi być sędzią, a wyrok wyrokiem. Koniec z destrukcyjnym podziałem w środowisku sędziowskim. Ustawą zwiększamy efektywność sądów w służbie dla obywateli. Wszyscy chcemy sprawniejszych sądów. Będę przekonywał, by projekt zyskał jak najszersze poparcie w parlamencie, a później akceptację Prezydenta – powiedział Minister Sprawiedliwości Waldemar Żurek.

Osoby, które bezpośrednio przed powołaniem na stanowisko sędziego na podstawie uchwały nieprawidłowo ukształtowanej KRS zajmowały inne stanowisko sędziowskie, powrócą na to stanowisko. Do czasu przeprowadzenia nowych konkursów będą delegowane do pełnienia czynności sędziego w dotychczasowym sądzie (z wyjątkiem Sądu Najwyższego).

Osoby, które przed powołaniem nie były sędziami, będą mogły powrócić do poprzednio wykonywanego zawodu (np. prokuratora, adwokata) albo objąć stanowisko referendarza sądowego.

Zajmowane przez te osoby stanowiska sędziowskie staną się - z dniem wejścia w życie ustawy - stanowiskami wolnymi, na które zostaną przeprowadzone ponowne konkursy.

Projekt przewiduje utrzymanie w mocy orzeczeń wydanych z udziałem sędziów powołanych na podstawie wniosku KRS działającej w okresie od 7 marca 2018 r. do 13 maja 2026 r., przyznając jednocześnie stronom tych postępowań ograniczone uprawnienie do wznawiania postępowań (o ile w trakcie postępowania podnosili zarzut niewłaściwej obsady sądu).

Ponadto projektowana ustawa wprowadza zmiany w Sądzie Najwyższym, obejmujące:

• zniesienie Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych,
• zniesienie instytucji skargi nadzwyczajnej,
• zmianę sposobu wyłaniania sędziów orzekających w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej, pozbawiającą władzę wykonawczą wpływu na obsadę tej izby.

Nowe przepisy mają wejść w życie zasadniczo po 30 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

Projekt ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz ustawy - Kodeks wyborczy

Projekt ustawy zmienia zasady wyboru sędziów do Krajowej Rady Sądownictwa, aby przywrócić ich zgodność z Konstytucją RP oraz z wyrokami polskich i europejskich sądów. Orzeczenia te wskazywały, że obecny sposób wyboru składu KRS nie zapewnia wystarczającej niezależności władzy sądowniczej od władzy ustawodawczej i wykonawczej.

Projekt przewiduje, że 15 sędziów - członków KRS będzie wybieranych w bezpośrednich i tajnych wyborach przez wszystkich sędziów, a nie przez Sejm. Zapewniona ma być reprezentacja wszystkich rodzajów i szczebli sądów oraz wyeliminowane mechanizmy sprzyjające wpływom politycznym w procesie powoływania sędziów (w którym kluczowe znaczenie ma ocena kandydatów dokonywana przez KRS).

Ta ustawa to nie tylko techniczna korekta przepisów – to fundamentalna zmiana funkcjonowania Krajowej Rady Sądownictwa. Przywracamy niezależność KRS, odbieramy wpływ politykom i oddajemy głos środowisku sędziowskiemu, a poprzez utworzoną Radę Społeczną przy KRS oddajemy transparentną kontrolę obywatelom. To krok w stronę prawdziwego państwa prawa, w którym obywatel ma gwarancję, że jego sprawę rozstrzyga niezależny i bezstronny sąd – przekonuje minister.

Celem zmian jest wzmocnienie niezależności sądów i niezawisłości sędziów oraz wykonanie wiążących wyroków sądów międzynarodowych. Projektowana ustawa przed wszystkim wykonuje kluczowe zalecenie z wyroku pilotażowego wydanego przez Europejski Trybunał Praw Człowieka w sprawie Wałęsa p. Polsce - przywrócenie sędziom prawa wyboru swoich przedstawicieli do składu KRS prowadzi do usunięcia systemowych wad w procedurze nominacyjnej oraz przywrócenia obywatelom realnego prawa do rozpatrzenia ich spraw przez niezależny i bezstronny sąd.

Nowe przepisy mają wejść w życie po 14 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

Projekt ustawy o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym

Projekt stanowi element szeroko zakrojonej cyfryzacji wymiaru sprawiedliwości oraz powiązanych z nim rejestrów publicznych. Przewiduje on nadanie mocy dokumentów wydanych przez sąd odpisom ksiąg wieczystych, wyciągom z ksiąg wieczystych oraz zaświadczeniom o zamknięciu ksiąg wieczystych sporządzanym nie tylko w formie wydruków, ale również w formie dokumentów elektronicznych generowanych przez system teleinformatyczny.

Nowelizacja wprowadza także rozwiązania umożliwiające użytkownikom aplikacji mObywatel dostęp do informacji z tzw. newslettera Krajowego Rejestru Sądowego. Dzięki temu użytkownicy będą mogli w wygodny sposób otrzymywać aktualne informacje dotyczące podmiotów wpisanych do KRS za pośrednictwem aplikacji.

Nowe przepisy mają wejść w życie 31 marca 2026 roku, a w części dotyczącej KRS 31 maja 2026 r.