Spotkanie zorganizowane zostało z okazji 75. rocznicy przyjęcia Europejskiej Konwencji Praw Człowieka - jednego z kluczowych instrumentów ochrony praw człowieka w Europie. Celem seminarium z udziałem pracowników administracji publicznej, środowisk akademickich, organizacji pozarządowych i praktyków prawa było stworzenie przestrzeni do dialogu ze społeczeństwem obywatelskim dotyczącej roli Europejskiej Konwencji Praw Człowieka zarówno obecnie, jak i w przyszłości.

Seminarium otworzył Minister Sprawiedliwości Waldemar Żurek.

Musimy w tym gronie osób, którym na sercu leżą prawa człowieka i które dobrze znają praktyczne funkcjonowanie Konwencji wywołać dyskusję na temat tego, czy jej zapisy są doskonałe, dobre, a także czy w ogóle warto podejmować kwestię ich reinterpretacji. Za to zadanie odpowiada sąd konwencyjny, który stoi ponad polskim ustawodawstwem, gdy zapisy konwencji nie dadzą się pogodzić z krajowymi przepisami. Chciałbym również, abyście Państwo nie obawiali się otwarcie mówić o tym, jak EKPC działa dzisiaj w praktyce, i dzielić się swoimi uwagami – mówił szef resortu sprawiedliwości.

Głos zabrała również wiceministra Maria Ejchart.

W tym roku obchodzimy 75-lecie konwencji. Chcieliśmy tę rocznicę uczcić między innymi właśnie tym seminarium taką, szczerą rozmową w niewielkim gronie na temat praw człowieka. Chcemy, aby prawa człowieka były wyraźnie dostrzegane i słyszalne - by Ministerstwo Sprawiedliwości było miejscem, gdzie aktywnie pracuje się nad ochroną tych praw oraz gdzie prowadzone są merytoryczne rozmowy na ich temat. Dzisiejsze spotkanie jest właśnie po to, aby takie działania wspierać i rozwijać – mówiła wiceministra.

Wyzwania i perspektywy ochrony praw człowieka

Seminarium zostało podzielone na dwie części. W pierwszej skupiono uwagę na znaczeniu Europejskiej Konwencji Praw Człowieka oraz orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w kontekście wyzwań dla wymiaru sprawiedliwości.

Dyskusja objęła m.in. kwestie odbudowy praworządności i niezależności sądów w świetle Konwencji, aktualnych wyzwań w Polsce i Europie dotyczących prawa do rzetelnego procesu, w tym problemów z przewlekłością postępowań oraz efektywnością wymiaru sprawiedliwości. Rozmawiano również o relacji między sądami krajowymi a Strasburgiem w kontekście skuteczności i ryzyka dialogu, a także zagadnieniami związanymi z wykonywaniem wyroków ETPC w Polsce.

Druga część seminarium poświęcona była ochronie praw człowieka wobec nowych wyzwań społecznych, cyfrowych i klimatycznych. Dyskusja obejmowała m.in. migrację i azyl, standardy humanitarne oraz zobowiązania państw wynikające z Konwencji, prawa osób LGBT+ w świetle aktualnego orzecznictwa, zmiany klimatyczne, rozwój nowych technologii oraz perspektywy systemu strasburskiego w przyszłości.

Praktyczne znaczenie EKPC dla obywateli

Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (EKPC) ma ogromne praktyczne znaczenie dla obywateli państw członkowskich Rady Europy.

Dzięki EKPC osoby mają gwarancję poszanowania podstawowych praw i wolności, takich jak prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa osobistego, prawa do sprawiedliwego procesu, wolności słowa czy zakazu tortur i nieludzkiego traktowania.

Kluczowym mechanizmem ochrony na gruncie Konwencji jest możliwość wniesienia skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu przez obywateli, którzy uważają, że ich prawa zostały naruszone przez państwo. Skarga ta jest ostatecznym środkiem ochrony praw, gdy zawiodły krajowe procedury prawne. Trybunał ten interpretuje Konwencję i wyznacza obowiązujące standardy praw człowieka, których państwa członkowskie muszą przestrzegać. Orzeczenia ETPC służą także kształtowaniu standardów praw człowieka, które państwa zobowiązane są wdrażać w swoim prawodawstwie.

Rola Ministerstwa Sprawiedliwości w implementacji standardów EKPC

Ministerstwo Sprawiedliwości odgrywa istotną rolę w implementacji i egzekwowaniu standardów wynikających z EKPC. Działa na rzecz zapewnienia, że prawo krajowe jest zgodne z międzynarodowymi standardami ochrony praw człowieka poprzez monitorowanie orzecznictwa Trybunału i jego wpływu na polskie prawo oraz inicjowanie zmian legislacyjnych.

Resort analizuje wyroki ETPC wydane przeciw Polsce, przygotowuje raporty i plany działań, mające na celu pełne wykonanie orzeczeń. Ponadto współpracuje z Ministerstwem Spraw Zagranicznych w zakresie przygotowywania stanowisk i analiz dotyczących skarg do ETPC oraz działa w organach międzynarodowych, takich jak Rada Europy i ONZ, w sprawach ochrony praw człowieka.

Ministerstwo Sprawiedliwości uczestniczy również w tworzeniu mechanizmów koordynacji wykonywania orzeczeń ETPC poprzez projekty ustaw, które mają na celu usprawnienie procesu wykonywania wyroków i zwiększenie odpowiedzialności organów państwa.

EKPC to fundament systemu ochrony praw obywatelskich na poziomie europejskim, a polskie Ministerstwo Sprawiedliwości pełni aktywną funkcję we wdrażaniu jej standardów oraz zapewnianiu efektywnej realizacji praw i wolności przysługujących obywatelom. Dzięki temu obywatele zyskują nie tylko katalog podstawowych praw, ale i realne narzędzia ochrony tych praw na poziomie krajowym oraz międzynarodowym.

Fot. Paweł Mazurek/MS
Baza zdjęć dla mediów: MS_GOV_PL’s albums | Flickr